Ustawa krajobrazowa ma już 5 lat. Jak gminy wdrażają ustawę krajobrazową?
Ustawa krajobrazowa obowiązuje od sierpnia 2015. Ustawa krajobrazowa pozwala gminom na określenie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Wystarczy odpowiednia uchwała. Czy gminy korzystają z tego narzędzia?
Pełna nazwa tzw. ustawy krajobrazowej brzmi – Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu. Uchwalono ją 24 kwietnia 2015, a jej postanowienia zaczęły obowiązywać od 17 sierpnia 2015.
Najważniejszy cel ustawy krajobrazowej
Najważniejszym celem ustawy krajobrazowej jest wprowadzenie narzędzi umożliwiających skuteczniejszą niż dotychczas ochronę krajobrazu. Przede wszystkim chodzi o powstrzymanie wszechobecnych instalacji reklamowych, szpecących miasta, ale nie tylko.
Ustawa dokonała zmian w dziesięciu innych ustawach: o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Kodeksie wykroczeń, o drogach publicznych, o podatkach i opłatach lokalnych, w Prawie budowlanym, Prawie ochrony środowiska, ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, o ochronie przyrody, o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach jego oddziaływania na środowisko.
Jakie narzędzia wprowadza ustawa krajobrazowa
Ustawa krajobrazowa (Dz.U. 2015 poz. 774) wprowadziła definicje reklamy oraz określeń: tablica reklamowa, urządzenie reklamowe, szyld, krajobraz czy krajobraz priorytetowy.
Samorządom dano możliwość przyjęcia przez radę gminy uchwały w sprawie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabarytów, standardów jakości oraz rodzajów materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane - w skrócie nazywaną uchwałą krajobrazową. To oznacza także, że gmina może ustalić zakaz umieszczania tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, z wyłączeniem szyldów. Przed podjęciem uchwały krajobrazowej, wójt, burmistrz albo prezydent miasta muszą opracować jej projekt, podając do publicznej wiadomości informację o podjęciu prac nad dokumentem. Projekt uchwały ma być uzgadniany z wojewódzkim konserwatorem zabytków – w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu i ministrem właściwym do spraw zdrowia – w zakresie zagospodarowania obszarów ochrony uzdrowiskowej, a także opiniowany przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska, właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej oraz marszałka województwa.
Przepisy ustawy krajobrazowej wprowadziły możliwość nakładania kar pieniężnych na podmioty, które umieszczają tablice lub urządzenia reklamowe niezgodnie z zasadami uchwalonymi przez gminy. W przypadku braku możliwości ukarania podmiotu, który umieścił reklamę, karę może otrzymać właściciel nieruchomości (budynku lub gruntu), gdzie ta reklama się znajdowała. Kara jest nakładana w drodze decyzji przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Ustawa krajobrazowa wprowadziła audyty krajobrazowe, w których jest określana tzw. powszechna identyfikacja krajobrazów oraz dokonywana ocena wartości krajobrazów. Audyt krajobrazowy sporządza zarząd województwa, a uchwala sejmik, nie rzadziej niż raz na 20 lat. Dokument ten ma identyfikować krajobrazy występujące na całym obszarze województwa, określając ich cechy charakterystyczne oraz dokonując oceny ich wartości. Mają w nim zostać ujęte m.in. krajobrazy priorytetowe, parki kulturowe, parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obiekty znajdujące się na listach Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz obszary Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO. Audyt krajobrazowy ma również zawierać zagrożenia dla zachowania wartości krajobrazów oraz rekomendacje i wnioski dotyczące ich kształtowania i ochrony.
Ustawa wprowadziła ponadto m.in. zmiany regulacji dotyczące tworzenia i funkcjonowania parków krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobrazu. Sejmik województwa może wyznaczać na obszarze chronionego krajobrazu, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, w granicach krajobrazów priorytetowych zidentyfikowanych w ramach audytu krajobrazowego, strefy ochrony krajobrazu, osie widokowe, punkty widokowe oraz obszary zabudowane wyróżniające się lokalną formą architektoniczną, a także określić wykaz obiektów o istotnym znaczeniu historycznym i kulturowym.
Ustawa krajobrazowa wprowadziła opłatę reklamową
Zmienił się system opłat za zamieszczanie reklam – teraz gminy mogą ustanawiać wielkość opłat reklamowych od tablic lub urządzeń reklamowych, pod warunkiem jednak, że w gminie obowiązują zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, przyjęte przez radę gminy zgodnie z powyżej wskazanymi regulacjami określonymi w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Opłata reklamowa jest pobierana od właścicieli nieruchomości lub obiektów budowlanych z wyłączeniem nieruchomości gruntowych będących własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany, na których zlokalizowana jest tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe, będzie przedmiotem współwłasności lub współposiadania, obowiązek w zakresie wniesienia opłaty ciążyć ma solidarnie odpowiednio na wszystkich współwłaścicielach lub współposiadaczach. Od opłaty reklamowej wolne są tablice lub urządzenia reklamowe, jeżeli nie są widoczne z przestrzeni dostępnych publicznie lub są szyldami lub które służą wyłącznie do upowszechniania informacji trwale upamiętniającej osoby, instytucje lub wydarzenia, a także informacji o charakterze religijnym, związanym z działalnością kościołów lub innych związków wyznaniowych, sytuowanych w granicach terenów użytkowanych jako miejsca kultu i działalności religijnej oraz cmentarzy.
Opłata reklamowa składa się z części stałej i części zmiennej – ta pierwsza to zryczałtowana wysokość niezależna od pola powierzchni tablicy lub urządzenia reklamowego, zaś druga część zależy od powierzchni tablicy lub urządzenia reklamowego.
Jak gminy korzystają z ustawy krajobrazowej?
Ustawa krajobrazowa szczególnie ucieszyła władze miast, gdyż daje narzędzie do walki z ogromnymi billboardami zasłaniającymi fasady budynków i miejsca publiczne dostępne. Ale pamiętajmy, że najpierw trzeba przejść proces tworzenia i przyjęcia uchwały krajobrazowej. Obowiązuje 12 miesięcy na dostosowanie się do przyjętych zapisów. Mając na uwadze, że wymogi dla uchwał krajobrazowych są skomplikowane i wymagają konsultacji społecznych, wiadomo było, że nie szybko gminy zaczną korzystać w pełni z ustawy krajobrazowej. Praktyka pokazała, że im większa gmina, tym trudniej dojść do zapisów akceptowanych przez wszystkie zainteresowane strony, najwięcej tarć występuje odnośnie miejsc zakazanych dla reklam oraz opłat reklamowych.
Jest już sporo gmin z przyjętą uchwałą krajobrazową, wiele jest w trakcie uchwalania lub są na etapie projektu w konsultacjach. Miasta, które skorzystały z ustawy krajobrazowej: Nowy Sącz (uchwała przyjęta w roku 2017), Szczawno-Zdój (2018), Olsztyn (projekt do wglądu od grudnia 2019), Cieszyn (2019), Gdańsk, Sopot, Wrocław, Leszno, Kraków (przyjęto projekt uchwały w styczniu 2020), Bochnia, Tarnów, Zgierz (w trakcie tworzenia), Poznań, podwarszawska gmina Piaseczno (uchwała od marca 2019) no i wreszcie sama Warszawa, gdzie wojewoda mazowiecki spektakularnie w lutym 2020 unieważnił uchwałę krajobrazową Rady Warszawy ze stycznia 2020.
Treść Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu >>
