Czym jest taksonomia? Nowe przepisy unijne obowiązują od stycznia 2022

Taksonomia ma dać odpowiedzi na pytanie, czy dana działalność jest przyjazna środowisku niezależnie od tego czy stosowane są przepisy polskie lub unijne. Ma wprowadzić zharmonizowane ogólnoeuropejskie kryteria. Można powiedzieć, że taksonomia to zbiór technicznych wskaźników, które odzwierciedlają cele i ambicje klimatyczne UE dla danych obszarów gospodarki. Ma stanowić narzędzie dla uczestników rynku finansowego oraz przedsiębiorstw.

Spis treści

1. Czym jest taksonomia?
2. Jakich obszarów dotyczy taksonomia?
3. Warunki do spełnienia wymagań taksonomii?
4. Jak firmy mają wdrażać taksonomię?
5. Od kiedy taksonomia będzie obowiązywać wszystkich?

Z uwagi na postępujące zmiany klimatu oraz zagrożenia dla środowiska Unia Europejska zdecydowała się opracować plan działania - Europejski Zielony Ład. Jego ideą jest całkowita transformacja obecnej gospodarki - do 2050 roku ma ona osiągnąć zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych. Zakładana redefinicja modelu gospodarczego i oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywanych zasobów mają się również odbyć z dbałością o kwestie społeczne transformacji.

Czym jest taksonomia?

Tak ambitny cel wiąże się koniecznością przekierowania finansowania na obszary zrównoważonego rozwoju, premiowania projektów, które oprócz zwrotu z inwestycji będą stymulować i zapewniać dodaną wartość społeczną i środowiskową. Z uwagi na mnogość definicji i kryteriów, jakie można przyjąć w ocenie „zieloności” czy „zrównoważoności” tych projektów, Unia zaprezentowała ujednolicone narzędzie kwalifikacji, które pozwoli stwierdzić, czy mieszczą się one w wytycznych zrównoważonego finansowania.

Drugim powodem powstania taksonomii był szum informacyjny w obszarze ESG i zrównoważonego rozwoju, mnogość różnorakich standardów czy ratingów przy braku spójnych wskaźników i metodologii.

Potoczna nazwa tego narzędzia to „taksonomia”, oficjalna - rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020.

Celem wprowadzenia taksonomii jest zazielenienie sektora finansowego i przekierowanie inwestycji, tak publicznych, jak i prywatnych, w stronę zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej. Unia przygotowuje ujednolicone procesy legislacyjne - wymogi raportowania kwestii pozafinansowych (SFRD oraz NFDR, a wkrótce zastępująca ją dyrektywa CSRD) będą powiązane właśnie z wytycznymi taksonomii. 

Jakich obszarów dotyczy taksonomia?

Taksonomia na razie dotyka 9 obszarów działalności, np. przetwórstwa przemysłowego, energetyki czy nieruchomości. Każdy z nich zawiera podgrupy, projekty i procesy.

Dla obszaru nieruchomości konkretne wytyczne będą dotyczyły m.in.

• budowy nowych inwestycji,
• renowacji już istniejących budynków,
• montażu, konserwacji i naprawy sprzętu zwiększającego efektywność energetyczną.

Taksonomia cały czas ewoluuje - z czasem dokładane będą wytyczne dla kolejnych sektorów, a rozbudowie i aktualizacji będą podlegały także wymogi dla już wskazanych obszarów.

Warunki do spełnienia wymagań taksonomii?

Aby uznać daną działalność za proekologiczną w myśl taksonomii, należy spełnić kilka wymagań:

• wykazać, że wnosi ona istotny wkład w realizację co najmniej jednego z sześciu celów środowiskowych;
• nie wyrządza poważnych szkód dla żadnego z celów środowiskowych (Do No Significant Harm – DNSH);
• spełnia techniczne kryteria kwalifikacji;
• jest prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami.

Zidentyfikowane cele środowiskowe obecne w taksonomii to:

• łagodzenie zmian klimatu,
• adaptacja do zmian klimatu,
• zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich,
• przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym,
• zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola,
• ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.

Każdy z nich wiąże się z konkretnymi zamierzeniami. Dla przykładu: łagodzenie zmian klimatu to proces zmierzający do utrzymania wzrostu temperatury poniżej 2 stopni Celsjusza. Dla sektora nieruchomości i podmiotów wznoszących nowe budynki o powierzchni powyżej 5000 m2 realizacja tego celu wiąże się z osiągnięciem technicznych kryteriów, takich jak:

• wykazanie większej efektywności energetycznej (10% mniejsze niż próg określony w odniesieniu do wymagań dotyczących budynków o niemal zerowym zużyciu energii),
• przeprowadzenie szczelności powietrznej i integralności cieplnej zgodnie ze wskazanymi normami,
• obliczenie współczynnika globalnego ocieplenia w cyklu życia budynku zgodnie ze wskazanymi normami.

Kryteria „nie czyń poważnych szkód” (DNSH) są również zdefiniowane w ramach taksonomii – odnoszą się do jej konkretnych celów i wskazują konkretne parametry, np. specyfikację przyborów sanitarnych (cel: zrównoważone wykorzystanie i ochrona zasobów wodnych) czy procent odzysku odpadów z budowy (cel: przejście na gospodarkę cyrkularną). Kryteria techniczne taksonomii w kontekście nieruchomości są zbliżone do wytycznych certyfikacji LEED i BREEAM, jednak sama taksonomia nie powołuje się na nie wprost.

Oprócz kryteriów technicznych taksonomia obliguje do wykazania zgodności z „minimalnymi gwarancjami”, czyli przestrzegania standardów odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej (wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka).

Jak firmy mają wdrażać taksonomię?

Od 1 stycznia 2022 r. wszedł w życie obowiązek stosowania kryteriów wynikających z taksonomii oraz wskazywania ich w sprawozdaniach niefinansowych i informacjach o produktach dla celów  środowiskowych (jak na razie w odniesieniu do dwóch opracowanych już celów). Głównymi podmiotami zobligowanymi do raportowania są:

• podmioty z sektora finansowego (objęte SFRD - rozporządzeniem w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych), które oferują „zielone” produkty i usługi finansowe. Taksonomia nakłada na nie obowiązek ujawnienia, w jakim stopniu działalność przyczynia się do realizacji wskazanych celów oraz jaki procent inwestycji (obrót, CAPEX lub OPEX) jest zgodny z jej wymogami. Ma to stanowić zabezpieczenie przed tzw. „greenwashingiem” - promowaniem produktów jako zielonych mimo braku ich pozytywnego aspektu ekologicznego.
• spółki giełdowe (objęte NFDR - dyrektywą o ujawnianiu informacji niefinansowych). Taksonomia nakłada na podmioty zainteresowania publicznego obowiązek ujawnienia, czy i w jakim stopniu ich działalność biznesowa jest zgodna z założeniami taksonomii poprzez wskazanie, jaki odsetek obrotu, CAPEX-u i OPEX-u w danym roku przyczynił się do realizacji celów wyszczególnionych w taksonomii.

Od kiedy taksonomia będzie obowiązywać wszystkich?

Unia Europejska już zaplanowała poszerzenie obowiązkowej sprawozdawczości – w myśl przygotowywanego rozporządzenia CSRD, które ma zastąpić NFRD. Nowa regulacja obejmie już nie tylko spółki giełdowe, ale również wszystkie duże przedsiębiorstwa.

Daty wprowadzenia rocznych raportów finansowych ulegają zmianie, jednak na dzień dzisiejszy obowiązek raportowania w ramach rozporządzenia wejdzie w życie od 2025 r. dla przedsiębiorstw objętych już NFRD, od 2026 r. dla wszystkich dużych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250 pracowników, a od 2027 r. dla małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na giełdzie.

Oprócz poszerzenia obowiązku i zakresu raportowania CSRD wprowadza także szereg nowych wymagań, takich jak np. konieczność audytu danych i raportowania w konkretnym formacie elektronicznym.

Wykazanie zgodności z taksonomią będzie wymagane ze strony wielu uczestników rynku - dla procesów czy projektów przez nich prowadzonych. Inwestycje niespełniające zasad zrównoważonego rozwoju będą miały utrudniony dostęp do finansowania oraz będą mniej konkurencyjne dla uczestników rynku, z uwagi na niesione ryzyka.