Sejm przyjął nowelizację ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Wzrost zapotrzebowania na tereny inwestycyjne, w warunkach globalnej i lokalnej konkurencji wymagało ze strony podmiotów gospodarczych i władz publicznych coraz wyższej sprawności działania w zakresie uruchamiania i prowadzenia procesu inwestycyjnego. Skutek? Szybki, nie w pełni skoordynowany przyrost obszarów zurbanizowanych, zwłaszcza w największych miastach i ich otoczeniu, co w dłuższej perspektywie może grozić powstaniem istotnych barier dla dalszego efektywnego rozwoju. A inwestorzy nadal chcą radykalnego uproszczenia procedur inwestycyjnych i szerokiego udostępnienia terenów pod budownictwo... 20 maja 2010 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z procedurą legislacyjną, ustawa została przekazana Senatowi, który ma 30 dni na ustosunkowanie się do niej, a wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

• Wprowadzenie hierarchii dokumentów planistycznych i powiązanie z nią procesu uchwalania planów oraz realizacji inwestycji.
  
  Racjonalizacja planowania przestrzennego oraz dostosowanie do prawa europejskiego polega na powiązaniu procedury sporządzania planu miejscowego oraz urbanistycznego planu realizacyjnego z wymogami dyrektywy 85/337/EWG Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny wpływu wywieranego przez przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz. U. L 1755.7.1985, str. 40). W trosce o interes społeczny użytkowników ważne jest zaproponowane w ustawie wzmocnienie personalnej odpowiedzialności uczestników procesu inwestycyjnego oraz zdolności po stronie władzy publicznej do oceny merytorycznej przedkładanych dokumentów. W konsekwencji niezbędne jest usprawnienie form nadzoru wojewody nad działalnością samorządu w sferze zagospodarowania przestrzennego i wprowadzenia monitoringu zmian w zagospodarowaniu przestrzennym w powiązaniu z wdrażaniem dyrektywy INSPIRE. Nowe regulacje spowodują wzmocnienie roli studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla zarządzania rozwojem gminy oraz powiązanie procesu sporządzania studium z wymogami dyrektywy 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/ WE (Dz. U. L 156 z 25.6.2003, str. 17). Konsekwencją tego będzie ograniczenie 8 „rozlewania się” planowanej urbanizacji gmin do granic wynikających z ich aglomeracji ściekowych.
• Objęcie obszarów o największej presji inwestycyjnej pracami planistycznymi i rozwojem lokalnej infrastruktury. 
  
  Drugą ważną zmianą jest wzmocnienie roli planu miejscowego, jako dokumentu pozwalającego na prowadzenie polityki rozwoju gminy. Służyć temu będą uzupełnienie dostępnych instrumentów dla zarządzania przez gminę w zakresie ładu przestrzennego poprzez formułę miejscowych przepisów urbanistycznych i wyeliminowanie z porządku prawnego decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz zapewnienie możliwości opracowywania urbanistycznych planów realizacyjnych przez inwestorów. Powiązanie planowania przestrzennego z wymogami związanymi z oceną wpływu przedsięwzięcia na środowisko w zaproponowanych rozwiązaniach polega na powiązaniu procedury oceny wpływu przedsięwzięcia na środowisko z procedurami planowania przestrzennego, co pozwoli uniknąć podwójnego postępowania administracyjnego przy zapewnieniu mechanizmu kontroli publicznej. Ważnym elementem dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju jest wzmocnienie roli i znaczenia opracowania ekofizjograficznego, jako podstawy przyrodniczych uwarunkowań dla formułowania kierunków rozwoju przestrzennego gminy w studium, w tym dla wyznaczania w nim nowej kategorii funkcjonalnej terenu, jaką są obszary przestrzeni chronionej. Możliwość finansowania tych opracowań przez wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska ułatwi pracę samorządom. Uwzględnienie, jako ustaleń wiążących w gminnych aktach planistycznych, nowej kategorii ustaleń planu zagospodarowania przestrzennego województwa, dotyczących minimalnych obszarów przestrzeni chronionej pozwoli na zapobieganie tendencji „rozlewania się” miast. Planowanie infrastruktury technicznej wiąże się automatycznie z podjęciem zobowiązania do jej realizacji przez gminę. Podstawą takiej sytuacji jest ustawa o samorządzie gminnym, która zadania z tego zakresu uznaje za zadania własne gminy, a co za tym idzie, finansowane z budżetu tych jednostek samorządu terytorialnego. Brak wystarczających środków na realizację tego obowiązku przez gminę, zgodnie ze swoimi zamiarami, prowadzi do niewystarczającej podaży terenów wyposażonych w infrastrukturę techniczną pod inwestycje, a tym samym stanowi barierę dla realizacji tych inwestycji. Odpowiadając na obecną sytuację, zmiany umożliwią aktywny udział inwestorów w ramach finansowania realizacji lokalnej (osiedlowej) infrastruktury technicznej i społecznej dla przedsięwzięć mieszkaniowych i rewitalizacyjnych z określeniem opłacalnych dla strony prywatnej i publicznej zasad współpracy z samorządem gminnym dla utrzymania oraz rekompensaty kosztów inwestycji. Uchwalanie planów miejscowych wiąże się z koniecznością poniesienia, w większości przypadków przez gminę – kosztów, zarówno sporządzenia aktów planistycznych, jak i kosztów odszkodowawczych, związanych z wprowadzaniem przez plan ograniczeń w wykonywaniu prawa własności przez właścicieli nieruchomości. Ponieważ sporządzenie planu nie jest dla gmin obligatoryjne, gminy nie są skłonne do ponoszenia wspomnianych obciążeń i wolą posługiwać się, z zasady niedoskonałym narzędziem planistycznym, jakim jest decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W nowej formule lokalizowanie byłoby możliwe zasadniczo na podstawie doprecyzowanego, nowego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo urbanistycznego planu realizacyjnego, który wyparłby nieskuteczne i nieefektywne decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Odrębnie regulowana jest kwestia budownictwa jednorodzinnego w obszarach urbanizacji wyznaczonych w studium.
• Powiązanie procedur wydawania decyzji indywidualnych dotyczących rozwoju urbanistycznego zintegrowanych z lokalną polityką przestrzenną przy zapewnieniu kontroli społecznej.
  
  Podstawowa zmiana przepisów dotyczących lokalizacji inwestycji w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego polega na wyeliminowaniu decyzji o warunkach zabudowy i zastąpieniu ich decyzjami w sprawie urbanistycznego planu realizacyjnego. Jest to wynikiem szerokiej krytyki decyzji o warunkach zabudowy, które powszechnie uważane są za korupcjogenne i w dużej mierze uznaniowe. Ponadto w obecnym systemie planowania przestrzennego stanowią one największą barierę i ograniczenie procesu inwestycyjnego. Lokalizacja inwestycji, w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, może być dopuszczona jedynie w obszarze urbanizacji, w drodze decyzji w sprawie urbanistycznego planu realizacyjnego zatwierdzającej ten plan. Z zasady tej wyłączone są inwestycje celu publicznego, zabudowa zagrodowa oraz obiekty sportowe i turystyczne, jak wyciągi narciarskie i schroniska turystyczne. Z uwagi na szczególny charakter tych inwestycji, ich lokalizację dopuszcza się poza obszarem urbanizacji. W odniesieniu do zniszczonej zabudowy zagrodowej oraz obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków zlokalizowanych poza obszarem urbanizacji dopuszcza się ich odtworzenie w tym samym miejscu, z zastosowaniem innych materiałów budowlanych, jeśli przepisy odrębne na to pozwalają. W projekcie przyjęto różne procedury dla postępowania w sprawie urbanistycznego planu realizacyjnego. Dla mniejszych inwestycji, polegających na realizacji małych budynków mieszkalnych, zabudowy zagrodowej, a także niektórych obiektów sportowych i turystycznych zawartość wniosku o wydanie decyzji nie różni się praktycznie od treści określonej obecnymi przepisami. Uproszczono i skrócono ponadto dla tych inwestycji tryb wydawania decyzji (30 dniowy termin na wydanie decyzji, ograniczenie uzgodnień decyzji itp.). Dla pozostałych inwestycji, o większym stopniu skomplikowania, po złożeniu wniosku o wydanie decyzji przeprowadza się analizę tego wniosku (między innymi w zakresie zgodności zamierzenia inwestycyjnego z polityką przestrzenną gminy) i wzywa się wnioskodawcę w drodze postanowienia, do przedstawienia projektu urbanistycznego planu realizacyjnego, którego zawartość jest określona w art. 1 projektu dot. art. 56 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Nowe regulacje, dotyczące lokalizacji przedsięwzięć w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, przewidują szerokie konsultacje społeczne poprzez umożliwienie składania uwag i wniosków do rozstrzygnięć decyzji oraz uczestnictwa w dyskusji publicznej. Ponadto na każdym z tych etapów, przewidziane jest stosowne informowanie opinii publicznej. Wprowadzenie tych regulacji wynika z uzupełnienia implementacji dyrektyw środowiskowych.