Urlop okolicznościowy 2023 - kiedy i komu przysługuje? Czy urlop okolicznościowy jest płatny?
Urlop okolicznościowy - jakie są zasady jego przyznawania? O urlopie wypoczynkowym wiemy niemal wszystko. Coraz większe grono pracowników wiedzę tę wykorzystuje, by posiłkując się długimi weekendami, dzielić na kawałki ten gwarantowany kodeksem pracy czas na wypoczynek, skutecznie wydłużać go ponad ustawowy wymiar. A czy potrafimy korzystać z urlopu okolicznościowego?
Spis treści
- Urlopy w kodeksie pracy: wypoczynkowy, okolicznościowy, bezpłatny i inne
- Urlop okolicznościowy: ile dni i dla kogo?
- Urlop okolicznościowy i nowa podstawa do zwolnienia z pracy
O ile urlop wypoczynkowy przysługuje na jasnych zasadach każdemu pracownikowi, o tyle urlopy okolicznościowe, jak sama nazwa wskazuje, są dniami wolnymi na zasadach warunkowych. Ten warunek to zaistnienie okoliczności, które są ujęte w kodeksie pracy.
Urlopy w kodeksie pracy: wypoczynkowy, okolicznościowy, bezpłatny i inne
Urlopy okolicznościowe z urlopem wypoczynkowym łączy jedno: są one płatne czyli nieobecność w pracy nie wiąże się z uszczupleniem naszego wynagrodzenia na koniec miesiąca.
Tym różnią się one od urlopu bezpłatnego – kolejnej instytucji prawa pracy, która ma charakter bardziej uznaniowy czyli zależy od dobrej woli pracodawcy, a na dodatek wiąże się z utratą zarobku. Dlatego z urlopu bezpłatnego korzystamy w ostateczności – gdy urlop wypoczynkowy mamy już wykorzystana w całości, a w sytuacji, w której się znaleźliśmy potrzebujemy czasu wolnego od pracy.
Tu warto wspomnieć, że od kilku miesięcy na załatwienie takich spraw niecierpiących zwłoki w kodeksie pracy funkcjonuje jeszcze jedna kategoria urlopów – zwolnienie z pracy z powodu działania siły wyższej. Jednak ma on skromny wymiar i w wielu przypadkach nie załatwia sprawy.
Uzupełniło ono istniejący już wcześniej inny rodzaj urlopów – urlop na żądanie.
Urlop okolicznościowy: ile dni i dla kogo?
Zgodnie z przepisami kodeksu pracy w sytuacjach związanych z ważnymi wydarzeniami w życiu prywatnym pracownika firma jest zobowiązana udzielić mu urlopu okolicznościowego. Wymiar tego urlopu to 1-2 dni, a o konkretnie o tym czy przysługuje jeden dzień czy dwa decyduje charakter wydarzenia oraz ewentualnie stopień pokrewieństwa pracownika z osobą, której okoliczność – wydarzenie dotyczy.
Dwa dni pracownik dostanie od pracodawcy na zawarcie związku małżeńskiego, w związku z narodzinami dziecka, w związku ze śmiercią i pogrzebem członka najbliższej rodziny (współmałżonek, dziecko, rodzice albo ojczym i macocha).
W podobnych okolicznościach przysługuje tylko jeden dzień urlopu okolicznościowego. Będzie to ślub dziecka, śmierć lub pogrzeb babci albo dziadka oraz siostry, brata, teścia czy teściowej. Do tego grona zaliczają się też inne osoby, które z pracownikiem łączy zależność finansowa albo sprawowanie bezpośredniej opieki.
Dwie ważne okoliczności związane z takim urlopem okolicznościowym to: pracodawca nie może odmówić ich udzielenia, a pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia lub rekompensaty finansowej.
Wiele osób wykorzystuje urlopy okolicznościowe do wydłużenia urlopów wypoczynkowych, podobnie jak inni czynią to w przypadku długich weekendów. Czy to jest możliwe?
Tak, ale muszą najpierw zaistnieć owe okoliczności. Dla przykładu własny ślub można połączyć z urlopem wypoczynkowym na podróż poślubną czy spędzenie miodowego miesiąca. Z powodu śmierci jednego rodziców można wystąpić i dłuższe wolne, ale już w ramach urlopu wypoczynkowego, na zebranie sił i załatwienie innych spraw niż pogrzeb. Podobne przypadki można mnożyć. Nie wszystkie można zaplanować, chcąc łączyć z urlopem wypoczynkowym. To różni ten sposób wydłużania urlopu wypoczynkowego od polegającego na wykorzystaniu długich weekendów. Te ostatnie są z góry ustalone w kalendarzu i planowanie jest proste.
Urlop okolicznościowy i nowa podstawa do zwolnienia z pracy
Czy urlop okolicznościowy i prawo do wolnego w pracy z powodu działania siły wyższej to to samo?
Nie, prawo do zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej to nowa, obowiązująca od niedawno instytucja uregulowana w kodeksie pracy.
W ramach jednej z ostatnich nowelizacji Kodeksu pracy w ustawie tej znalazł się przepis, zgodnie z którym pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.
Siła wyższa, skutki działania której trudno przewidzieć wcześniej zawsze powodowała wiele komplikacji w relacjach pracodawca-pracownik. Klasyczne aczkolwiek wciąż nieformalne „muszę zwolnić się z pracy”, bo pękła rura kanalizacji albo ciekną kaloryfery czy był telefon z przedszkola nakazujący wcześniej odebrać dziecko – wywoływało często nawet konflikty między przełożonym i podwładnym, a nawet kolegami z pracy, którzy muszą niekiedy podjąć się dodatkowych obowiązków w zastępstwie.
Siła wyższa oznacza wystąpienie nieprzewidywalnych, niekontrolowanych i niezależnych od pracownika okoliczności, uniemożliwiających wykonywanie pracy.
Trzeba przy tym pamiętać, że o ile urlop na żądanie czy urlop okolicznościowy jest płatny w 100 proc., o tyle nowe rozwiązanie daje prawo tylko do 50 proc. wynagrodzenia.
