Każdy projekt jest inny
Znajomość zagadnień zrównoważonego rozwoju staje się nieodzowna w pracowniach architektonicznych XXI wieku. O "zielonych budynkach" i praktyce ich projektowania rozmawiamy z arch. Agnieszką Kalinowską-Sołtys z warszawskiej pracowni architektonicznej APA Wojciechowski
Coraz więcej inwestorów i firm deweloperskich certyfikuje bądź zamierza certyfikować budowane przez siebie obiekty w jednym z systemów certyfikacji ekologicznej budynków. Szacuje się, że obecnie większość najemców powierzchni biurowych w Warszawie bierze pod uwagę, czy są one certyfikowane w BREEAM lub LEED. Wydaje się oczywiste, że największy udział w tworzeniu „zrównoważonego budynku” mają architekci, czy są oni jednak przygotowani do tego zadania?
Dziś nie wystarczy już znajomość zagadnień projektowych, świetne opracowanie funkcji i formy budynku. Niezbędna staje się także znajomość najnowszych technologii w służbie zrównoważonego rozwoju, służących nie tylko efektywności energetycznej czy ochronie środowiska. Optymalizacja dotyczy całego procesu inwestycyjnego, i to w skali nie tylko pojedynczego obiektu, ale miasta rozumianego jako pewnego rodzaju ekosystem. W praktyce przekłada się to na bardzo przemyślane inwestowanie, które oszczędza środowisko, ale jednocześnie daje wymierne korzyści inwestorowi oraz końcowemu użytkownikowi budynku. Jest to cały szereg zagadnień i problemów, do których architekci w większości nie są przygotowani. Dlatego w wielu pracowniach architektonicznych, które mają ambicje projektowania tego typu „zrównoważonych obiektów”, tworzy się stanowisko specjalisty ds. certyfikacji ekologicznej. Wyłania się architekta lub nawet specjalny zespół specjalizujący się w zagadnieniach „zielonego budownictwa”. Odbywają oni szkolenia na temat proekologicznych rozwiązań projektowych, kształcą się w zakresie uwarunkowań prawnych, najnowszych technologii, rozwiązań technicznych i przyjaznych środowisku materiałów budowlanych. Muszą też doskonale orientować się w poszczególnych systemach certyfikacyjnych, by wiedzieć jak najskuteczniej, a jednocześnie bez zbędnych kosztów, zdobywać punkty w poszczególnych systemach oceny ekologicznej budynków.
W pracowni APA Wojciechowski to właśnie Pani powierzono funkcję koordynatora ds. BREEAM i LEED. Czym się Pani zajmuje? Jakimi zadaniami?
W projektowaniu zielonych budynków kluczową kwestią jest jak najwcześniejsze włączenie zagadnień zrównoważonego rozwoju w proces inwestycyjny. Jeszcze przed opracowaniem koncepcji obiektu. Ważne zadanie koordynatora to wstępne konsultacje, w tym wstępna ocena opłacalności projektu w standardzie BREEAM czy LEED, zwłaszcza gdy zamierzeniem inwestora jest uzyskanie certyfikatu na poziomie Gold czy Platinium. Im wcześniej weźmie się pod uwagę zagadnienia punktowane w systemach certyfikacji środowiskowej, tym lepiej, bo taniej to kosztuje. Dostosowanie budynku do wymagań BREEAM czy LEED na późniejszych etapach zawsze jest droższe. Nawet wtedy, gdy budynek jeszcze nie powstał, bo przecież prace projektowe też kosztują.
Czym konkretnie zajmuje się architekt, specjalista ds. zrównoważonego rozwoju?
Projektant z doświadczeniem w projektowaniu "zielonych budynków" już na tym wstępnym etapie może zbadać i ocenić, czy możliwe jest uzyskanie certyfikatu na pożądanym przez inwestora poziomie. Czy będzie to inwestycja opłacalna? Jakie obszary zagadnień wymagają szczególnej uwagi, na co trzeba patrzeć już przy wyborze lokalizacji inwestycji? Przy czym nie istnieje żaden szablon, każdy z projektów jest inny, każdy stawia nowe wyzwania projektowe. Przykładowe obszary takiej analizy to:
- działka, wybór miejsca inwestycji ma duże znaczenie z uwagi na połączenia komunikacyjne, istniejące i projektowane ścieżki rowerowe, dogodne dojścia piesze do budynku;
- sąsiedztwo i okoliczna zabudowa; rodzaj i wysokość zabudowy może na przykład ograniczać dostęp światła do projektowanego budynku a istniejąca w pobliżu linia kolejowa obciążać inwestycję zwiększonymi nakładami na ochronę przed hałasem. Uciążliwy zakład przemysłowy zmusi natomiast inwestora do usunięcia zanieczyszczenia terenu lub do większej dbałości o jakość powietrza wewnętrznego w budynku;
- kształt działki i orientacja w stosunku do stron świata ważne z uwagi na związaną z tym ekspozycję budynku na światło słoneczne, co może obniżyć zapotrzebowanie na energię elektryczną do oświetlania pomieszczeń;
- ekspozycja na wiatr, co z kolei ma wpływ na jakość przegród zewnętrznych oraz zapotrzebowanie na energię cieplną.
Wynika z tego, że nie zajmuje się Pani bezpośrednio projektowaniem lecz analizowaniem poszczególnych rozwiązań?
Analiza optymalnych rozwiązań jest częścią racjonalnego planowania a więc projektowania. Znajomość zagadnień zrównoważonego rozwoju staje się nieodzowna w pracowniach architektonicznych. Dziś zespoły projektowe są wielobranżowe, składają się z projektantów, inżynierów o różnych specjalnościach – architektów, konstruktorów, specjalistów od systemów ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji i także … od zrównoważonego rozwoju. To część wykształcenia współczesnego architekta. Wymaga tego tzw. projektowanie zintegrowane, a tylko ono umożliwia wykonanie niezbędnych konsultacji i analiz już na etapie przygotowania koncepcji budynku. W naszym zespole jest na przykład architekt, który zajmuje się optymalnym doborem materiałów budowlanych - na farbach, systemach fasadowych, szkle czy betonie zna się lepiej niż niejeden handlowiec, który przychodzi do pracowni z najnowszą ofertą produktową firmy. Przeanalizowanie przez taki zespół specjalistów wszystkich elementów, które znacząco mogą wpływać na komfortowe, przyjazne środowisku, a jednocześnie tanie w eksploatacji budynki zrównoważone, umożliwia inwestorowi i generalnemy projektantowi podjęcie racjonalnych decyzji.
O systemach certyfikacji mówimy środowiskowe, dotyczą one jednak także innych zagadnień, nie tylko ochrony środowiska?
Ocena środowiskowa jest tylko jednym z elementów certyfikacji, nazywanej zresztą wielokryterialną z uwagi na rozpiętość parametrów badanych w BREEAM i LEED bardzo szczegółowo. Jest bardzo istotna, lecz pozostałe elementy oceny, takie jak: oszczędność energii - cieplnej i elektrycznej, racjonalne gospodarowanie odpadami, ograniczenie zużycia wody i optymalne jej wykorzystanie, komfort i jakość powietrza wewnętrznego, a także wysoka kultura korporacyjna, w tym promowanie wśród pracowników pożądanych, proekologicznych postaw i zachowań, są równie istotne. Często są to wymagania generujące określone koszty dodatkowe, a więc sprzeczne z generalnym dążeniem inwestorów do obniżania kosztów inwestycji. Uzyskanie certyfikatu, zwłaszcza na wyższym poziomie, czyli projektowanie w duchu zrównoważonego rozwoju wymaga jednak gotowości do zawierania kompromisów między wymaganiami środowiskowymi a kosztami finansowania inwestycji. Trzeba dobrze rozumieć filozofię zrównoważonego rozwoju, znać praktyczne sposoby uzyskiwania określonych wymiernych efektów zrównoważonego projektowania. Niezbędna jest także umiejętność obsługi zaawansowanego narzędzia, jakim są systemy wielokryterialnej oceny budynków, które wymagają znajomości zasad oceny, praktycznej umiejętności liczenia zysków i strat oraz wypełnienia licznych i dość skomplikowanych zestawień tabelarycznych.
Dzięki nowym narzędziom do wirtualnego modelowania procesów, jakie zachodzą w budynkach w świecie rzeczywistym, możliwa jest bardzo precyzyjna obserwacja zachowania się projektowanego budynku w przyszłości. Czy zajmuje się Pani takim modelowaniem? Jakich narzędzi się do tego używa?
Takimi analizami zajmują się współpracujące z nami firmy. Nie robimy tego sami, zlecamy wykonanie takich analiz specjalistom. LCC (Life Cycle Cost Analysis) to przykład precyzyjnej analizy techniczno-ekonomicznej, która potwierdza, czy wprowadzone rozwiązania projektowe i techniczne są rzeczywiście opłacalne. Innym przykładem jest dynamiczne modelowanie termiczne, w którym przeprowadza się symulację zachowania budynku w konkretnej lokalizacji biorąc pod uwagę szczegółowe dane pogodowe w skali roku. Pozwala to, na przykład na wybranie optymalnego rozwiązania fasady i szkła o najlepszych parametrach lub najlepszego systemu ogrzewania/chłodzenia budynku. Symulacje mogą dotyczyć także przewidywanych zysków energii słonecznej. Nie w każdym zrównoważonym budynku wymagane jest na przykład wprowadzenie rozwiązań bazujących na odnawialnych źródłach energii. Zastosowanie OZE nie gwarantuje natomiast, iż budynek automatycznie uzyska certyfikat LEED czy BREEAM. Trzeba to szczegółowo wyliczyć. Nieodzowna staje się zatem pogłębiona znajomość zagadnień zrównoważonego rozwoju. W projektach pracowni APA Wojciechowski, które już uzyskały certyfikaty i precertyfikaty BREEAM lub LEED, bądź starają się o nie obecnie, braliśmy pod uwagę wiele rozwiązań projektowych, by wybrać optymalne. Uzyskane certyfikaty na poziomie BREEAM Gold i LEED Platinium pokazują, że dobrze radzimy sobie z projektowaniem zrównoważonych obiektów biurowych i handlowych. Wyzwaniem pozostają budynki mieszkalne.
Autor: APA - Wojciechowski
Biurowiec Alchemia Gdańsk, projekt: APA Wojciechowski
