Prace pożarowo-niebezpieczne

Podczas wykonywania prac budowlanych używa się wielu urządzeń mechanicznych, wykorzystujących gazy wybuchowe oraz dużo niebezpiecznych środków chemicznych. Dodatkowym zagrożeniem jest różnorodne otoczenie, w którym są realizowane prace. Biorąc pod uwagę fakt, że mówimy nie tylko o nowych inwestycjach, ale także o adaptacjach czy remontach w dowolnych obiektach budowlanych widzimy złożoność problematyki

Złożoność zjawiska wynika z indywidualnego podejścia do każdej pracy w danych warunkach. Inne zagrożenia występują podczas prac dekarskich, inne podczas spawania przy użyciu acetylenu, jeszcze inne podczas użycia szlifierki kątowej, inne środki bezpieczeństwa trzeba przyjąć przy remoncie stolarni, a inne podczas montażu dodatkowych elementów w maszynowni chłodni amoniakalnej.

Prace pożarowo - niebezpieczne najprościej można scharakteryzować jako takie, podczas których w normalnym ich przebiegu występuje duże prawdopodobieństwo pojawienia się pożaru lub wybuchu. Przyczyny tych zjawisk mogą być następujące:

• podczas prac występuje substancja łatwopalna oraz potencjalny zapłon;
• podczas prac występuje tylko substancja łatwopalna;
• podczas prac występuje tylko zapłon.

Aby powstał pożar, muszą jednocześnie wystąpić elementy składające się na tzw. trójkąt spalania:

• paliwo - materiał łatwopalny;
• tlen - najczęściej występujący w powietrzu;
• zapłon - iskra, otwarty ogień, gorąca powierzchnia z energią wystarczającą do zapłonu paliwa.

Jeśli wystąpią one jednocześnie w jednej przestrzeni jest bardzo duże prawdopodobieństwo wybuchu pożaru. Dzięki tej definicji łatwo można ustalić, kiedy mamy do czynienia z pracami pożarowo - niebezpiecznymi.

Prawo stanowi

Ustawa Prawo budowlane (z dnia 7 lipca 1994 r. Dz. U. 2003 Nr 207 poz. 2016 z późn. zm.)
Rozdział 3: Prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego
Art.18.1. Do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie:

Art.20.1. Do podstawowych obowiązków projektanta należy:

Art.21a.1. Kierownik budowy jest obowiązany, w oparciu o informację, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (z 21 kwietnia 2006 r. Dz. U. nr 80, poz. 563)

Rozdział 8
Prace niebezpieczne pod względem pożarowym oraz ocena zagrożenia wybuchem

§ 32. 1. Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu jest obowiązany:

2. Przy wykonywaniu prac, o których mowa w ust. 1, należy:

W praktyce

Spawacz przygotowuje stalową konstrukcję dla maszyny produkcyjnej. Podczas jego pracy na boki sypie się snop iskier. Praca wykonywana jest w części produkcyjnej fabryki zajmującej się wytwarzaniem kształtek styropianowych. Obok znajdują się pracująca wtryskarka przetwarzająca EPS oraz paleta z gotowym produktem. Tylko przytomność i przygotowanie personelu fabryki zapobiegło tragedii, gdyż spadające iskry spawalnicze spowodowały zapłon styropianu stojącego nieopodal. Gdyby nie szybka akcja gaśnicza personelu fabryki przebieg wydarzeń mógłby być następujący: spalający się styropian zainicjowałby spalanie "snującego" się przy podłodze pentanu, a następnie jego wybuch i rozprzestrzenienie się pożaru na całą część produkcyjną. Finał - poszkodowani pracownicy i duże straty materialne, tym większe im później na miejsce dotrą jednostki ratownicze i duża będzie dynamika zjawiska.

Jednym z bardziej niebezpiecznych i najczęściej stosowanych narzędzi przy pracach budowlanych jest szlifierka kątowa. Zagrożenia natury pożarowej wynikają z dużej ilości iskier wyrzucanych na dość duże odległości (nawet kilku metrów). Iskry te wydają się niegroźne. Każdy, kto używał tego narzędzia na pewno nieraz został "uderzony" przez iskry bez poważniejszych skutków. To jednak pozorne bezpieczeństwo. Wystarczy zobaczyć, jakie szkody robią iskry, gdy prace są wykonywane w pobliżu szyb okiennych czy świeżych (czystych) tynków. Temperatura niektórych iskier jest wystarczająca do zapłonu wielu substancji palnych, zarówno gazowych, cieczy jak i ciał stałych.

Liczba pożarów spowodowanych przez prace budowlane jest, niestety, niezmiennie wysoka. Wynika to przede z braku:

• odpowiedniego nadzoru nad przebiegiem prac;
• właściwego przygotowania personelu do wykonywania prac w danym otoczeniu;
• wyobraźni i poczucia odpowiedzialności ludzi...

Najczęściej odpowiedzialnością za powstanie pożaru obarcza się robotników i ich nieroztropność, co jest często prawdą, ale nie zawsze. Równie często po prostu nie mają oni wystarczającej wiedzy na temat zagrożeń związanych z niektórymi substancjami lub niebezpieczeństw wynikających z pracy w konkretnym środowisku. Odpowiedzialność za ten fakt tkwi więc po stronie osób nadzorujących ich prace zarówno ze strony wykonawcy jak i inwestora, gdyż obie strony powinny zadbać o bezpieczeństwo wykonywanych prac.

Jak zapobiegać

Aby należycie przygotować personel i teren do wykonywania prac budowlanych (z naciskiem na prace pożarowo -niebezpieczne) należy:

• Powołać zespół w składzie:
  • reprezentant inwestora - najlepiej główny technolog czy kierownik produkcji (osoba mająca pełną wiedzę na temat stosowanych technologii i substancji na terenie obiektu);
  • specjalista ds. bhp;
  • specjalista ds. ochrony ppoż.;
  • reprezentant wykonawcy - najlepiej osoba nadzorująca dane prace;
• Zebrać niezbędne informacje dotyczące rodzaju, przebiegu i miejsca wykonywanych prac:
  • cel prac;
  • określenie i ocena miejsca realizacji - zagrożenia pożarowe, wybuchowe, chemiczne, biologiczne...
  • technologia realizacji;
  • zestawienie urządzeń mających służyć do wykonania prac - wraz z oceną możliwości ich użycia w danym otoczeniu;
  • zestawienie substancji chemicznych niezbędnych do wykonania prac - zagrożenia pożarowe, wybuchowe...
  • ocena kwalifikacji personelu, który ma wykonać dane prace - robotnicy i osoby nadzorujące (także ze strony inwestora);
  • ocena i zestawienie środków zabezpieczających:
    • pasywne - blachy stalowe, koce z tkanin niepalnych, piasek, sorbenty...
    • techniczne - gaśnice, hydranty...
  • ocena potrzeby skorzystania z dodatkowych środków - zabezpieczenie medyczne przez ambulans czy zabezpieczenie w postaci znajdujących się w pobliżu wozów gaśniczych i funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej;
  • zestawienie braków;
  • ocena ryzyka.
• Opracować raport, który zarazem będzie instrukcją działań zabezpieczających dla personelu nadzorującego, wykonawczego oraz inwestora.
• Wykonanie raportu pokontrolnego po zakończeniu prac.

Powyższe zalecenia wydają się mocno rozbudowane i wręcz nierealne do wprowadzenia przy wielu pracach. Nie można jednak tak podchodzić do problemu. Jeśli podejdzie się do tego z powagą i zarazem ze zdrowym rozsądkiem to okaże się, że często wystarcza kilkunastominutowa rozmowa na budowie w gronie bhp-owca, technologa od dystrybutora czy dostawcy substancji chemicznych i np. kierownika robót, by zapobiec najgorszemu.

Celem powyższego tekstu jest zwrócenie Państwa uwagi na zagrożenia, które często są niezauważane czy także bagatelizowane np.: na pytanie kierownika prac dlaczego jego ludzie palą w danym miejscy, które nie jest do tego przeznaczone, uzyskujemy odpowiedź, że nie jest w stanie nad tym w pełni zapanować.

Sam przez kilka lat nadzorowałem prace budowlane i wiem jakie to jest trudne. Człowiek cieszy się kiedy wszyscy są gotowi do pracy i wykonują swoje obowiązki należycie. Teoretycznie banalne, ale w praktyce robót budowlanych szalenie trudne w codziennej realizacji. Pragnę jednak przypomnieć, że za straty spowodowane podczas prowadzonych robót lub będące ich skutkiem w przyszłości odpowiadacie Państwo jako wykonawcy i zlecający prace inwestorzy.

Ustawa Kodeks karny z 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.):
Art. 163. § 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:
1) pożaru,
2) zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu,
3) eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących lub parzących,
4) gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizującego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 4. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 164. § 1. Kto sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo zdarzenia określonego w art. 163 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Ustawa Kodeks wykroczeń z 20 maja 1971 r. (Dz. U. Nr 12, poz. 114 z późn. zm.):

Art. 82. § 1. Kto nieostrożnie obchodzi się z ogniem lub wykracza przeciwko przepisom dotyczącym zapobiegania i zwalczania pożarów, a w szczególności:
1) nie wyposaża budynku w odpowiednie urządzenia lub sprzęt przeciwpożarowy lub nie utrzymuje ich w stanie zdatnym do użytku;
2) utrudnia okresowe czyszczenie komina lub nie dokonuje bez zwłoki naprawy uszkodzeń komina i wszelkich przewodów dymowych;
3) nie usuwa lub nie zabezpiecza w obrębie budynków urządzeń lub materiałów stwarzających niebezpieczeństwo powstania pożaru;
4) eksploatuje w sposób niewłaściwy urządzenia energetyczne lub cieplne lub pozostawia je uszkodzone w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar;
Art. 83. § 1. Kto nieostrożnie obchodzi się z materiałami wybuchowymi, łatwo zapalnymi lub substancjami promieniotwórczymi albo wykracza przeciwko przepisom o wyrobie, sprzedaży, przechowywaniu, używaniu lub przewożeniu takich materiałów, podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.
Art. 83. § 2. W razie popełnienia wykroczenia można orzec przepadek przedmiotów stanowiących przedmiot wykroczenia.

Aby działania były jak najskuteczniejsze, dla poszczególnych rodzajów prac należałoby sporządzić podstawowe procedury, które będą modyfikowane dla danego rodzaju środowiska.

Takie opracowania są doskonałym materiałem szkoleniowym dla personelu wykonawczego i nadzorującego - odnosi się to zarówno do wykonawców jak i inwestorów. Podobne zalecenia kieruję także do producentów i dystrybutorów środków chemicznych i urządzeń elektrotechnicznych. Im szerzej ta wiedza będzie dostępna, tym bezpieczniejsze będą place budów.

Nic jednak nie zastąpi konsultacji ze specjalistą ds. ochrony ppoż., gdyż jest on przygotowany do tego, by kompleksowo ogarnąć całe zagadnienie oraz, co nie jest bez znaczenia, zdjąć z barków pracodawców część odpowiedzialności.