Praca w upały a prawa pracownika. Jakie są obowiązki pracowdawcy?

Praca w upały to prawdziwe wyzwanie dla pracowników, ale też dla pracodawców, którzy muszą zapewnić optymalne warunki pracy w trudnych warunkach. Regulują je przepisy kodeksu pracy i BHP. Co mówią o pracy w upale? Jakie są obowiązki pracodawcy? Co przysługuje pracownikowi w czasie upałów?

Spis treści

1. Praca w upały a obowiązki pracodawcy
2. Co przysługuje pracownikowi w czasie upałów?
3. Praca w upały - kary dla pracodawców za łamanie przepisów?
4. Przy jakiej temperaturze skraca się czas pracy?
5. Praca w upały może być niebezpieczna. Jaka pierwsza pomoc?

Praca w upały a obowiązki pracodawcy

Praca w upały, przed którymi trudno się schronić w zacienione lub klimatyzowane miejsce, nakłada na pracodawców szereg obowiązków. W sytuacji, gdy ze względu na warunki atmosferyczne dochodzi do pogorszenia warunków pracy, pracodawca powinien podjąć działania, by je poprawić, a są to:

• skrócenie czasu pracy pracowników,
• wprowadzenie dodatkowych przerw w pracy,
• zapewnienie klimatyzowanych pomieszczeń do odpoczynku,
• zapewnienie klimatyzacji w pomieszczeniach pracy.

Co przysługuje pracownikowi w czasie upałów?

Zmniejszenie związanych z upałami uciążliwości pracy w pomieszczeniach jest możliwe m.in. dzięki zapewnieniu właściwej wentylacji oraz klimatyzacji pomieszczeń. Stosowanie takich rozwiązań zwalnia pracodawcę z obowiązku zapewnienia napojów pracownikom wykonującym pracę w pomieszczeniach zamkniętych, o ile temperatura w takich pomieszczeniach nie przekracza 28ºC.

Kiedy temperatura w pomieszczeniu jest wyższa, pracodawca musi zapewnić pracownikom napoje. W takiej sytuacji nie ma znaczenia to, czy stanowisko pracy jest wyposażone w klimatyzację czy też nie.

W przypadku osób pracujących na otwartej przestrzeni pracodawca ma obowiązek zapewnienia napojów, gdy temperatura przekracza 25ºC. Niezależnie od tego, czy praca jest wykonywana w pomieszczeniu czy na otwartej przestrzeni, napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.

Zimne napoje czy woda do picia to nie wszystkie obowiązki pracodawcy, gdy mamy do czynienia z pracą w upały. Każda osoba, wykonująca prace brudzące na otwartej przestrzeni w wysokiej temperaturze – a takie są najczęściej prace wykonywane na budowie – gdy nie ma dostępu do wody bieżącej, musi mieć zapewnione do celów higienicznych co najmniej 90 l wody dziennie.

Praca w upały - kary dla pracodawców za łamanie przepisów?

Jeśli chodzi o kary, to gdy pracodawca nie zapewnia pracownikom odpowiedniej ilości zimnych napojów, może zostać na niego nałożona kara grzywny od 1000 do 30 000 zł.

Pamiętajmy, że jest to wykroczenie wobec pracownika, za które grożą kary przewidziane w art. 283 par. 1 Kodeksu pracy. Gdy podczas kontroli inspektor stwierdzi łamanie przepisów w tym zakresie, może od razu nałożyć grzywnę w postaci mandatu karnego w wysokości od 1000 do 2000 zł.

Gdyby sytuacja na danej budowie powtarzała się, to w przypadku stwierdzonej recydywy może to być mandat do 5000 zł, sprawa też może trafić do sądu, który może nałożyć karę do 30 000 zł.

Przy jakiej temperaturze skraca się czas pracy?

Przepisy nie regulują wprost, jaka jest najwyższa dozwolona temperatura w miejscu pracy. Określona została natomiast (zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku) dopuszczalna temperatura w przypadku pracy osób młodocianych i kobiet w ciąży – wynosi 30 stopni w pomieszczeniach. Zalecenia ekspertów BHP mówią też o nieprzekroczeniu:

• 30°C – w pomieszczeniach biurowych,
• 28°C – podczas ciężkiej pracy fizycznej,
• 26°C – podczas pracy w warunkach szczególnych.

Są to jednak tylko zalecenia, a nie obowiązujące przepisy prawa. Jeśli temperatura w miejscu pracy jest za wysoka, pracodawca może skrócić czas pracy. Lecz tu też jest to jedynie jego dobra wola, a nie obowiązujące prawo. Jeśli pracodawca zdecyduje się na skrócenie czasu pracy ze względu na upał, winien on wypłacić pełne wynagrodzenie.

Praca w upały może być niebezpieczna. Jaka pierwsza pomoc?

Spełnienie obowiązków przez pracodawcę podczas pracy w upale to nie lada wyzwanie. Na placu budowy (z wyjątkiem ewentualnie klimatyzowanych baraków kadry zarządzającej) trudno znaleźć miejsce wytchnienia od wysokiej temperatury, co najwyżej trochę cienia. Dlatego nietrudno, nawet mając do dyspozycji napoje, może dojść do przegrzania organizmu. Praca w wysokich temperaturach może prowadzić do odwodnienia, wyczerpania cieplnego bądź udaru cieplnego, dlatego warto obserwować siebie lub innych, by móc w razie szybko udzielić pierwszej pomocy.

Odwodnienie – dochodzi do niego gdy zbyt szybko organizm traci płyny na skutek pocenia lub niedostatecznego ich uzupełniania. Gdy utrata płynów przekroczy 1,5% masy ciała, pojawia się uczucie zmęczenia, osłabienia, suchości w ustach. Skutkiem odwodnienia jest zmniejszenie zdolności do pracy i wydłużenie czasu reakcji.

Wyczerpanie cieplne – to stan, któremu towarzyszy zmniejszenie zdolności wykonywania pracy aż do utraty możliwości jej kontynuowania. Objawia się zmęczeniem, osłabieniem, zaburzeniami widzenia, zawrotami i bólem głowy. W efekcie występuje przyspieszone bicie serca, obfite pocenie, niepewny chód, bladość, a nawet może dojść do zapaści.

Udar cieplny – najwyższy stopień przegrzania, jest rezultatem załamania się mechanizmów termoregulacji. Wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej, gdyż jest to stan zagrażający życiu. Objawami udaru cieplnego są dreszcze, niepokój lub rozdrażnienie. Natomiast skutkami udaru są: euforia, brak orientacji, utrata przytomności, drgawki, zaczerwienienie twarzy, gorąca, sucha skóra, dreszcze, zapaść. Podczas udaru cieplnego temperatura ciała przekracza 40°C.

Pierwsza pomoc – w przypadku widocznych objawów wyczerpania cieplnego poszkodowanego należy ułożyć płasko z lekko uniesionymi nogami i głową, podać do picia wodę mineralną, ewentualnie zwykłą wodę lekko osoloną, by wyrównać straty elektrolitów.