Strefy czystego transportu w Polsce. W 2024 r. powstanie w Warszawie. Co z Krakowem i Wrocławiem? Gdzie jeszcze planowane są SCT?
Strefy czystego transportu w Polsce zaczynają stopniowo powstawać. Warszawa wprowadzi SCT już w 2024 r., a kolejne miasta już czekają w kolejce. Skomplikowała się z kolei sytuacja w Krakowie, który też chciał SCT w tym roku. Kto nie wjedzie do SCT i jakie zasady obowiązują w strefach?
Spis treści
- Strefy czystego transportu – co to takiego? Jak działają SCT?
- Jakie samochody mogą wjechać do strefy czystego transportu?
- Kto nie wjedzie do strefy czystego transportu?
- Czy samochody zabytkowe mogą wjechać do strefy czystego transportu?
- Gdzie dostać naklejkę czystego transportu?
- Strefy czystego transportu w Polsce – gdzie są planowane?
- Strefa czystego transportu Warszawa
- Strefa czystego transportu Kraków
- Strefa czystego transportu Wrocław
- Strefa czystego transportu Gliwice
- Strefa czystego transportu Lublin
- Strefa czystego transportu Rzeszów
- Strefa czystego transportu Toruń
- Strefa czystego transportu Gdańsk
- Strefa czystego transportu Poznań
Strefy czystego transportu – co to takiego? Jak działają SCT?
Strefy czystego transportu (SCT) to specjalne obszary wyznaczane w centrach miast, do których mogą wjeżdżać jedynie samochody spełniające określone normy emisji spalin. Takie obszary tworzy się, żeby poprawić jakość powietrza w miastach. O spełnianiu norm świadczy zwykle odpowiednia naklejka na przedniej szybie, którą wydają miejscy urzędnicy. Stare, emitujące dużo zanieczyszczeń pojazdy mają zakaz wjazdu do strefy. Za złamanie zakazu grozi mandat w wysokości 500 zł.
Zakres strefy ustalają władze danego miasta – zwykle obejmuje on ścisłe centrum. Miasto ustala też tempo wprowadzania kolejnych norm oraz sposób oznaczania pojazdów. Strefy dotyczą wszystkich kierowców – zarówno mieszkańców, jak i turystów. Przestrzeganie reguł kontrolują policja i straż miejska.
Praktyka potwierdza skuteczność stref czystego transportu. W miastach europejskich, które je wprowadziły, znacząco spadł poziom zanieczyszczeń powietrza. Dla przykładu w Berlinie od 2008 r. (data wprowadzenia strefy) emisja cząstek stałych z pojazdów spadła o połowę, a emisja tlenków azotu o 1/5.
Jakie samochody mogą wjechać do strefy czystego transportu?
Do stref czystego transportu mogą wjeżdżać wszelkiego typu pojazdy, w tym:
- spalinowe,
- elektryczne,
- na gaz LPG,
- hybrydy.
Jedyny warunek jest taki, by pojazd spełniał określoną unijną normę określającą, co może wjechać do strefy czystego transportu. Wyróżnia się kilka norm, w tym normę Euro 3, 4, 5 i 6. Im wyższa norma, tym mniej szkodliwych substancji może emitować samochód. Normę swojego auta można sprawdzić w aplikacji mObywatel lub na stronie historiapojazdu.gov.pl.
SCT na ogół wprowadza się stopniowo, tj. najpierw zaczyna obowiązywać łagodniejsza norma, a potem co kilka lat coraz ostrzejsze. Każde miasto samo określa, jaką normę wprowadzi i od kiedy.
Kto nie wjedzie do strefy czystego transportu?
Wjazd do strefy czystego transportu jest zakazany dla pojazdów, które nie spełniają określonych norm. Przykładowo:
- w Warszawie od 2024 r. zakaz obejmie pojazdy spalinowe starsze niż 27 lat (lub poniżej normy Euro 2) oraz pojazdy z silnikiem Diesla starsze niż 18 lat (lub poniżej normy Euro 4),
- w Krakowie od lipca 2024 r. zakaz miał według planów obejmować pojazdy na benzynę lub LPG wyprodukowane przed 1992 r. (lub poniżej normy Euro 1) oraz pojazdy z silnikiem Diesla wyprodukowane przed 1996 r. (lub poniżej normy Euro 2).
Jak widać, w każdym mieście mogą obowiązywać inne normy (i różne wyjątki od nich). Co więcej, będą się one zmieniać co kilka lat. To po stronie kierowcy należy upewnienie się, że wie, gdzie wolno mu wjechać i jakim samochodem.
Miasta mogą wprowadzać wyjątki od zasad i pozwalać na wjazd do strefy niektórym pojazdom niespełniającym norm (na stałe lub tymczasowo).
Czy samochody zabytkowe mogą wjechać do strefy czystego transportu?
Miasta na ogół dopuszczają pewne wyjątki od norm emisji spalin. Zakaz wjazdu do strefy zwykle nie obejmuje samochodów zabytkowych, a także:
- pojazdów osób z niepełnosprawnościami,
- pojazdów osób starszych (np. powyżej 70 lat),
- pojazdów służb takich jak policja czy straż pożarna,
- pojazdów specjalnych (np. pomocy drogowej, food trucków, camperów itp.),
- motocykli.
Miasta mogą też wprowadzać wyłączenia czasowe, czyli przepustki pozwalające wjechać do strefy w wyjątkowych okolicznościach (np. ważny egzamin, wizyta lekarska, poród). Taka przepustka zwykle określa, ile razy w ciągu roku pojazd niespełniający norm może znaleźć się w strefie czystego transportu oraz czy trzeba to gdzieś zgłosić.
Gdzie dostać naklejkę czystego transportu?
Naklejki wydawane są zwykle przez urząd gminy (za niewielką opłatą). Naklejka zawiera na ogół informację o roku produkcji pojazdu oraz o tym, z jakiego paliwa on korzysta. Naklejka z jednego miasta jest przeważnie uznawana także w innych, gdyż nalepka pełni tylko rolę pomocniczą – nie jest „przepustką”, a jedynie dodatkowym źródłem informacji dla policji i straży miejskiej. Co więcej, część miast planuje zamiast naklejek stosować sprawdzanie pojazdów metodą automatycznego odczytu tablic rejestracyjnych.
- Przeczytaj też: Program Czyste Powietrze
Strefy czystego transportu w Polsce – gdzie są planowane?
Obecnie już kilka miast w Polsce przygotowuje się do utworzenia stref, a kilka kolejnych rozważa taki krok. Na ten moment pewne jest, że strefy czystego transportu powstaną w:
- Warszawie – w 5 etapach od 2024 r. do 2032 r.,
- Wrocławiu – etapowo od 2025 r. do 2030 r.
Skomplikowała się z kolei sytuacja w Krakowie, który chciał wprowadzać SCT od 2024 r. (pierwszy etap od lipca 2024, a drugi od lipca 2026). 11 stycznia 2024 r. sąd unieważnił jednak uchwałę o SCT z powodu błędów formalnych, a zatem nie może ona wejść w życie.
Mniej pewne są strefy w innych miastach Polski. Aktualnie wprowadzenie strefy rozważają:
- Gliwice,
- Lublin,
- Rzeszów,
- Toruń.
Jest też kilka miast, które wyrażają zainteresowanie ideą SCT, ale nie zadeklarowały jasno, czy i kiedy takie strefy stworzą. Mowa o Gdańsku, Łodzi i Poznaniu.
Warto dodać, że na Starym Kontynencie funkcjonuje już 320 tego typu stref. Strefy czystego powietrza w Europie można spotkać głównie we Włoszech i w Niemczech, zwykle w największych ośrodkach miejskich. W niektórych miastach po kilkunastu latach funkcjonowania strefy zostały zlikwidowane, gdyż osiągnęły swój cel i poprawiły jakość powietrza.
Strefa czystego transportu Warszawa
O strefie czystego transportu w Warszawie piszemy szerzej w osobnym artykule. Stolica chce wprowadzać strefę stopniowo od połowy 2024 r. do 2032 r., co kilka lat zaostrzając wymogi wobec pojazdów. Strefa ma objąć większość Śródmieścia oraz fragmenty innych dzielnic (Wola, Kamionek, Grochów, Saska Kępa). Według badań zmiana ma poparcie społeczne.
Niemal 70 proc. dorosłych mieszkańców Warszawy (w tym 66 proc. kierowców deklarujących jazdę autem regularnie) popiera wprowadzenie SCT. Kobiety częściej niż mężczyźni są pozytywnie nastawione do tego rozwiązania. Osoby w wieku 70 lat i więcej częściej niż pozostałe uważają, że dzięki SCT warszawiacy będą zdrowsi – podaje strona warszawa19115.pl.
Zobacz galerię: Patodeweloperka Warszawa. I tak niestety buduje się w Warszawie
Autor: Szymon Starnawski
Bliska Wola Tower składa się z trzech wysokich na niemal sto metrów wieżowców wypełniających w całości niewielką działkę. Zw względu na skojarzenia z Azją, mieszkańcy stolicy nazwali tę patodeweloperkę warszawskim Hongkongiem
Strefa czystego transportu Kraków
O strefie czystego transportu w Krakowie piszemy więcej w osobnym artykule. Miasto pierwotnie zamierzało wprowadzać strefę w dwóch etapach – od połowy 2024 r. i od połowy 2026 r. Zdecydowano się na dość łagodne normy, a zatem zmiana miała dotknąć niewielki odsetek kierowców. Wprowadzenie SCT cieszyło się też poparciem społecznym. Jednak 11 stycznia 2024 r. uchwała wprowadzająca SCT została unieważniona przez sąd z powodu błędów w proponowanych przepisach. Obecnie przyszłość SCT Kraków jest zatem niepewna.
Kontrolujący będą sprawdzali dane o pojeździe widniejące na nalepce. Z czasem, na co liczymy, przepisy zmienią się i przestrzeganie zasad strefy będzie sprawdzane już tylko przy użyciu systemu kamer – podaje Zarząd Transportu Publicznego w Krakowie.
Strefa czystego transportu Wrocław
Wrocław będzie najprawdopodobniej trzecim miastem w Polsce, które wprowadzi strefę czystego transportu. We Wrocławiu wprowadzenie SCT jest spodziewane w 2025 r. Aktualnie trwają konsultacje z mieszkańcami co do przyszłego kształtu strefy.
Wstępnie zakłada się wprowadzanie zmian etapami od 2025 r. do 2030 r. Więcej dowiesz się z artykułu o strefie czystego transportu we Wrocławiu.
Strefa czystego transportu Gliwice
Ewentualna strefa czystego transportu w Gliwicach znajduje się na razie na etapie wstępnych planów. Miasto podpisało w tej sprawie list intencyjny, czyli zadeklarowało chęć rozpoczęcia prac nad SCT. Prowadzone są też badania ruchu samochodowego w celu ustalenia potrzeby i możliwości wprowadzenia strefy. Nie padły jak na razie żadne daty.
Strefa czystego transportu Lublin
Nad wprowadzeniem strefy czystego transportu w Lublinie zastanawiają się władze miasta, jednak na razie nie padły żadne konkretne deklaracje. Miasto poinformowało jedynie, że ewentualne wprowadzenie strefy zostanie poprzedzone szerokimi konsultacjami z mieszkańcami. Od tamtej pory nie podjęto żadnych konkretnych działań, nie podano też żadnych dat.
Strefa czystego transportu Rzeszów
Władze miasta zapowiadają wprowadzenie strefy czystego transportu w Rzeszowie najpóźniej w 2030 r. Na razie jednak nie padły żadne konkrety. Póki co przeprowadzono badania ruchu w mieście, mające pomóc w ustaleniu, jak postępować dalej.
Strefa czystego transportu Toruń
Strefa czystego transportu w Toruniu jest w przygotowaniu, ale nie podano żadnego terminu. Miasto analizuje różne możliwości, ale żadnych konkretów jak dotąd nie podano. W kwestii wprowadzenia SCT Toruń planowane są konsultacje z mieszkańcami i przedsiębiorcami.
Strefa czystego transportu Gdańsk
W planach urzędników miejskich jest strefa czystego transportu w Gdańsku. Według informacji uzyskanych przez serwis trojmiasto.pl SCT w Gdańsku na pewno powstanie, ale nie w najbliższej przyszłości. Na razie nie są wykonywane żadne kroki w celu wprowadzenia SCT – urzędnicy będą obserwować, jak proces ten przebiega w innych miastach i dopiero na tej podstawie zapadną jakiekolwiek decyzje.
Strefa czystego transportu Poznań
W „Strategii rozwoju elektromobilności dla Miasta Poznania do roku 2035” z 2020 r. zapisano propozycję utworzenia w stolicy Wielkopolski strefy czystego transportu. Na razie jednak Poznań nie planuje wprowadzania SCT w najbliższym czasie. Nie są podejmowane żadne kroki w celu wprowadzenia strefy. Jeśli w przyszłości zapadnie odmienna decyzja, urzędnicy będą prowadzić konsultacje z mieszkańcami w celu określenia granic strefy. Wstępne (niewiążące) propozycje zawarte we wspomnianej „Strategii rozwoju elektromobilności...” sugerują niedużą SCT w Poznaniu, obejmującą głównie śródmieście oraz Stary Rynek.
