Ściany nieszczelne o centymetry niewiedzy
Budynki pasywne dają ciepło dzięki temu, że dogrzewane jest wentylujące je powietrze. To znaczna oszczędność w eksploatacji i korzyść dla środowiska. W Austrii powstało już 2 tys., a w Niemczech 6 tys. takich obiektów. Czy Polska będzie kolejnym krajem na szlaku rozwoju tej innowacji? Günter Schlagowski, jeden z jej prekursorów, a przy tym żarliwy zwolennik twierdzi, że tak.Rozmowa z Günterem Schlagowskim, ekspertem do spraw kompleksowych i globalnych rozwiązań w budownictwie pasywnym, prezesem Polskiego Instytutu Budownictwa Pasywnego w Gdańsku.
Był Pan współtwórcą pierwszego budynku pasywnego w Niemczech, w Darmstadt. Ideę tego budownictwa wdraża Pan od piętnastu lat. Warto?
Oczywiście, że warto. W Niemczech mamy już ponad 6 tys. obiektów, spełniających te wymagania - przy czym mianem obiektu określamy niekiedy 30 budynków jednorodzinnych albo 170 mieszkań. Z energooszczędnych rozwiązań korzystają mieszkańcy Hamburga, Frankfurtu, Ludwigshafen, Monachium. Sporo, bo około 2 tys. obiektów powstało też w ciągu ostatnich dwóch lat w Austrii. Regionem, który wiedzie prym w tego typu budownictwie, jest Voralberg. Spośród nowo powstających domów 80 proc. jest budowanych w tej technologii. Pasywne, tj. o przenikalności cieplnej ścian 0,1, maksymalnie 0,12 W/m2K są też w Voralberg wszystkie budynki modernizowane. Austriacki rząd był pierwszym, który nadał budownictwu ten kierunek myślenia.
Jak ocenia Pan szanse rozwoju budownictwa pasywnego w Polsce?
Myślę, że jesteście na dobrej drodze. Ale w pierwszej kolejności ludzie muszą mieć wiedzę, tj. muszą znać standardy budynku pasywnego, zdawać sobie sprawę z wynikających z tego korzyści. Moim zdaniem w Polsce to deweloperzy tworzą złą kulturę, nie myślą bowiem o ludziach, ale tylko o tym, by mieć pełne kieszenie. W nowych domach nie ma porządnej wentylacji. Budowane są one według takiego schematu, jakby wciąż jedynym rozwiązaniem było ogrzewanie grzejnikowe, a ciepła nie można było odzyskiwać dzięki wentylacji mechanicznej. My dla dogrzania pomieszczeń pasywnie wykorzystujemy też słońce. To nieocenione źródło ciepła, szczególnie zimą.
Czy budownictwo pasywne jest tym samym co budownictwo energooszczędne?
Budownictwo pasywne to najnowsza generacja budownictwa energooszczędnego. W tym wypadku zapotrzebowanie na ciepło dla ogrzewania jest krańcowo niskie, prawie zerowe. Dogrzewane jest po prostu powietrze, wentylujące budynek. Przy najniższej temperaturze na zewnątrz moc grzewcza nie przekracza 10 W/m2. Jest to możliwe dzięki temu, że wartość współczynnika U, czyli przenikalności cieplnej dla przegród zewnętrznych: ścian, okien i dachu wynosi 0,15 W/m2K. Zatem roczne zużycie energii na potrzeby ogrzewania pomieszczeń - czy to w Polsce, w Niemczech, Austrii czy Szwajcarii - zostaje zredukowane do 15 kWh/m2. Zaletą są niższe koszty eksploatacji. W Polsce przy dzisiejszych cenach energii za 1 m2 wychodzi 2 zł. Co więcej, to sposób budowania bardziej ekologiczny od tradycyjnego.
Droga jest jednak sama inwestycja. Banki w Polsce nie dofinansowują jeszcze budownictwa pasywnego...
Robiliśmy analizę dla Polski. Wyszło nam, że - tak jak w Niemczech czy w Austrii - inwestycja jest droższa o tę samą sumę, którą się potem oszczędza na eksploatacji. Warto patrzeć i na prawą, i na lewą kieszeń. Różnica polega jedynie na tym, że w Niemczech i Austrii to budownictwo jest dotowane, w wyniku czego banki dają lepsze, tzn. niżej oprocentowane kredyty. Średnio jest to 2-2,5 proc. od czynszu zamiast 4,8 proc. Tam wiedzą, że zdolność kredytowa się zwiększa, jeśli są niższe koszty eksploatacji. To budownictwo idealnie wpasowuje się też w wizję Komisji Europejskiej, która ograniczyła liczbę zezwoleń na emisję CO2. Dlaczego? Bo, budując pasywnie, zmniejsza się zależność energetyczną od dostaw energii z zagranicy.
Budownictwo pasywne lepiej jednak sprawdza się w przypadku domów jednorodzinnych?!
To nie ma znaczenia. W standardzie budynku pasywnego można zrealizować każdy budynek, również wielorodzinny. Szczególnie mogłoby na tym skorzystać budownictwo socjalne, technologię warto też stosować przy budowie biur, szkół, hal sportowych, hoteli. W Polsce, pod Krakowem będzie teraz powstawał pierwszy kościół w technologii pasywnej.
Czy rynkiem termomodernizacyjnym rządzą te same zasady, tzn. termomodernizację też można robić według standardów budownictwa pasywnego?
Tak. Myślę też, że efektywna termomodernizacja będzie głównym zadaniem budownictwa przez najbliższe dwie dekady. Obecnie na ogrzewanie pomieszczeń zużywa się jedną trzecią wytwarzanej energii, a to za dużo. Podczas termomodernizacji najważniejsze jest, by jak najlepiej zaizolowane były przegrody zewnętrzne. Robienie 7, 8 czy 10 cm ocieplenia to po prostu niewiedza. Grubość izolacji powinna wynosić 15-30 cm, okna muszą być trzyszybowe - o wartości U sięgającej 0,3 W/m2K, a nie jak dotąd 0,5-0,7 W/m2K, i w ramach o dobrej izolacyjności. Zmniejszyć należałoby liczbę mostków termicznych, warto też zwrócić uwagę na zapewnienie szczelności samego budynku. Jeśli chodzi o wentylację, proponuję dwa rozwiązania: instalację oprowadzającą powietrze lub doprowadzająco-odprowadzającą z odzyskiem ciepła. Opłacalna wydaje się zwłaszcza ta druga, bo wykorzystuje ona ciepło w więcej niż 75 proc. Przypuszczam, że wkrótce pojawią się na rynku instalacje do obsługiwania całego budynku wielorodzinnego, które będą bardzo atrakcyjne pod względem ceny.
Mamy bardzo nieprzychylne prawodawstwo. Jak zamierza Pan forsować swoje rozwiązania w Polsce?
Do współpracy dobieram inteligentnych ludzi, którzy chcą coś zmienić i patrzą w przyszłość bardziej perspektywicznie. Na szczęście w Polsce udało mi się takich znaleźć. 1 września 2007 roku ruszy Centrum Budownictwa Pasywnego w Poznaniu. Budownictwo pasywne będzie tam można studiować podyplomowo. To będzie wzór, docelowo centrów ma być szesnaście. Również we wrześniu planujemy pięć dużych forów, poświęconych rozwiązaniom pasywnym. Np. w Warszawie odbędzie się takie 12 września.
| TROCHĘ HISTORII... Günter Schlagowski ideę komfortu cieplnego wdraża od ponad 40 lat. Był twórcą pierwszej instalacji sztucznego ogrzewania: podłogowego i ściennego. Pięć lat później, w 1974 roku opracował i wdrożył pierwszy system skojarzony, a w 1976 roku pierwszy kolektor słoneczny - z aluminium. Do swojego dorobku zaliczyć może także wyprodukowanie kotła kondensacyjnego na olej (1981 rok) i na gaz (1983 rok). Stał wówczas na czele firmy EWFE-Polonia. W 1996 roku sprzedał ją koncernowi MAN, będącemu potentatem w branży grzewczej, okrętowej i motoryzacyjnej. Od 1988 roku współpracuje z dr Wolfgangiem Feistem, któremu pomagał przy budowie czterech budynków pasywnych w Darmstadt (w tej budowie zastosowano rozwiązanie szeregowe). W swojej karierze miał także do czynienia z innymi specjalistami w dziedzinie budownictwa pasywnego, m.in. prof. Steimle, prof. Bachem, dr Kolmarem. Jest współautorem książki "Podstawy budownictwa pasywnego", wydanej przez Polski Instytut Budownictwa Pasywnego w Gdańsku. Jego motto brzmi: Zukunft gestalten - mit neusten Technologien und Innovationen (niem. tworzenie przyszłości tylko w oparciu o najnowsze rozwiązania technologiczne i innowacyjne produkty). |
Podstawowe cechy, charakteryzujące standard budynków pasywnych
(wg Polskiego Instytutu Budownictwa Pasywnego)
| Zwarta bryła budynku i dobra izolacja cieplna | Wszystkie elementy zewnętrznych przegród budynku są izolowane termicznie w takim stopniu, aby współczynnik U nie przekraczał 0,15 W/(m2.K) |
| Południowa orientacja i uwzględnienie problematyki zacieniania | Pasywne wykorzystanie energii słonecznej jest znaczącym czynnikiem przy projektowaniu budynku pasywnego |
| Energooszczędne oszklenie i ramy okienne | Okna (oszklenie i ramy) powinny mieć współczynniki U nieprzekraczające 0,80 W/(m2.K), przy czym współczynniki g okien powinny wynosić około 50 proc. |
| Szczelność powietrzna przegród zewnętrznych budynku | Przeciek powietrza przez nieszczelności połączeń musi być mniejszy od 0,6 objętości budynku na godzinę |
| Pasywne podgrzewanie wstępne powietrza świeżego | Świeże powietrze może być doprowadzane do budynku przez podziemne kanały, w których dochodzi do wymiany ciepła z gruntem. Powoduje to wstępne podgrzanie powietrza świeżego do temperatury powyżej 5°C, nawet w trakcie zimnych dni sezonu zimowego |
| Wysoce efektywny odzysk ciepła z powietrza usuwanego przy wykorzystaniu wymiennika ciepła powietrze-powietrze | Większość ciepła obecnego w powietrzu usuwanym jest przekazywana do napływającego powietrza świeżego (sprawność odzysku ciepła powyżej 80 proc.) |
| Zaopatrzenie w ciepłą wodę użytkową wykorzystujące odnawialne źródła energii | Energię do przygotowania ciepłej wody użytkowej dostarczają kolektory słoneczne lub pompy ciepła |
| Energooszczędny sprzęt gospodarstwa domowego | W domu pasywnym nieodzowne są urządzenia o niskim zużyciu energii (lodówki, kuchenki, zamrażarki, lampy, pralki, suszarki itd.) |
Komponenty budynku pasywnego podczas termomodernizacji
