Ile wynosi podatek od darowizny? Kiedy nie trzeba płacić podatku od darowizny?

Podatek od darowizny bez podatku? Tak, ale pod pewnymi warunkami. Przypomnijmy, że od października 2023 obowiązują nowe stawki i progi podatkowe w podatku od spadków i darowizn. Fiskus zabrał się też za darowizny przekazywane przez rodziców dzieciom na zakup mieszkania. Dowiedz się, ile możesz zapłacić i jakie warunki trzeba spełnić, aby uniknąć podatku.

Spis treści

1. Podatek od darowizny 2023 - czym jest darowizna?
2. Darowizna wymaga zgodnych oświadczeń
3. Podatek od darowizny 2023 - kiedy zapłacimy?
4. Podatek od darowizny 2023, a grupa podatkowa
5. Darowizna - do jakiej kwoty bez podatku?
6. Kto nie musi płacić podatku od darowizny?
7. Kto może być zwolniony z podatku od darowizny?
8. Formularz do zgłoszenia otrzymania darowizny
9. Kiedy nie trzeba zgłaszać darowizny?
10. Darowizna a ulga na cele mieszkaniowe
11. Jakie są nowe progi podatkowe w podatku od darowizn?
12. Podatek od darowizny - podsumowanie

Podatek od darowizny 2023 - czym jest darowizna?

Pojęcie darowizny zdefiniowane zostało w art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku.

Uwaga! Tutaj o zmianach w podatku od darowizn od lipca 2023

Jest to świadczenie o charakterze nieodpłatnym, ponieważ druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Darowizna polega zatem, na nieodpłatnym przysporzeniu majątkowym, dzięki któremu obdarowany się wzbogaca.

Czytaj też:

• PIT-2 w nowej wersji 9 od 2023. Dla kogo PIT-2 i kiedy składać? Druk PIT-2
• Zmiany w podatkach 2023. Jak rozliczać podatki od 1 stycznia?
• Ryczałt od najmu obowiązkowy od 2023 roku. Kto straci? Jaki będzie rynek najmu w Polsce?

Darowizna wymaga zgodnych oświadczeń

Darowizna jak każda inna umowa wymaga zgodnych oświadczeń złożonych przez obie strony umowy. Kodeks cywilny mówi, że oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

A zatem, dla ważności umowy darowizny nie jest wymagana żadna szczególna forma oświadczenia o jej przyjęciu, ale przyrzeczone świadczenie musi zostać spełnione.

Podatek od darowizny 2023 - kiedy zapłacimy?

Zasady opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tą ustawą osoby, które nabywają tytułem darowizny własność rzeczy lub praw majątkowych mają obowiązek uiszczenia podatku od spadków i darowizn.

Istotne znaczenie ma moment powstania obowiązku podatkowego przy nabyciu w drodze darowizny. Wszystko zależy od formy, w jakiej obdarowany złożył oświadczenie o przyjęciu darowizny. Obowiązek podatkowy powstaje:

• jeśli obdarowany złożył oświadczenie o przyjęciu darowizny w formie aktu notarialnego – z chwilą złożenia tego oświadczenia,
• jeśli umowa darowizny została zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia,
• jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron - z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Podatek od darowizny 2023, a grupa podatkowa

W podatku od spadków i darowizn bardzo istotne znaczenie ma to, do której grupy podatkowej zalicza się nabywca. Od tego zależą zasady i wysokość opodatkowania. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku obdarowanego do osoby, od której otrzymał darowiznę.

Wyróżnia się trzy grupy podatkowe:

• do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
• do II grupy podatkowej należą zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych,
• w III grupie mieszczą się wszyscy inni nabywcy.

Darowizna - do jakiej kwoty bez podatku?

Nowe rozporządzenie obowiązuje od 13 października 2022 roku i przewiduje, że kwota wolna od podatku wynosi:

• w I grupie podatkowej - 10434 zł (wcześniej 9637 zł),
• w II grupie podatkowej - 7878 zł (wcześniej 7276 zł),
• w III grupie podatkowej - 5308 zł (wcześniej 4902 zł).

Kwoty wolne od podatku to kwoty, do których darowizna nie podlega opodatkowaniu i konieczności zgłoszenia darowizny urzędowi skarbowemu. Po przekroczeniu wskazanych limitów aktywuje się zarówno konieczność powiadomienia fiskusa o darowiźnie, jak i zapłaty podatku od spadków i darowizn.

Kto nie musi płacić podatku od darowizny?

Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje możliwość zwolnienia z podatku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę (tzw. grupa zero).

Ważne! Jeśli wartość darowizny w grupie zero nie przekracza limitu 10 434 zł (wcześniej 9637 zł), nie ma obowiązku zgłaszania jej otrzymania ani też płacenia podatku.

Do limitu 10 434 zł również wliczane są wszystkie wcześniejsze darowizny od tej samej osoby, przekazane w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

Jeśli darowizna w ramach najbliższej rodziny (grupy zero) przekroczy kwotę 10 434 zł nadal może być zwolniona z opodatkowania, jednak konieczne jest spełnienie określonych warunków.

Aby uniknąć opodatkowania, osoby obdarowane muszą:

• w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego zgłosić otrzymanie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego składając formularz SD-Z2,
• jeśli chodzi o darowiznę pieniężną - udokumentować jej otrzymanie dowodem przekazania środków na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Jeżeli darowizna przekroczy limit 10 434 zł i osoba obdarowana nie spełni warunków zwolnienia, będzie musiała zapłacić podatek na zasadach i według stawki określonej dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Darowizna a zwolnienie od podatku - przykłady

Przykład 1

1 października 2022 roku Pan Jan otrzymał od swoich rodziców darowiznę pieniężną w wysokości 9700 zł. Pieniądze zostały przelane przelewem bankowym na konto obdarowanego. Ponieważ darowizna miała miejsce przed 13 października 2022 r. i przekroczyła ówczesny limit 9637 zł, aby uniknąć konieczności zapłaty podatku, Pan Jan ma obowiązek powiadomić urząd skarbowy o fakcie jej otrzymania w terminie 6 miesięcy, tj. do 1 kwietnia 2023 roku.,

Przykład 2

15 października 2022 r. Pan Piotr otrzymał od swoich rodziców darowiznę w wysokości 10 000 zł. W ciągu ostatnich 5 lat nie dostał od rodziców żadnych innych darowizn. W takiej sytuacji Pan Piotr nie ma obowiązku niczego zgłaszać. Nie zapłaci podatku, ponieważ wysokość darowizny nie przekroczyła obowiązującego od 13 października 2022 roku limitu 10 434 zł.

Kto może być zwolniony z podatku od darowizny?

Zwolnienie z opodatkowania dotyczy tylko tych obdarowanych, którzy w chwili nabycia posiadali obywatelstwo:

• polskie lub
• jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub
• państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium takiego państwa.

Formularz do zgłoszenia otrzymania darowizny

Zgłoszenia o otrzymaniu darowizny należy dokonać na formularzu SD-Z2, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych.

Kiedy nie trzeba zgłaszać darowizny?

Obowiązek zgłoszenia darowizny nie obejmuje przypadków, gdy:

• wartość majątku nabytego w drodze darowizny (bądź spadku) łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9637 zł lub
• nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo
• oświadczenie woli jednej ze stron zostało złożone w formie aktu notarialnego.

Jak widać, większość obdarowanych z I grupy podatkowej może zostać zaliczona również do grupy zerowej. W takim przypadku, po spełnieniu formalności dotyczących darowizn powyżej kwoty 10 434 zł, zostaną oni całkowicie zwolnieni z opodatkowania.

Darowizna a ulga na cele mieszkaniowe

Pewien wyjątek od ogólnych reguł opodatkowania dotyczy obdarowanych zaliczanych do I grupy podatkowej, którzy w ciągu 12 miesięcy od otrzymania darowizny zamierzają przeznaczyć ją na własne cele mieszkaniowe, tj.:

• na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni,
• budowę domu jednorodzinnego,
• nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo
• spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

W przypadku takiej darowizny obowiązuje dodatkowy limit zwolnienia od podatku, przysługujący niezależnie od kwoty wolnej dotyczącej „zwykłych” darowizn. Dotychczas wynosił on 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie - 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny. Od 13 października 2022 r. kwoty te wzrosły do 10 434 zł od jednego darczyńcy oraz 20 868 zł od wielu darczyńców łącznie.

Obecnie ulga ta rzadko wykorzystywana jest w praktyce. Większość obdarowanych z I grupy podatkowej może być zaliczonych także do grupy zerowej i po spełnieniu określonych formalności podlegać zwolnieniu z opodatkowania niezależnie od tego, na jakie cele spożytkują oni darowiznę.

Jakie są nowe progi podatkowe w podatku od darowizn?

Jeśli wysokość darowizny przekracza tzw. kwotę wolną, to od nadwyżki ponad tę kwotę należy uiścić podatek. Jego wysokość określają skale podatkowe, które różnią się w zależności od tego, do której grupy podatkowej należy obdarowany i jak duża jest nadwyżka ponad kwotę wolną.

Dotychczas progi podatkowe w podatku od darowizn wynosiły 10 278 zł i 20 556 zł. Od 13 października 2022 rozporządzenie zwiększyło kwotę nadwyżek, których przekroczenie powoduje obowiązek zapłaty wyższego podatku do 11 128 zł i 22 256 zł.

Ponadto zwiększone zostały kwoty bazowe podatku, jaki należy zapłacić po przekroczeniu danego progu.

Wysokość podatku z uwzględnieniem ostatnich zmian możemy obliczyć na podstawie tabeli:

Przykład 1

1 listopada 2022 roku Pan Kamil otrzymał od swojego syna darowiznę w wysokości 15 000 zł. Ponieważ darowizna dotyczy I grupy podatkowej i przekroczyła limit 11 128 zł Pan Kamil zapłaci podatek 333,90 zł + 5%. Gdyby zaś darowizna została przekazana Panu Kamilowi przed 13 października 2022 roku, zapłaciłby 308,30 zł + 5 %.

Przykład 2

1 grudnia 2022 roku Pan Tomasz otrzymał od swojego znajomego darowiznę w wysokości 20 000 zł. Ponieważ darowizna dotyczy III grupy podatkowej (Pan Tomasz nie jest związany rodzinnie z darczyńcą) i przekroczyła obowiązujący od 13 października 2022 roku próg podatkowy w wysokości 11 128 zł, Pan Tomasz musi zapłacić 13 3540 zł plus 16%. Gdyby Pan Tomasz otrzymał taka darowiznę przed 13 października 2022 roku, zapłaciłby podatek w wysokości 12 3340 zł plus 16%.

Podatek od darowizny - podsumowanie

Z powyższego wynika, że podstawowym warunkiem skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania darowizny środków pieniężnych, poza zgłoszeniem nabytych środków naczelnikowi urzędu skarbowego jest udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. Jeśli nabycie darowizny nie jest udokumentowane w ten sposób, obdarowany ma obowiązek uiścić od otrzymanej darowizny na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Ważne! Jeśli przedmiotem darowizny były środki pieniężne, to warunkiem zwolnienia z opodatkowania jest przekazanie przez darczyńcę tych środków w ściśle określony sposób, tj. na rachunek płatniczy obdarowanego, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Wprawdzie, zgodnie z utartą linią interpretacyjną i orzeczniczą, warunek określony we wskazanym przepisie uważa się za spełniony również wtedy, gdy wpłata dokonywana jest na rachunek bankowy osoby trzeciej, jednak musi to być subkonto wyodrębnione w ramach tego rachunku dla osoby obdarowanej. Takie stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Izby Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 6 października 2022 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.95.2022.4.PB) odnosząc się do sytuacji, w której środki pieniężne dla obdarowanej przekazane zostały na rachunek jej siostry. Organ uznał, iż w takim przypadku obdarowanej nie przysługuje zwolnienie z opodatkowania otrzymanej darowizny, jako że przekazanie środków pieniężnych tytułem darowizny nie zostało udokumentowane zgodnie z zasadami określonymi w 4a ust. 1 pkt 2 upsd.

Podobnie będzie w sytuacji, gdy darowizna pieniężna od rodzica na jakiś zakup dziecka zostanie przekazana bezpośrednio na konto sprzedającego zamiast na konto obdarowanego. A zatem dla przykładu rodzice, którzy chcą sfinansować dziecku zakup mieszkania, powinni wpłacić pieniądze najpierw na konto dziecka, a dopiero ono na konto sprzedającego. Jeśli taka wpłata wpłynie na konto dewelopera z konta rodzica, to dziecko będzie musiało zapłacić podatek.

Złym rozwiązaniem jest także przekazywanie pieniędzy bezpośrednio z ręki rodzica do ręki dziecka. W takim przypadku nie zostaje bowiem spełniony warunek udokumentowania darowizny dowodem przekazania na rachunek obdarowanego.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1043 ze zm.),
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 2060),
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 10 października 2022 roku w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. 2022 poz. 2084).