Będą zmiany w płacy minimalnej - co się zmieni w najniższej krajowej i od kiedy?
Zapowiadany od kilku miesięcy przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Opieki Społecznej projekt ustawy o minimalnym wynagrodzeniu znalazł się 22 lipca 2024 w wykazie prac legislacyjnych. Przewiduje on wdrożenie dyrektywy Unii Europejskiej o zasadach ustalania minimalnej krajowej, a także nowe zapisy, o które pracownicy zabiegali od lat. Co się zmieni?
Spis treści
- Nowa ustawa, ale część przepisów stara
- Aktualizacja minimalnego wynagrodzenia – nowość w ustawie
- Czy minimalna krajowa będzie wynagrodzeniem zasadniczym?
- Większa ochrona pracownika
- Od kiedy nowe zasady?
- Unijna dyrektywa – ważne zasady
Ustawowe minimalne wynagrodzenie to najmniejsza kwota pensji, jaką powinien zapłacić pracodawca osobie zatrudnionej w ramach stosunku pracy na pełny etat. Kwestie związane z minimalnym wynagrodzeniem za pracę oraz minimalną stawką godzinową regulują przepisy ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Obecnie przyjęta do procedowania ustawa nie będzie jej nowelizacją, a całkiem nowym dokumentem.
Nowa ustawa, ale część przepisów stara
Rząd wdrażając unijne dyrektywy zdecydował się na przygotowanie nowych przepisów, które uchylą obecnie obowiązującą ustawę o płacy minimalnej oraz zmienią zapisy w ustawach Kodeks pracy z 1974 r. oraz Kodeks karny z 1997 r.
Projekt nowej ustawy w części stanowi powtórzenie obecnie obowiązujących przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu z 2002 r.
Projektowane przepisy gwarantują coroczny wzrost wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w stopniu nie niższym niż prognozowany na dany rok wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem. Jednocześnie, jeśli w roku negocjacji wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę jest niższa od połowy wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w I kwartale tego roku, gwarancja ta jest zwiększana dodatkowo o 2/3 prognozowanego wskaźnika realnego przyrostu PKB.
Istnieje także możliwość korekty wskaźnika zmian, jeśli okaże się inny od prognozowanego.
Aktualizacja minimalnego wynagrodzenia – nowość w ustawie
Wprowadzone zostało pojęcie aktualizacji minimalnego wynagrodzenia. Aktualizacja będzie przeprowadzana raz na cztery lata w oparciu o cztery główne zasady ustalania wysokości minimalnej krajowej zawarte w dyrektywie UE (omówione pod koniec artykułu). Aktualizacji będzie dokonywać Rada Ministrów, korzystając z opinii stron pracowniczej i pracodawców z Rady Dialogu Społecznego.
Zgodnie z procedurą w roku aktualizacji Rada Ministrów będzie prezentowała RDS propozycję wysokości minimalnego wynagrodzenia z uwzględnieniem zastosowanej kwoty aktualizacji. Będzie to nowy okresowy mechanizm ustalania płacy minimalnej niestosowany w poprzedniej ustawie. Ustawa określi termin przeprowadzenie pierwszej aktualizacji minimalnego wynagrodzenia za płacę.
Czy minimalna krajowa będzie wynagrodzeniem zasadniczym?
Według obecnych przepisów pensja zasadnicza osób zatrudnionych na cały etat może być niższa od minimalnego wynagrodzenia. Do minimalnej krajowej mogą ją podnosić premie i inne dodatki. Jednak to od pensji zasadniczej bez dodatków są liczone składki na ubezpieczenie społeczne, a więc pracownik wiele na tym traci. W nowej ustawie będzie zapis, według którego minimalna krajowa będzie musiała być równać wynagrodzeniu zasadniczemu bez dodatków. To jeden z najważniejszych przepisów ustawy, o który od lat walczyli pracownicy.
Większa ochrona pracownika
Podwyższeniu ulega kara za zaniżanie wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej i wprowadzona zostaje kara za niewypłacanie wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej. Wprowadzone zostają nowe sankcje w Kodeksie pracy oraz Kodeksie karnym. W projekcie znaleźć można nowy typ przestępstwa oraz nowy typ wykroczenia, które związane są z naruszeniem prawa pracownika do wynagrodzenia za pracę, a także przewiduje naliczanie odsetek za nieterminowe wypłacenie należnych pracownikom wynagrodzeń i podwyższenie sankcji za wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Od kiedy nowe zasady?
Ministerstwo planuje przyjęcie projektu przez rząd na przełomie III/IV kwartału 2024 r. W myśl ustawy do 31 grudnia 2025 r. w mocy zostaje zachowane obwieszczenie ustalające wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę i minimalnej stawki godzinowej wydanych na podstawie obecnie obowiązującej ustawy z 2002 r. Płaca minimalna ustalona według nowej ustawy zacznie obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2026 r., ale jej ustalanie według zasad nowej ustawy będzie odbywało się według przewidzianego terminu do 15 września 2025 r.
Unijna dyrektywa – ważne zasady
Zgodnie z dyrektywą unijną podstawą ustalania lub aktualizacji ustawowych wynagrodzeń minimalnych są cztery obligatoryjne elementy kryteriów:
- siła nabywcza ustawowych wynagrodzeń minimalnych z uwzględnieniem kosztów utrzymania,
- ogólny poziom wynagrodzeń i ich rozkład,
- stopa wzrostu wynagrodzeń,
- długoterminowe krajowe poziomy produktywności i ich zmiany.
Do oceny ustawowych wynagrodzeń minimalnych państwa członkowskie mają wykorzystać orientacyjne wartości referencyjne. W tym celu mogą one stosować orientacyjne wartości referencyjne powszechnie stosowane na poziomie międzynarodowym, takie jak np. 60% mediany wynagrodzeń brutto, 50% przeciętnego wynagrodzenia brutto lub inne orientacyjne wartości stosowane na poziomie kraju.
W każdym kraju członkowskim musi być powołany choć jeden organ doradczy, którego opinia ma pomagać właściwym organom w kwestiach związanych z ustalaniem kwestii związanych z ustalaniem minimalnej płacy. Przewiduje się zaangażowanie w ten proces również partnerów społecznych.
Dyrektywa zobowiązuje kraje członkowskie do raportowania Komisji Europejskiej minimum raz na dwa lata danych statystycznych, np. odsetek osób z minimalnym wynagrodzeniem na ogół zatrudnionych. Przewiduje także większą kontrolę i zwiększenie nadzoru nad przestrzeganiem praw pracowniczych w zakresie płacy minimalnej i zwiększenie sankcji dla pracodawców, którzy naruszają przepisy.
Park Tetmajera w krakowskich Bronowicach
Autor: Archiwum Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie
Nowa enklawa zagospodarowanej zieleni miejskiej w Krakowie
