Jak skutecznie pozyskiwać środki na rozwój samorządów

Partnerstwo publiczno-prywatne jest szansą na poprawę stanu finansów publicznych i stylu zarzadzania gminą.

Stan finansów samorządowych jako temat do rozmów wywołuje powszechne narzekanie. Główny wątek: rząd i parlament ciągle manipulują samorządową kasą z negatywnym dla budżetów gmin, powiatów i regionów skutkiem. I jest to niestety prawda, że administracja centralna szuka odpowiedzialności i ratunku za skutki własnych błędów, słabości finansów państwa czy walki politycznej w kieszeni samorządowej.

Ale tak jest w całym demokratycznym świecie i do napięć pomiędzy administracją lokalną i rządową trzeba przywyknąć. Co więcej, trzeba przywyknąć do niedostatku środków finansowych w budżetach samorządowych. Tak będzie zawsze, także za sto lat. Nigdy nie dojdzie do pełnego zaspokajania potrzeb finansowych, zwłaszcza na rozwój i inwestycje. Na pewno zaś nie wypełni się luki finansowej narzekaniem na rząd.

Dobrze byłoby, gdyby w to miejsce pojawiła się aktywna polityka poszukiwania sposobów na finansowanie rozwoju usług, jakie świadczy mieszkańcom samorząd i za co w gruncie rzeczy jedynie on odpowiada. Polityka polegająca nie tylko na finansowaniu inwestycji za pomocą środków dłużnych, szukaniu szans w SAPARD czy ISP, manewrach wokół Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ale mająca w sobie także bardziej nowatorskie pociągnięcia. Należy do nich sięgnięcie po kapitał prywatny.

Filozofia takiego działania bazuje na kluczowym założeniu: gminie nie jest potrzebny własny basen, a więc jego hala, kafelki, tory wodne, gminie potrzebna jest usługa, polegająca na możliwości pływania dla mieszkańców, zwłaszcza młodzieży szkolnej. A więc gmina nie musi budować basenu, jeśli ma podmiot, któremu może dopłacać za wpuszczanie dzieci na określony czas na basen i uczenie ich pływania.

Stąd wywodzą się cztery generalne zasady, na których opiera się Partnerstwo Publiczno-Prywatne. Są one następujące:

 - Obowiązuje nowa optyka - zadaniem samorządu nie jest budowanie i własność obiektów pod usługi, ale świadczenie samych usług.
 - Zainwestowanie w budowę obiektu jest rolą partnera prywatnego, który następnie kieruje alternatywnymi strumieniami dochodów z tego obiektu, w tym dysponuje przez określone wielolecie strumieniem wpływów z gminy.
 - Finansowanie gotowego obiektu ze strony samorządu ma tylko zabezpieczać istnienie i dostępność usług publicznych dla mieszkańców, nie jest natomiast finansowaniem operacyjnym, a więc utrzymywaniem samego obiektu.
 - Zasilanie finansowe obiektu przez samorząd jest i zależne od poziomu, zakresu oraz liczby usług i ma charakter wieloletni.

PPP można także zdefiniować i ocenić także poprzez jego cele, których jest kilka.
Po pierwsze idzie o przekształcenie sektora publicznego z dostawcy obiektów w dostawcę usług, a więc realizatora oczekiwań społeczności samorządowej. A przecież uwolnienie gminy od konieczności budowania nowych obiektów jest rozwiązaniem po części jej finansowych problemów. Tak się bowiem składa, że brak jest gminom przede wszystkim środków na rozwój, nie zaś na działalność operacyjną, którą lepiej lub gorzej, ale każda gmina skutecznie finansuje.

Drugim ważnym celem Partnerstwa Publiczno-Prywatnego jest wprowadzenie do sfery dostarczania usług publicznych innowacyjności charakterystycznej dla sektora prywatnego. Nowe obiekty samorządowe odznaczają się często pewnym opóźnieniem technicznym i technologicznym - z różnych zresztą przyczyn. Kapitał prywatny cechuje dążenie do nowoczesności w obu wymienionych zakresach.

Trzecim celem jest zmiana roli kapitału prywatnego, który w ramach PPP nie jest już tradycyjnym współudziałowcem w finansowaniu gminnego zadania inwestycyjnego, ale udziałowcem w dostawie przez sektor samorządowy usług dla mieszkańców w dłuższym okresie czasu.

Zatem, według powyższej filozofii, gmina, która nie ma basenu, powinna znaleźć podmiot, który sfinansuje budowę basenu i będzie jego właścicielem oraz umówić się z nim, że będzie mu, przez na przykład 15 lat, płaciła określoną, waloryzowaną stawkę za każde dziecko, które wejdzie na wyznaczony czas do basenu i będzie uczone sztuki pływania.

Jeśli założymy, że filozofia ta jest realistyczna, korzyści dla gminy przy każdej inwestycji, realizowanej na powyższy zasadach będą następujące:

 - Oszczędności w budżecie, redukcja wydatków inwestycyjnych.
 - Przyspieszenie terminów rozruchu obiektu i dostaw związanych z nim usług, bo podmiot prywatny działa szybciej niż gmina.
 - Wprowadzenie rywalizacji kapitału prywatnego w sferę dostarczania usług publicznych.
 - Rozszerzenie palety narzędzi i źródeł finansowania rozwoju gminy.
 - Podział oraz transfer ryzyka inwestycyjnego pomiędzy gminę a partnera. Poszczególne ryzyka powinny, według zasad PPP, być przejmowane przez tego z partnerów, który lepiej sobie z konkretnym ryzykiem poradzi. Na przykład roszczenie do gruntu, jako ryzyko, bierze na siebie gmina, bo łatwiej się z takim problemem upora, niż podmiot prywatny.
 - Zapewnienie dostaw oraz jakości usług publicznych na długi okres czasu, na podstawie umowy wieloletniej.
 - Budowa zaufania publiczno-prywatnego i przejrzystości powiązań.

O tym, że jest to wszystko nie tylko realne, ale w zasięgu ręki, świadczą mnożące się w Polsce realizacje w ramach PPP. Finalizowane są już na przykład umowy na budowę ratuszy w niektórych miastach, realizowane są wodociągi i inne obiekty. Realizacje perspektywiczne mogą dotyczyć na przykład budynków socjalnych i pomocy społecznej, obiektów technicznych i kubaturowych dla zespolonych służb, inspekcji i straży, systemów zarządzania ruchem w transporcie publicznym oraz projekty wielosektorowe.

Aby Partnerstwo Publiczno- Prywatne mogło się swobodnie rozwijać niezbędne są:

 - Stabilny system samorządowy.
 - Równość ochrony prawnej sektora prywatnego.
 - Zaufanie ze strony rynków finansowych.
 - Zdrowa sytuacja finansowa obu partnerów to jest gminy i partnera prywatnego.
 - Uczciwość zobowiązań
 - Przejrzystość procesów kontraktowych.
 - Dobrze skalkulowane finansowo projekty
 - Obszerny rynek kontraktorów i dostawców.

Godzi się podkreślić, że PPP w każdej ze swych form jest długoterminowym partnerstwem sektorów publicznego i prywatnego. Termin "Partnerstwo Publiczno-Prywatne" oznacza bowiem po części prywatyzację, ale także inne, nowatorskie formy wprowadzania własności prywatnej do sfery gospodarki publicznej

W Wielkiej Brytanii, która ma wieloletnie i bardzo pozytywne doświadczenia w dziedzinie PPP stwierdzono, że udział kapitału prywatnego pobudza gminy do rozwoju i ośmiela do działania, bo osłabia strach przed ryzykiem. PPP wprowadza także narzędzia do bardziej efektywnej, bo komercyjnej eksploatacji istniejącego już potencjału sektora publicznego, z zyskiem dla budżetów tego sektora.

Inne obserwacje z doświadczeń brytyjskich są następujące:

 - Samorząd musi ponieść wyższe koszty przygotowawcze i projektowania.
 - Konieczne jest bardzo jasne zdefiniowanie zakresu, rodzaju i jakości usług.
 - PPP stawia władzom samorządowym wysokie wymogi negocjacyjne.
 - PPP optymalizuje ryzyka.
 - Daje pewność otrzymywania usług oraz jednoznaczność i gwarancję poziomu kosztów.

Na koniec ciekawostki. Czy wiecie, że w ramach Partnerstwa Publiczno-Prywatnego budowane lub zarządzane są Central Park w Nowym Yorku, wielka hala sportowa w Phoenix, autostrady w stanie Utah czy wreszcie londyńskie metro?

I w Polsce nadszedł czas na PPP, potrzeba tylko kolejnych odważnych liderów samorządowych. Ale tych nam na szczęście nie brakuje. .