Kodeks pracy a normy BHP na budowie

Kodeks pracy normuje przepisy BHP w dziale dziesiątym (przepisy od art. 207 do art. 237). Stosuje się go przede wszystkim do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Należy jednak podkreślić, że na podstawie art. 304 § 1 zasady dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy odnoszą się także do osób działających na podstawie umowy zlecenia i innych umów cywilnoprawnych.

Przepisy BHP stosuje się także do osób prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą. Wszystkie te podmioty podlegają ochronie, jeżeli wykonują czynności w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Oznacza to, że obowiązki jakie nakłada Kodeks pracy na pracodawcę w zakresie przepisów BHP należy realizować nie tylko w stosunku do pracowników, ale i wyżej opisanych kategorii podmiotów.

Zgodnie z Kodeksem pracy, odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy ponosi pracodawca. W związku z treścią art. 304 § 1 k. p., odpowiedzialność taką ponosi również podmiot zlecający czynności na podstawie umów cywilnoprawnych. Odpowiedzialności tej nie wyłącza powierzenie wykonywania zadań służbie bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom zewnętrznym, na których ciąży obowiązek ochrony zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Kodeks pracy bardzo szczegółowo określa obowiązki w zakresie BHP. Wszelkie koszty z tym związane musi ponosić w całości pracodawca i nie może nimi obciążać pracowników. Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek udzielenia informacji o zagrożeniach na poszczególnych stanowiskach pracy oraz o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy (art. 2071). Jeżeli w tym samym miejscu pracę wykonują pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, to należy wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich osób pracujących w tym samym miejscu. Ponadto należy ustalić zasady współdziałania w zakresie przepisów BHP. Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jeżeli w miejscu wykonywania robót budowlanych możliwe jest wystąpienie zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników to należy:
1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony;
2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.
W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest zobowiązany:
1) wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne;
2) do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.

Kodeks pracy w zakresie BHP daje również określone prawa i obowiązki pracownikowi. Przykładowo, może on powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika. Pracownik może nawet oddalić się z miejsca zagrożenia jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie jest wystarczające dla zachowania bezpieczeństwa. Z tytułu przerwania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik nie może ponosić żadnych negatywnych dla niego konsekwencji. Działania te pozostają też bez wpływu na wynagrodzenie pracownika. Jedynym warunkiem jest tylko to, by pracownik powiadomił przełożonego o podjętych przez siebie czynnościach.

Obowiązki uczestników procesu budowlanego

Szczególne zasady dotyczące BHP na budowie określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowanych. Zgodnie z tym rozporządzeniem na uczestników procesu budowlanego nałożone zostały m.in. następujące obowiązki:
1. Wykonawca przed przystąpieniem do wykonywania robót budowalnych jest zobowiązany opracować instrukcję bezpiecznego ich wykonywania i zaznajomić z nią pracowników w zakresie wykonywanych przez nich robót (§2);
2. Wszyscy uczestnicy procesu budowlanego obowiązani są współdziałać ze sobą w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; 
3. W razie wykonywania robót na wysokości należy stosować środki ochrony zbiorowej w szczególności balustrady, siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa. Jeżeli nie ma możliwości stosowania tych środków, konieczne jest używanie środków ochrony indywidualnej, takich jak szelki bezpieczeństwa (§6);
4. Osoba wykonująca roboty w pobliżu krawędzi dachu płaskiego lub dachu o nachyleniu do 20%, jest obowiązana posiadać odpowiednie zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości;
Osoba wykonująca roboty na dachu o nachyleniu powyżej 20%, jeżeli nie stosuje się rusztowań ochronnych, jest obowiązana stosować środki ochrony indywidualnej lub inne urządzenia ochronne;
5. Strefę w której istnieje zagrożenie spadania z wysokości przedmiotów należy ogrodzić balustradą, której deska krawężnikowa ma wysokość 0,15 m, a poręcz ochronna umieszczona jest na wysokości 1,1 m;
6. Daszki ochronne muszą znajdować się na wysokości nie mniejszej niż 2,4 m nad terenem w najniższym miejscu i być nachylone pod kątem 45° w kierunku zagrożenia. Pokrycie daszków powinno być szczelne i odporne na przebicie przez spadające przedmioty;
7. Na terenie budowy należy urządzić wydzielone pomieszczenia szatni na odzież roboczą i ochronną, umywalni, suszarni i ustępów. Jeżeli pracę wykonuje więcej niż 20 pracujących, to szatnia i jadalnia nie mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu (§30 i §31).

Wymagania BHP dotyczące robót na wysokości uregulowane są w rozdziale 9 rozporządzenia. Wynikają z niego między innymi następujące obowiązki:

• zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości osób przebywających na stanowiskach pracy, znajdujących się na wysokości co najmniej 1m od poziomu podłogi lub ziemi;
• zabezpieczenia otworów w stropach, na których prowadzone są roboty lub do których możliwy jest dostęp ludzi przed możliwością wypadnięcia;
• drabina bez pałąków, której długość przekracza 4 m, przed podniesieniem lub zamontowaniem powinna być wyposażona w prowadnicę pionową, umożliwiającą założenie urządzenia samohamującego, połączonego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa;
• osoby korzystające z urządzeń krzesełkowych, drabin linowych lub ruchomych podestów roboczych powinny być dodatkowo zabezpieczone przed upadkiem z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej niezależnie od lin nośnych drabiny, krzesełka lub podestu.

Wyżej przytoczone zasady BHP to oczywiście nie wszystkie normy wynikające z obowiązujących przepisów prawnych. Należy mieć na uwadze, że im lepsza znajomość przepisów, tym większe prawdopodobieństwo uniknięcia wypadku podczas prac budowanych oraz związanej z tym ewentualnej odpowiedzialności karnej.