Tadeusz Stryjeński, czyli architektoniczna osobowość Krakowa

Tadeusz Stryjeński jest tylko jednym z ogniw w rodzie Stryjeńskich, który wydał wielu architektów i urbanistów. Od 1878 roku już nierozerwalnie związany z Krakowem. Za co chce go pamiętać środowisko budowniczych? Jako pierwszy w Polsce zastosował żelbet.

Urodził się 29 sierpnia 1849 w Szwajcarii, gdzie jego ojciec, Aleksander Stryjeński osiadł po nieudanej wyprawie polskich emigrantów nad Ren. Z wykształcenia architekt: najpierw kształcił się u Gottfrieda Sempera w Zürichu - niemieckiego architekta epoki historyzmu, później zdobywał nauki w paryskiej Szkole Sztuk Pięknych. Właśnie w wyniku tych ostatnich pozostał zwolennikiem francuskiego modelu kształcenia architektonicznego, tj. opartego o studia na uczelni artystycznej.

Za granicą pracował we Francji i w Peru (był budowniczym miejskim w Limie, gdzie ściągnął go Peruwiańczyk polskiego pochodzenia, Edward Jan Habich - przyp. red.). Rok po tym, jak osiadł w Krakowie, założył własną firmę projektowo-budowlaną. Obiekty, które tworzył lub współtworzył na terenie nieistniejącego państwa polskiego, rozrzucone były po całej Galicji i Królestwie Kongresowym.

        Do jego najbardziej rozpoznawalnych dzieł należą: konserwacja kościoła Mariackiego w Krakowie (1889-1891), budowa zespołu kościelno-klasztornego Karmelitanek Bosych (1903-1905) oraz przebudowa fasady Teatru Starego (1904-1906). Pierwszą z prac, mającą na celu przywrócenie kościołowi charakteru gotyckiego, prowadził u boku Stanisława Wyspiańskiego, Jana Matejki i Józefa Mehoffera. Był kierownikiem robót. Również pod jego nadzorem powstawała świątynia przy ul. Łobzowskiej w Krakowie. Autorem projektu był uczeń, Franciszek Mączyński, natomiast to Stryjeński podsuwał mu pomysły, wyprzedzające ówczesny styl i zakrawające już na modernistyczne myślenie. Budowle charakteryzuje prostota i materiałowa surowość - zostały wykonane z cegły, gdzieniegdzie tylko zdobi je kamienny detal. Plany budynków mają kształt prostokątów, linia okien jest równa, a ściany płaskie. Prace przy Teatrze Starym również prowadził z Mączyńskim. Obiekt zyskał wygląd secesyjny - attykę ozdobiono ślimacznicami i dekoracyjnym fryzem organicznym. Nowością techniczną były żelbetowe stropy. Inne prace Stryjeńskiego w Krakowie to: pałac Pusłowskich przy ul. Westerplatte (obecnie Instytut Muzykologii UJ), gmach Poczty Głównej - przy tej samej ulicy, schronisko Fundacji im. Aleksandra Lubomirskiego (obecnie gmach główny Akademii Ekonomicznej), pałacyk Straszewskich na Podzamczu, pałac Wołodkowiczów przy ul. Lubicz, Komunalna Kasa Oszczędności przy ul. Pijarskiej, budynek Izby Przemysłowo-Handlowej - znany jako Dom pod Globusem, nieistniejące już Muzeum Techniczno-Przemysłowe. Poza Krakowem Tadeusz Stryjeński zapisał się m.in. w historii Żywca - przebudowując pałac Habsburgów, oraz Suchej Beskidzkiej - dwukrotnie uczestnicząc w odbudowie renesansowego zamku suskiego. Do dziś obiekt jest nazywany Małym Wawelem, w latach 70. i 80. planowano nawet założyć tu filię Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.

Na starość pomagał swojej synowej Zofii - wdowie po zmarłym w 1932 roku synu Karolu Stryjeńskim. Wraz z rodziną zamieszkiwał w zaprojektowanej przez siebie neorenesansowej willi Pod Stańczykiem, przy ul. Batorego w Krakowie. W czasie wojny zbawcze okazało się obywatelstwo szwajcarskie, które pomogło mu uniknąć represji ze strony okupanta. Zmarł w roku 1943, został pochowany w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.