Bez rewolucji w zatrudnianiu cudzoziemców. Nowe zasady od 1 stycznia 2018
Eksperci od rynku pracy alarmują - w Polsce brakuje rąk do pracy. Czy nowa ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców, dostosowująca polskie prawo do unijnej dyrektywy 2014/36/UE, rozwiąże problemy z brakiem chętnych do pracy m.in. w budownictwie?
Projekt ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw jest już po pierwszym czytaniu w Sejmie, swoją opinię, by przyjąć ten projekt bez uwag, wydała także Sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny. Jest szansa, że projekt, czyli drugie czytanie dokumentu, wejdzie do harmonogramu obrad w najbliższym posiedzeniu Sejmu (20-22 czerwca 2017). Nowe przepisy ustawy o zatrudnieniu mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2018. Do końca 2018 r. będzie obowiązywał okres przejściowy na pracę na podstawie oświadczeń zarejestrowanych wcześniej, także dla prac sezonowych.
Przepisy unijnej dyrektywy, do której polskie prawo dostosowuje nowa ustawa o zatrudnieniu obcokrajowców, wymagają szczegółowego sprawdzenia warunków wykonywania pracy przez cudzoziemca, posiadania przez niego zakwaterowania oraz uprzedniej (nie)karalności i wiarygodność pracodawcy. Proponowane zmiany uwzględniają w najszerszym możliwym zakresie ułatwienia dopuszczalne dyrektywą, przewidują również ułatwienia dla pracodawców i pracowników, którzy legalnie współpracują od wielu lat, jak również dla obywateli państw objętych obecnie w Polsce tzw. procedurą oświadczeniową.
O zezwolenie na pracę sezonową będą mogli się ubiegać obywatele wszystkich państw trzecich. Będzie to znaczne rozszerzenie zakresu w stosunku do wykorzystywanego 6 obecnie systemu oświadczeń, który obejmuje obywateli tylko sześciu wybranych krajów (Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy). Nowością jest także, że odpowiedni ministrowie będą mogli wprowadzać ograniczenia w dostępie do rynku pracy w swoich branżach, co niepokoi np. ekspertów konfederacji LEWIATAN w opinii obok.
Praca sezonowa dla cudzoziemca
Nadal będzie obowiązywać instytucji oświadczeń, których rejestracja przez PUP zwalnia z wymogu uzyskania zezwolenia na pracę w zakresie prac niesezonowych z odpowiednimi modyfikacjami.
Ustawą zostanie wprowadzony nowy typ zezwolenia na pracę sezonową, które będzie wydawane przez starostę. Takie bardziej lokalne rozwiązanie ma sprzyjać szybszemu wydawania pozwoleń na pracę niż w przypadku, gdy jest to w gestii wojewody. Cudzoziemiec będzie mógł wykonywać pracę sezonową przez 9 miesięcy w roku kalendarzowym. Dodatkowe zmiany mają uszczelnić uproszczone procedury zatrudniania obcokrajowców do pracy krótkoterminowej (do 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy) przez obywateli 6 państw: Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy na podstawie oświadczeń rejestrowanych w powiatowych urzędach pracy.
Przeczytaj o Ukraińcach na polskich budowach i czego boją się pracodawcy >>
Będzie podobnie jak obecnie, ale wprowadzono procedury zabezpieczające przed nadużyciami, tj. możliwość odmowy wpisu do ewidencji oświadczeń (w drodze decyzji zaskarżalnej do ministra właściwego ds. pracy) i obowiązek informacyjny o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca. Brak określonych zasad rejestracji oświadczeń i wyraźnych przepisów przewidujących możliwość odmowy rejestracji powoduje, że coraz większa liczba oświadczeń jest obecnie składana dla pozoru w celu uzyskania korzyści majątkowych. Niektóre powiatowe urzędy pracy sygnalizują nawet przypadki składania oświadczeń przez bezrobotnych, bezdomnych i osoby nieprowadzące żadnej działalności gospodarczej. Korzysta z takich pozornych oświadczeń sporo cudzoziemców wyłącznie w celu uzyskania prawa wjazdu i pobytu na terytorium Polski, po czym poszukują innej pracy niż ta deklarowana w oświadczeniu. Przypomnijmy, że w Polsce lub w innych państwach strefy Schengen wiza uprawnia do 90-dniowego pobytu w tych krajach. Powstały zorganizowane grupy, które zajmują się nielegalnym pośrednictwem pomiędzy osobami wystawiającymi oświadczenia i cudzoziemcami.
Trzeba tu jednak dodać, że zgodnie z dyrektywą europejską, do której dostosowana została nowa ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy państwa członkowskie muszą określić rodzaje prac objętych zezwoleniem, przy czym dyrektywa bezpośrednio wskazuje trzy sektory, w których prace mają charakter sezonowy – rolnictwo, ogrodnictwo oraz turystyka, budownictwa nie uwzględniono w tym wykazie.
Cudzoziemiec na umowę o pracę
W nowej ustawie znalazły się również zapisy, które mają zachęcać do zatrudniania cudzoziemców na podstawie umowy o pracę. Jeśli pracodawca zatrudniający dotychczas cudzoziemca na podstawie oświadczenia będzie chciał przedłużyć tę współpracę i wystąpi dla niego o zezwolenie na pracę lub cudzoziemiec będzie ubiegał się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, w czasie trwania tej procedury praca cudzoziemca będzie uznawana za legalną. Pozwoli to na nieprzerwane wykonywanie pracy na rzecz danego pracodawcy, niezależnie od trwania procedury (chodzi o oczekiwanie na decyzję wojewody umożliwiającej przedłużenie zatrudnienia cudzoziemca). Ustawa wprowadzi opłatę za złożenie wniosku o zezwolenie na pracę sezonową oraz w związku z rejestracją oświadczenia – w obu przypadkach 30 zł. Koszt zezwolenia na pracę wydawane przez wojewodów wynosi 100 zł.
Zainteresowanie cudzoziemców pracą w Polsce
Z informacji Państwowej Inspekcji Pracy wynika, że rok 2016 był rekordowy pod względem liczby wydanych zezwoleń na pracę - 127 tysięcy, czyli wzrost o 94% względem roku 2015. Aż 83% zezwoleń dotyczyło pracowników z Ukrainy. Wzrosła również liczba rejestrowanych w powiatowych urzędach pracy oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcom. W 2016 roku było to 1 mln 314 tys. oświadczeń ( 68% więcej niż w 2015). Inspektorzy pracy skontrolowali w roku 2016 legalność zatrudnienia i wykonywania pracy przez 30 tys. cudzoziemców (prawie 85% było obywatelami Ukrainy). W ponad 16% przypadków cudzoziemcy wykonywali pracę nielegalnie, jedna trzecia z tej pracowała w budownictwie.
Warto też przyjrzeć się statystykom, na ile pracą w budownictwie są zainteresowani na podstawie oświadczeń cudzoziemcy. Spośród wszystkich zgłoszeń w roku 2016, pracę w budownictwie deklarowano w 12,8% oświadczeń, w roku 2015 – 14,2%, 2014 – 14,5%, 2013 – 12,7%, zaś w roku 2012 co piąte oświadczenie dotyczyło budownictwa.
