Zmienią się przepisy dotyczące jakości wody pitnej. Co to dla nas oznacza?

Chodzi o regulacje unijne w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Jest to kolejna dyrektywa unijna, która nie znalazła odzwierciedlenia w naszym krajowym ustawodawstwie. Od terminu na jej wdrożenie minął już ponad miesiąc, a prace legislacyjne nad nowelizacją ustawy wciąż trwają.

Spis treści

1. Jakość wody w obowiązującym prawie
2. Na czym polega problem z wdrożeniem dyrektywy o jakości wody
3. Opóźnienie we wdrożeniu dyrektywy o jakości wody
4. Jakie zmiany wprowadzi dyrektywa 2020/2184?
5. Ocena ryzyka pogorszenie jakości wody
6. Kto nadzoruje jakość wody?
7. Popularyzacja picia wody z kranu w miejscach publicznych
8. Jak zmiany dot. jakości wody wpłyną na przedsiębiorstwa wodociągowe?

Skupimy się na regulacjach przyjętych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia (Dz. Urz. UE L 435 z dnia 23 grudnia 2020 r., str. 1) – dalej „dyrektywa 2020/2184”.

Jakość wody w obowiązującym prawie

Najistotniejsze akty prawne w Polsce regulujące jakość wody przeznaczonej do spożycia to:

• ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2020 r. poz.2028) – dalej „ustawa”,
• rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2017 r. poz. 2294) – dalej „rozporządzenie”.

W chwili obecnej trwają prace nowelizujące ustawę. Projekt nowelizacji ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw o numerze projektu UC130, jest na 4 etapie procesu legislacyjnego w fazie opiniowania. Zatem, nie jest nawet w połowie procesu legislacyjnego, który zakłada 14 etapów.

Celem projektu jest w szczególności transpozycja (w uproszczeniu jest to przeniesienie prawa wspólnotowego do krajowego porządku prawnego) dyrektywy 2020/2184. Zgodnie z wytycznymi powyższej dyrektywy, termin na wdrożenie jej postanowień minął w dniu 12 stycznia 2023 r. 

• Sprawdzą, czy odprowadzasz ścieki zgodnie z prawem! Musisz mieć umowę i rachunki, inaczej zapłacisz karę

Na czym polega problem z wdrożeniem dyrektywy o jakości wody

Same regulacje przyjęte w dyrektywie 2020/2184 należy co do zasady uznać za słuszne i pożądane z perspektywy wygody i zdrowia obywateli krajów członkowskich, jednakże brak jest środków na ich realne wdrożenie. Niestety nowe regulacje przewidują kary za brak dostosowania się do dyspozycji wynikających z dyrektywy 2020/2184, zapominając jednocześnie o zabezpieczeniu niezbędnych środków finansowych na zrealizowanie tych zamierzeń przez każdą z gmin.

Stan gminnych wodociągów w Polsce w znacznej mierze pozostawia wiele do życzenia. Koszty związane z ich remontem, przebudową czy wykonaniem od nowa, są zatrważające i już teraz trudne do określenia w zakresie ich górnej granicy.

Opóźnienie we wdrożeniu dyrektywy o jakości wody

Termin wdrożenia kolejnej dyrektywy unijnej nie został zachowany. Kolejna dyrektywa unijna nie znalazła odzwierciedlenia w naszym krajowym ustawodawstwie. Od terminu na jej wdrożenie minął już ponad miesiąc, a prace legislacyjne nad nowelizacją ustawy wciąż trwają.

Wdrożenie nowych regulacji będzie niosło za sobą również ogromne zobowiązania finansowe, które w znacznej mierze zostaną przerzucone na budżety gmin, które i tak od dłuższego już czasu mają problemy związane z wydatkami i brakiem kosztów na ich pokrycie. Dyskusja na temat problemów finansowych związanych z nadchodzącymi zmianami nie cichnie wewnątrz każdej z gmin. Nie pomaga również fakt, iż za brak dostosowania się do nowych egulacji, przewidziane są dotkliwe sankcje finansowe.

Niestety, takie działanie może udaremnić wdrożenie słusznych idei związanych z czystością wody w kranach Polaków.

Jakie zmiany wprowadzi dyrektywa 2020/2184?

Dyrektywa 2020/2184 wprowadza szereg regulacji. Do najistotniejszych należą m.in.:

• wprowadzenie minimalnej normy jakości wody do spożycia przez człowieka (dotyczy to ochrony przez z zanieczyszczeniami, bakteriami etc.);
• zwiększenie wartości badanych parametrów w zakresie zanieczyszczeń i bakterii;
• wprowadzenie oceny ryzyka i zarządzania ryzykiem w zakresie całego łańcucha dostaw wody nadającej się do spożycia przez człowieka;
• upowszechnienie picia wody z kranu, m.in.: poprzez propagowanie tej idei w miejscach publicznych – ogólnodostępne dystrybutory z wodą pitną etc.;
• monitorowanie systemów zaopatrzenia w wodę oraz wewnętrznych systemów wodociągowych;
• docelowe upowszechnienie darmowej bądź za symboliczną opłatą wody w restauracjach (jak czytamy w motywie 33 dyrektywy 2020/20184 – „Powinno się to odbywać poprzez działania mające na celu poprawę dostępu dla wszystkich do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, w szczególności poprzez instalowanie, tam gdzie jest to technicznie wykonalne, urządzeń do poboru wody w przestrzeniach publicznych na zewnątrz i w budynkach, a także poprzez działania mające na celu upowszechnianie korzystania z wody z kranu, na przykład poprzez zachęcanie do nieodpłatnego udostępniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w administracji publicznej i budynkach publicznych lub nieodpłatnego, lub po uiszczeniu drobnej opłaty za usługę, udostępniania takiej wody klientom w restauracjach, w punktach gastronomicznych i cateringowych.”;
• zaostrzenie norm badania wody do spożycia przez człowieka.

Ocena ryzyka pogorszenie jakości wody

Jak czytamy w motywie 17 dyrektywy 2020/2184 - „Ocena ryzyka i zarządzanie ryzykiem w obszarach zasilania punktów poboru wody powinny uwzględniać holistyczne podejście i być nakierowane na zredukowanie poziomu uzdatniania wymaganego do produkcji wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, na przykład dzięki zmniejszeniu presji powodujących zanieczyszczenie lub ryzyko zanieczyszczenia części wód wykorzystywanych do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W tym celu państwa członkowskie powinny scharakteryzować obszary zasilania punktów poboru wody oraz zidentyfikować zagrożenia i zdarzenia niebezpieczne, które mogłyby spowodować pogorszenie jakości wody, takie jak ewentualne źródła zanieczyszczeń związane z tymi obszarami zasilania.”

Przy planowanym założeniu holistycznym (całościowym, kompleksowym), należy spodziewać się zdecydowanych wzrostów kosztów związanych z monitorowaniem stanu zasobów wodnych w gminach, co z oczywistych względów przekłada się na pytania o realność wprowadzenia unijnych dyspozycji do krajowego planu zarządzania wodą przeznaczoną do picia przez ludzi.

Kto nadzoruje jakość wody?

Nadzór nad jakością wody przeznaczoną do spożycia przez ludzi sprawują organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2021 r., poz. 195).

Według projektu nowelizacji nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi będą sprawować organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz organy Wojskowej Inspekcji Sanitarnej.

Popularyzacja picia wody z kranu w miejscach publicznych

Nadchodzące zmiany w przepisach mogą przyczynić się do wzrostu liczby inwestycji związanych z tzw. ogólnodostępnymi dystrybutorami wody pitnej, poidełkami etc. Już teraz obserwujemy wzrost liczby takich realizacji w zakresie nowoczesnego budownictwa.

Coraz częściej pojawiają się miejsca z wodą pitną, np. na osiedlowych patiach, przystankach autobusowych czy parkach i placach zabaw. Jest to niezwykle istotny element propagowania stylu picia wody z kranu, jednakże wymaga to przeprowadzenia skutecznej kampanii edukacyjnej całego społeczeństwa.

Jak zmiany dot. jakości wody wpłyną na przedsiębiorstwa wodociągowe?

• zwiększenie kosztów na remonty i inwestycje w celu dostosowania do wymogów dyrektywy;
• zwiększenie kosztów na zatrudnienie nowych pracowników i przeszkolenie obecnych pracowników w zakresie regulacji wynikających z dyrektywy;
• zwiększenie kosztów związanych z monitorowaniem zasobów wodnych;
• zwiększenie kosztów w zakresie obowiązków informacyjnych m.in.: na temat składu wody;
• niezbędność wprowadzenia zmian do obecnych systemów rachunkowych.

Przełożenie wymogów wynikających z dyrektywy 2020/2184, bezpośrednio do krajowego porządku prawnego będzie sporym wyzwaniem, w szczególności ze względu na wysokie koszty, których niestety część z  gmin nie będzie w stanie pokryć bez odgórnego wsparcia bądź zewnętrznych funduszy.

Krystalicznie czysta woda z kranu w każdej gminie w Polsce to marzenie, które wymaga pokaźnych środków finansowych oraz realnych zmian w zakresie funkcjonowania zarówno samych gmin, ich mieszkańców, podmiotów dostarczających wodę jak i w przeświadczeniu całego społeczeństwa. Wydźwięk dyrektywy 2020/2184 jest niezwykle kompleksowy, obejmujący wiele płaszczyzn. Kompleksowe powinny być również rozwiązania finansowe, które pomogą w realnym wdrożeniu zapisów unijnej dyrektywy.

Podstawa prawna: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. UE L 435 z dnia 23 grudnia 2020 r., str. 1).