Fit for 55 - co to znaczy? Jakie są założenia pakietu Fit for 55? Jakie koszty?

Fit for 55 to, mówiąc ogólnie, pakiet unijnych aktów prawnych, które mają na celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 55% względem roku 1990. Ma on być zrealizowany do 2030. Fit for 55 odnosi się do okresu przejściowego, prowadzącego docelowo do neutralności klimatycznej w 2050 roku w całej UE. Jakie są założenia Fit for 55?

Spis treści

1. Fit for 55 - co to takiego?
2. Legislacja Fit for 55
3. Fit for 55 - pakiet zmian
4. Fit for 55 i koszty z tym związane
5. Rządowa walka z pakietem Fit for 55

Fit for 55 - co to takiego?

Fit for 55 to pakiet zmian legislacyjnych, który Komisja Europejska ogłosiła w połowie lipca 2021. Mają one doprowadzić do ograniczenia emisyjność gospodarki europejskiej o co najmniej 55% do 2030 roku. Odnośnikiem jest poziom emisji w 1990. Bruksela wymagać ma zmian m.in. w:

• limitach emisji samochodów,
• sposobach ogrzewania domów,
• tanich lotach samolotowych,
• odnawialnych źródeł energii.

Na Fit for 55 składa się dokładnie 13 wniosków ustawodawczych, które stały się elementem nowego europejskiego porządku prawnego wraz z uchwaleniem przez UE Prawa Klimatycznego, które oficjalnie weszło w życie 29 lipca 2021. 

Legislacja Fit for 55

Proces legislacyjny Fit for 55 potrwa do 2023 roku. Zmiany zapisane w Fit for 55 muszą zostać jeszcze zaakceptowane przez poszczególne państwa unijne oraz Parlament Europejski. Dlatego nowe wytyczne mogą zacząć obowiązywać najwcześniej w 2024 roku. Część z nich polega na nowelizacji już istniejących regulacji, np. dyrektywy w sprawie energii odnawialnej (RED) i dyrektywy o efektywności energetycznej (EED), czy rewizji unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). 

Działania podjęte przez UE w ramach pakietu Fit for 55 mają wpłynąć na zrównoważony wzrost gospodarczy, zmniejszyć korzystanie z paliw kopalnych oraz upowszechnić odnawialne źródła energii, które umożliwią wprowadzenie nowych technologii i rozwój infrastruktury. Proponowane ramy regulacyjne odnoszą się m.in. do sektora energetycznego, w tym systemów ciepłowniczych i kogeneracji, użytkowania gruntów i gospodarki leśnej, sektora transportu drogowego oraz opodatkowania energii.

Fit for 55 - pakiet zmian

Pakiet klimatyczny Fit for 55 składa się z 13 wniosków ustawodawczych. Są to nowe propozycje lub aktualizacja obowiązujących przepisów. Najważniejsze z nich to:

• Fundusz klimatyczny. KE ma powołać Społeczny Fundusz Klimatyczny, finansowany m.in. z budżetu. Ma on przeciwdziałać ubóstwu energetycznemu. Polska byłaby największym beneficjentem tego funduszu, z 13 mld euro dofinansowania. Zwiększony ma być również Fundusz Modernizacyjny na transformację energetyczną, z którego Polska korzysta obecnie w największym stopniu. Nie będzie on jednak obejmować inwestycji związanych z paliwami kopalnymi, w tym gazem.

• Opodatkowanie energii. Zmiana dyrektywy dotyczącej podatków od produktów energetycznych oznacza opodatkowanie wszystkich paliw kopalnych - obecnie obowiązują obniżone stawki lub zwolnienia. 

• Efektywność energetyczna. KE chce zmniejszenia wykorzystania energii w Europie. Oszczędnościom energetycznym ma służyć m.in. pomysł termomodernizacji budynków sektora publicznego. Każdego roku 3% tego budynków ma być modernizowanych pod kątem właśnie efektywności energetycznej.

• OZE. Produkcja i zużycie energii odpowiadają za 75% emisji w UE, dlatego też przyspieszenie przejścia na bardziej ekologiczny system energetyczny ma zasadnicze znaczenie. W dyrektywie OZE zostanie ustalony zwiększony poziom docelowy, zgodnie z którym do 2030 r. 40% energii należy produkować ze źródeł odnawialnych. Państwa członkowskie przyczynią się do realizacji tego celu, a konkretne wartości docelowe zostaną zaproponowane w odniesieniu do wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w transporcie, ogrzewaniu i chłodzeniu, budynkach i przemyśle.

• Zmiany w handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). To propozycja zaostrzenia celów redukcji emisji w ramach tzw. wspólnego wysiłku redukcyjnego (Effort Sharing Regulation). Dotyczy on m.in. budynków, transportu drogowego i morskiego, rolnictwa, odpadów i małych sektorów przemysłu - które obecnie generują 60% emisji gazów cieplarnianych. Dla każdego państwa ustalane będą indywidualne cele zmniejszania emisji w tych sektorach.

• Zmiany w normach emisji CO2 dla samochodów. Bardziej rygorystyczne normy emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych przyspieszą przejście na mobilność bezemisyjną dzięki wymogowi zmniejszenia średnich emisji z nowych samochodów o 55% od 2030 r. i o 100% od 2035 r. w porównaniu z poziomami z 2021 r. W rezultacie wszystkie nowe samochody rejestrowane od 2035 r. będą bezemisyjne. Zmienione rozporządzenie w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych nałoży na państwa członkowskie wymóg zwiększenia zdolności ładowania proporcjonalnie do sprzedaży samochodów bezemisyjnych oraz wymóg instalacji punktów ładowania i tankowania na głównych autostradach w regularnych odstępach.

• Zmiany w użytkowaniu gruntów, leśnictwa i rolnictwa. W rozporządzeniu ustanowiono ogólny cel UE dotyczący usuwania CO2 (310 mln ton emisji CO2 do 2030 r.) przez naturalne pochłaniacze. Do 2035 r. UE powinna dążyć do osiągnięcia neutralności klimatycznej w sektorach użytkowania gruntów, leśnictwa i rolnictwa, co dotyczy również emisji rolniczych innych niż CO2, takich jak emisje pochodzące ze stosowania nawozów i zwierząt gospodarskich. W zakresie gospodarki leśnej Komisja zaznacza, że biomasa ma być zbierana i wykorzystywana w sposób zrównoważony. Do 2030 roku w UE mają zostać zasadzone 3 miliardy drzew.

Fit for 55 i koszty z tym związane

Realizacja pakietu Fit for 55 związana jest z wysokimi kosztami krajów członkowski, w tym także Polski. W analizie Banku Pekao S.A. "Wpływ pakietu Fit for 55 na polską gospodarkę", wskazano, że w porównaniu do obecnie obowiązujących przepisów, realizacja pakietu wynieść ma dodatkowo około 190 mld euro. Jak czytamy, realizacja scenariusza Fit for 40 (redukcji emisji w UE na 2030 r. do 40% względem poziomu z 1990 r.) pochłonąć ma 338 mld euro, natomiast realizacja scenariusza Fit for 55 związana jest z wydatkiem rzędu 527,5 mld euro. W raporcie mowa jest też o tym, że „niezbędne inwestycje związane z Fit for 55 generują nie tylko koszty, lecz także oszczędności (rozłożone w czasie poza 2030 r.)”. Mowa o kwocie blisko 220 mld euro, na którą składać mają się fundusze pochodzące z uprawnień do handlu emisjami, wsparcie z Funduszu Odbudowy Unii Europejskiej oraz Funduszy UE z budżetu na lata 2021-2027.

Rządowa walka z pakietem Fit for 55

"Zrobimy wszystko, by nie wszedł w życie", "to polityczny eksperyment, który sprowadzi na Europejczyków ubóstwo", "swoiste tsunami, które będzie rzutować na stan materialny polskich rodzin" - politycy obozu władzy krytykują pakiet Fit fot 55. Wyliczają, ile każdego Polaka będzie kosztował. Nie wspominają jednak o korzyściach z niego płynących i ochronie przed katastrofą klimatyczną. A przecież każdy Polak traci obecnie przez szybujące ceny energii z węgla i gazu. 

• Nowe ceny gazu w 2022
• Podwyżki cen prądu 2022. Od stycznia rachunki wyższe o 24%!

Eksperci jednak twierdzą, że w Polsce przez lata nie zrobiono nic w kwestii transformacji energetycznej i teraz szuka się winnego podwyżek cen energii. Jednym z większych błędów jest uporczywe opieranie energetyki na węglu, którego zaczyna brakować. Wydawane są miliardy na węgiel z Rosji zamiast na transformację energetyczną, która i tak jest nieunikniona. Za kolejne stracone pieniądze uważa się te z handlu emisjami CO2 (tylko w 2021 do budżetu z tego tytułu wpłynęło 25 mld zł), które z założenia powinny wspierać m.in. odnawialne źródła energii, co obniżyłoby rachunki Polaków za energię. 

W najbliższym czasie toczyć się będą unijne negocjacje pakietu Fit for 55. Mówi się, że mogą potrwać nawet 2 lata. Już teraz wiadomo jednak, że rozmowy te będą wyjątkowo trudne. W kontekście tym przedstawiciele polskiego rządu niejednokrotnie podkreślali w swoich wypowiedziach, że propozycje zawarte w pakiecie oraz związane z nimi koszty, poddane zostaną szczegółowej analizie.