Uchwała antysmogowa - gdzie i w jakim zakresie obowiązuje? Jakie są kary za jej złamanie?
Uchwała antysmogowa jest regulacją prawną, która ma na celu poprawę jakości powietrza. Tym samym wprowadza nakaz wymiany starego kotła na paliwa stałe. Gdzie obowiązują uchwały antysmogowe? Do kiedy mieszkańcy poszczególnych województw mają czas na wymianę kopciuchów? Jakie są kary za naruszanie zapisów uchwały antysmogowej?
Spis treści
- Uchwała antysmogowa - czym jest?
- Obowiązujące uchwały antysmogowe
- Terminy wymiany starych kotłów w poszczególnych województwach
- Najbardziej restrykcyjna uchwała antysmogowa w Krakowie
- Uchwały antysmogowe w innych województwach
- Jakie kary za nieprzestrzeganie uchwały antysmogowej?
Główną przyczyną powstawania smogu W Polsce są pyły z kotłów na paliwa stałe (zasilanych drewnem, węglem). Problem nasila się szczególnie zimą, kiedy do ogrzewania stosowany jest złej jakości węgiel i jego pochodne, a nawet śmieci! Szacuje się, że zanieczyszczenia z sektora komunalno-bytowego są odpowiedzialne za ponad 80% emisji pyłów w skali kraju. I mimo że w ciągu ostatnich 7 lat liczba kopciuchów w polskich domach spadła o prawie 850 tys. sztuk, problem smogu jest wciąż aktualny.
Według danych CEEB (Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków), w Polsce w budynkach jednorodzinnych na wymianę czeka prawie 3 miliony kopciuchów.
UWAGA od 2023 rząd będzie zbierał dane dotyczące stanu technicznego naszych domów. Będą to dane dotyczące m.in.: grubości ścian, dachu, rodzaju ocieplenia czy rocznego zużycia paliwa. Nowe informację zasilą bazę CEEB. Pozyskane dane będą wykorzystywane także do przygotowania sprawozdań z realizacji Programów Czyste Powietrze oraz innych zadań wynikających z lokalnych uchwał antysmogowych, planowania polityki poprawy jakości powietrza oraz wydatków w tym zakresie.
Więcej przeczytasz w artykule: Rząd planuje inwentaryzację budynków. Będą zbierane nowe dane o naszych domach
Uchwała antysmogowa - czym jest?
Uchwała antysmogowa przyjmowana jest w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub na środowisko. Może wprowadzać ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Przyjmowana jest przez sejmik województwa w formie aktu prawnego (art. 96 Prawo Ochrony Środowiska). Co do zasady, wnioskuje o nią zarząd województwa. Uchwała antysmogowa jest obowiązującym aktem prawa miejscowego (najczęściej obowiązuje na terenie województwa czy gminy), za nieprzestrzeganie którego można ponieść konsekwencje karne.
Uchwała antysmogowa musi określać:
- granice obszary, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy,
- rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się zakazy lub ograniczenia,
- rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane w danym obszarze, lub też parametry techniczne/parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw, dopuszczonych do stosowania na danym obszarze.
Uchwała antysmogowa może także określać:
- sposób lub cel wykorzystania paliw, który objęty jest ograniczeniami,
- okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku,
- obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały.
Obowiązujące uchwały antysmogowe
Obecnie na terenie całego kraju obowiązuje 30 uchwał antysmogowych:
- 9 na terenie województwa małopolskiego,
- 3 na terenie województwa wielkopolskiego,
- 1 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego,
- 1 na terenie województwa śląskiego,
- 1 na terenie województwa opolskiego,
- 1 na terenie województwa świętokrzyskiego,
- 3 na terenie województwa dolnośląskiego,
- 1 na terenie województwa podkarpackiego,
- 1 na terenie województwa lubelskiego,
- 1 na terenie województwa mazowieckiego,
- 3 na terenie województwa lubuskiego,
- 3 na terenie województwa pomorskiego,
- 1 na terenie województwa łódzkiego,
- 1 na terenie województwa zachodnio-pomorskiego,
- 0 na terenie województwa warmińsko-mazurskiego i podlaskiego.
W województwach warmińsko-mazurskim i podlaskim również dochodzi do przekroczenia norm jakości powietrza, ale uchwał antysmogowych, póki co, w nich nie ma.
Terminy wymiany starych kotłów w poszczególnych województwach
Najbardziej restrykcyjna uchwała antysmogowa w Krakowie
Województwo małopolskie, a w nim Kraków, jest prekursorem wprowadzania uchwał antysmogowych. Uchwała małopolska to pierwsza uchwała przyjęta dla całego województwa. Najbardziej restrykcyjną uchwałę antysmogową wprowadzono w Krakowie. Uchwała krakowska, która obowiązuje od 1 września 2019 roku, zakazuje całkowicie spalania paliw stałych na terenie miasta Kraków. To też jedyna uchwała antysmogowa w Polsce zakazująca bezwzględnie spalania biomasy, czyli drewna. Dopuszcza jedynie stosowanie różnego rodzaju gazu oraz lekkiego oleju opałowego.
Trzeba wiedzieć, że z drewna, kojarzonego raczej z materiałem ekologicznym, emisyjność szkodliwych substancji jest bardzo wysoka. Ta emisyjność bywa nawet większa niż w przypadku węgla.
Jakie są wymagania dla kotłów na terenie Małopolski? Nowe kotły c.o. muszą spełniać 2 warunki:
- być zgodne z ekoprojektem (regulacja unijna określająca m.in. standardy jakościowe i emisyjność dla kotłów),
- automatycznie zasilane paliwem z wyjątkiem kotłów zgazowujących drewno,
W przypadku istniejących instalacji dopuszcza się bezterminowo do eksploatacji 5 klasę kotłów wg. normy PN-EN 303-5:2012.
Uchwała małopolska zawiera kolejne okresy przejściowe. Od 1 stycznia 2023 ma nastąpić zakaz eksploatacji kotłów c.o. pozaklasowych, czyli tzw. kopciuchów, a także ogrzewaczy pomieszczeń niespełniających wymagań ekoprojektu. Od 1 stycznia 2027 wchodzi w życie zakaz używania kotłów c.o. 3 i 4 klasy. Co do likwidacji kotłów 5 klasy, nie ustalono jeszcze terminu.
Uchwały antysmogowe w innych województwach
Po przyjęciu uchwały antysmogowej przez Sejmik Województwa Małopolskiego podobne uchwały przyjęto w szeregu innych województw. Większość z nich wzorowana jest na uchwale dla Małopolski, z pewnymi jednak odstępami.
- Uchwała antysmogowa w woj. dolnośląskim - odrębna uchwała antysmogowa dla Wrocławia, miejscowości uzdrowiskowych i reszty województwa. Uchwała dla Wrocławia i uzdrowisk przewiduje zakaz zakaz spalania paliwa stałych, ale nie tak restrykcyjnie jak dla Krakowa (dopuszczone są kominki, kotły na paliwa stałe tam, gdzie nie ma możliwości przyłączenia sieci ciepłowniczej czy gazowej, ale nie w tzw. dni smogowe).
- Uchwała antysmogowa dla woj. śląskiego - stopniowa likwidacja kotłów, w zależności od ich wieku - kopciuchy oddane do użytku mniej niż 5 lat od wejścia w życie uchwały pozostaną w eksploatacji do końca 2025 r.
- Uchwała antysmogowa w woj. pomorskim i dla Sopotu - od 1 lipca 2035 paliwa stałe tylko tam, gdzie nie ma sieci gazowej i ciepłowniczej (w miastach) albo ciepłowniczej (w pozostałych gminach); uchwała dla Sopotu - od 1 stycznia 2024 zakaz używania paliw stałych (wyjątek dla kominków rekreacyjnych).
- Uchwała antysmogowa dla woj. podkarpackiego - daty obowiązków wymiany kotłów pozaklasowych uzależnione od okresu ich użytkowania.
- Uchwała antysmogowa w woj. opolskim - tylko wymagania dot. paliw, ustawa obecnie zbędna, ponieważ zakazuje paliw, które i tak są już wycofane z rynku przez regulacje ogólnokrajowe,
- Uchwała antysmogowa w woj. mazowieckim - uchwała obejmuje także kotły c.w.u.
Kierownik kontrolowanego podmiotu oraz kontrolowana osoba fizyczna obowiązani są umożliwić przeprowadzenie kontroli instalacji (Art. 379 POŚ).
Kto osobie uprawnionej do przeprowadzania kontroli w zakresie ochrony środowiska lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Utrudnienie rozumie się jako odmowę dopuszczenia do paleniska, uniemożliwienie pobrania próbki, odmowę okazania dokumentacji kotła. Gdy osoba podlegająca kontroli nie współpracuje, urzędnik ma prawo wezwać policję.
Jakie kary za nieprzestrzeganie uchwały antysmogowej?
Naruszenie uchwały antysmogowej może się wiązać z odpowiedzialnością wykroczeniową. Trzeba wiedzieć, że jeśli odmówimy kontroli, popełniamy przestępstwo. Jeżeli natomiast, poddamy się kontroli, która w jakiś sposób wykaże naruszenie uchwały antysmogowej, popełniamy tylko wykroczenie.
Jeżeli kontrolującym daną instalację jest urzędnik, nie może on nałożyć mandatu karnego. Po stwierdzeniu wykroczenia, powinien zawiadomić policję lub straż miejską/gminną, które są uprawnione do udzielania mandatów (ich wysokość to 500 zł). Jeśli z jakiegoś powodu nie może przyjechać policja, urzędnik sporządza do sądu wniosek o ukaranie, ale w tym przypadku wysokość grzywny w skrajnych sytuacjach może sięgnąć nawet 5000 zł.
Trzeba też wiedzieć, że od 2018 roku wszystkie koszty dotyczące badań próbek, ustalenia, czy dane paliwo spełnia odpowiednie normy, pokrywa ostatecznie osoba naruszająca zapisy uchwały antysmogowej (koszty te zwraca miastu lub gminie).
Jeżeli ktoś nagminnie łamie uchwalę antysmogową, odmawia wymiany kotła, używa paliwa zbyt niskiej jakości finalnie może trafić do aresztu. Art. 38 KW mówi, że ukaranemu co najmniej dwukrotnie za podobne wykroczenia, który w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania popełnia podobne wykroczenie, można wymierzyć karę aresztu, choćby było zagrożone karą łagodniejszą (recydywa).
