Prawo budowlane - stanowisko ZG TUP wobec projektu założeń nowej ustawy

Zarząd Główny Towarzystwa Urbanistów Polskich przedstawił stanowisko w sprawie projektu założeń do zmiany ustawy Prawo budowlane opracowanych przez Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej.

Stanowisko ZG TUP w sprawie projektu „Założeń do zmiany ustawy Prawo budowlane, o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw”

1. Towarzystwo Urbanistów Polskich od dłuższego czasu zgłasza potrzebę dokonania zasadniczych zmian w prawie planowania i zagospodarowania przestrzennego, stanowiących konieczny warunek przywrócenia skutecznej ochrony nadrzędnych wartości jakimi są ład przestrzenny i zrównoważony rozwój. Jednocześnie Towarzystwo z dezaprobatą odnosi się do licznych w ostatnich latach inicjatyw legislacyjnych, podejmowanych od przypadku do przypadku, bez czytelnej koncepcji rozwiązań docelowych. Takie działania przynoszą więcej szkód niż korzyści, gdyż destabilizując prawo nie rozwiązują problemów zasadniczych. Dla potwierdzenia tej tezy należy zauważyć, że ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym była jak dotychczas nowelizowana średnio co pół roku, a mimo to nie został zmieniony przepis pozwalający na swobodną interpretację pojęcia „działka sąsiednia”, w rezultacie czego mamy do czynienia z dokonującą się w majestacie prawa patologią przestrzenną.

2. Opiniowany projekt założeń, mimo niektórych propozycji zgodnych z postulatami Towarzystwa, niestety nie odpowiada na potrzebę dokonania systemowej reformy planowania przestrzennego – ponieważ:

• nie zawiera kompleksowej diagnozy przyczyn nieskuteczności obowiązujących przepisów, a tym samym nie formułuje w sposób jednoznaczny i czytelny celów proponowanych zmian;
• proponowane zmiany w systemie planowania przestrzennego ogranicza do planowania miejscowego, i to w dodatku wyłącznie do sfery lokalizacji inwestycji;
• w niewystarczający sposób uzasadnia proponowane rozwiązania;
• w sposób niejednoznaczny odnosi się do kluczowych kwestii, takich jak: zasada tzw. swobody budowlanej, zakres władztwa planistycznego gminy, przyszłość tzw. „spec-ustaw”.

3. Biorąc powyższe pod uwagę, a zarazem widząc potrzebę kompleksowego podejścia do reformy systemu planowania przestrzennego, wypowiadamy się krytycznie nt. podjętej przez Autorów projektu „Założeń….” próbie łączenia problematyki prawnej planowania przestrzennego z prawem budowlanym w ramach jednej, ograniczonej inicjatywy legislacyjnej. Nie kwestionując oczywistych związków między tymi sferami, uważamy że należy przede wszystkim w tym przypadku brać pod uwagę, iż odnośne ustawy posiadają różne „funkcje celu” (co w sposób bezdyskusyjny wynika z porównania pierwszych ich artykułów) i z tym związane różne konteksty prawno-ustrojowe.

4. Z tych samych powodów jak wyżej wyrażamy zasadniczą wątpliwość odnośnie projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie powołania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego, a w szczególności do wynikającej z jego par. 3 sugestii, że komisja ta swoją działalnością obejmie problematykę planowania przestrzennego. Ponownie zwracamy uwagę na oczywiste nieporozumienie, polegające na ograniczaniu zmian w planowaniu przestrzennym do jednego z aspektów „kompleksowej regulacji procesu inwestycyjno-budowlanego” (jest to co najmniej błąd pars pro toto). Wydaje się ponadto, że propozycja powołania tej komisji kodyfikacyjnej jest w obecnej sytuacji niepotrzebnym „zadęciem”, wynikającym bardziej z potrzeby reakcji na często populistyczne opinie dotyczące barier inwestycyjnych (które zwłaszcza dotykać mają - oczywiście - budownictwa mieszkaniowego), niż z rzeczywistej potrzeby porządkowania prawa i usprawniania procedur administracyjnych. 5. Należy przy tym zwrócić uwagę, że zarówno w projekcie ”Założeń…”, jak i w licznych do nich komentarzach, zwłaszcza prasowych, ta rzeczywista potrzeba usprawnienia procesów inwestycyjnych jest bardzo często przedstawiana i uzasadniana jako potrzeba deregulacji. Jest to jeśli nie błąd, to co najmniej uproszczenie zagadnienia, prowadzące do rozwiązań, których celem samym w sobie jest redukcja czynności prawno-administracyjnych. Taki punkt widzenia jest trudny do pogodzenia z logiką tworzenia prawa, ponieważ celem regulacji nie powinna być deregulacja.

6. Przedkładając niniejsze stanowisko, pragniemy jednocześnie przypomnieć, że w grudniu ubiegłego roku Rada Ministrów przyjęła Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. W dokumencie tym Rząd zobowiązał się do systemowych działań na rzecz przywrócenia i utrwalenia w Polsce ładu przestrzennego i działania te ukierunkował. Znajdują się one w początkowej fazie realizacji: trwają czynności prawne związane ze zmianą ustawy o działach oraz przyjęciem przez Radę Ministrów tzw. Planu działań do KPZK 2030. Mając na uwadze pożądaną spójność działań Rządu na rzecz reformy planowania przestrzennego, a zarazem pozytywnie odnosząc się do zarysowanych w KPZK 2030 jej założeń, Towarzystwo Urbanistów Polskich apeluje o konsekwentne powiązanie wszelkich inicjatyw legislacyjnych dotyczących planowania przestrzennego (ale także Prawa Budowlanego i procesu inwestycyjnego) z realizacją celów KPZK 2030.

w Warszawie, 11 lipca 2012 r, za zgodność: arch. Grzegorz A. Buczek, wiceprezes TUP