Informacje makroekonomiczne - analiza lat 1995 - I kw. 2007

W latach 1995-2006 w gospodarce polskiej wyróżnić można trzy okresy: wysokiego wzrostu (szczególnie w drugiej połowie lat 90-tych), dekoniunktury w latach 2000-2002, ponownego wzrostu, którego impulsem było wejście Polski w struktury unijne. Najgłębsze zmiany, zarówno wzrost jak też spadek występowały w inwestycjach i w budownictwie. W pierwszej części raportu przedstawiamy Państwu charakterystykę tendencji w gospodarce i miejsca Polski wśród krajów UE.  

Tendencjami negatywnymi, które występowały w latach 2000-2002, był głęboki regres w inwestycjach i budownictwie, zmniejszenie tempa wzrostu przemysłu, wysokie bezrobocie, spadek kondycji finansowej firm. Występowały też tendencje pozytywne. Należą do nich: rosnący eksport, malejąca inflacja i wzrost wydajności.

Od początku 2003 r. obserwowano symptomy ożywienia w gospodarce, jednak wysoki wzrost nastąpił dopiero w pierwszej połowie 2004 r. - przed akcesją Polski do Unii Europejskiej. Presja przedakcesyjna wyrażająca się m.in. obawą przed wzrostem cen na wyroby i materiały spowodowała nie tylko dynamiczny wzrost produkcji, lecz także zwiększenie inflacji. Ale już ostatnie miesiące 2004 r. i pierwsze półrocze 2005 charakteryzowały się zmniejszeniem tempa wzrostu gospodarczego. W kolejnych kwartałach 2004 r. od 6,8% do 4%, a w I półroczu 2005 do 2,2% - 2,9%. Wykorzystywano nadmierne zapasy stworzone w okresie przed akcesją do UE, ale był to też "efekt bazy". W drugim półroczu 2005 zanotowano rosnące tempo wzrostu gospodarczego i ta tendencja utrzymała się w 2006 roku; w kolejnych kwartałach tempo wzrostu było coraz wyższe (od 5,2% w pierwszym kwartale do 6,3% w czwartym kwartale 2006 r.).

Podstawowe tendencje w gospodarce w 2006 r. i w I kwartale 2007 r.

W gospodarce w 2006 r. trwała dobra koniunktura. PKB wzrósł o 5,8% (od 5,2% w pierwszym kwartale do 6,3% w czwartym). Tak wysokiego wzrostu nikt nie przewidywał; w budżecie na rok 2006 zakładano 4,6% wzrost PKB, według prognoz ekspertów i banków (z drugiej połowy roku) wskaźniki wzrostu wynosiły najczęściej 5,4% - 5,5%.

Podstawowe tendencje obserwowane w gospodarce w 2006 r. scharakteryzować można następująco:Wzrost produkcji przemysłowej, handlu detalicznego i usług wynosił około 12%. W handlu zagranicznym notowano wysoki (ponad 20%) wzrost obrotów, szybciej wzrastał eksport niż import, w związku z czym ujemne saldo wymiany zmniejszało się. Eksport nadal pozostał liczącym się czynnikiem wzrostu gospodarczego, ale popyt wewnętrzny odgrywał coraz większą rolę. W inwestycjach miał miejsce dwucyfrowy wzrost. Budownictwo później niż inne działy gospodarki wychodziło z recesji, ale obecnie jest to sektor o najwyższej dynamice wzrostu.

Od trzech lat utrzymuje się w gospodarce bardzo wysoka rentowność. Brak kapitału nie jest już barierą warunkującą inwestowanie w rozwój. Poprawia się sytuacja na rynku pracy; wzrasta zatrudnienie i obniża się bezrobocie, nawet w niektórych dziedzinach gospodarki występuje brak rąk do pracy. Inflacja do końca 2006 r. utrzymywała się na niskim (1,4% w grudniu 2006) poziomie, wzrastają realne płace w gospodarce, a w konsekwencji zwiększa się popyt gospodarstw domowych.

Po bardzo dobrym roku 2006 również pierwszy kwartał 2007 charakteryzował się wysokimi, korzystnymi wskaźnikami. Wzrost gospodarczy szacowany jest na około 7%, gospodarka rozwija się najszybciej od dekady. Produkcja przemysłowa wzrosła o 13%, usługi ponad 16%, Budownictwo podobnie jak w latach 2005 - 2006 osiąga najwyższe w gospodarce wskaźniki wzrostu.

Rok 2006 zamknął się dwucyfrowym wskaźnikiem wzrostu inwestycji i wysoką rentownością w sektorze przedsiębiorstw, a oceny ekspertów wskazują, że te tendencje będą się utrzymywały w najbliższym czasie.

Do niedawna inflacja w Polsce należała do najniższych w Europie, ale w marcu po raz pierwszy od 2 lat wzrosła o 2,5% w porównaniu z marcem 2006 r., był to wskaźnik wyższy od wcześniejszych przewidywań. Wzrost ten jest uzasadniony rosnącymi cenami żywności i paliw. Wahania tych grup wyrobów mogą mieć charakter przejściowy, prawdopodobnie nie będą wpływały na wzrost wskaźnika inflacji w najbliższych miesiącach. Natomiast coraz szybciej wzrastają ceny w budownictwie (w marcu 2007 r. o 6,5% do marca roku poprzedniego), również ceny materiałów budowlanych, wyrobów hutniczych i niektórych innych wyrobów wzrastają coraz szybciej. Zarówno ceny produkcji budowlanej jak też materiałów stosowanych w budownictwie będą nadal rosły.

Poprawia się sytuacja na rynku pracy; dzięki dobrej koniunkturze w przemyśle powstają nowe miejsca pracy, wzrasta zatrudnienie i zmniejsza się bezrobocie. Jednakże powszechne jest odczucie, że na spadek bezrobocia głównie wpływa emigracja zarobkowa. Należy też podkreślić, że pomimo oficjalnej ponad 14% stopy bezrobocia (najwyższej w krajach unijnych) w wielu dziedzinach występują trudności z pozyskaniem pracowników i to nie tylko w określonych specjalnościach, ale też do prac prostych. Szczególnie dotkliwy brak rąk do pracy odczuwa budownictwo Wzrastają płace, ale nadal ich poziom daleki jest od konkurencyjności w porównaniu do płac osiąganych przez wyjeżdżających do pracy w krajach unijnych. Eksperci obserwujący relacje ekonomiczne zwracają uwagę, że (jak dotąd) wzrost płac jest niższy od wzrostu wydajności pracy. Rosnące płace przekładają się na zwiększony popyt gospodarstw domowych, wywołuje to presję inflacyjną. Sytuacja ta spowodowała decyzję Rady Polityki Pieniężnej o podwyższeniu w kwietniu br. stóp procentowych o 250 pkt bazowych.

Wskaźniki ilustrujące sytuację gospodarczą Polski

Źródło: GUS Biuletyny Statystyczne, Informacje o sytuacji społeczno - gospodarczej kraju

Miejsce Polski wśród krajów unijnych

Polska zajmuje dalekie miejsce wśród krajów UE pod względem PKB na mieszkańca. Niższy wskaźnik niż Polska notowała w 2005 r. tylko Łotwa. Poziom PKB na jednego mieszkańca Polsce stanowił w 2005 r. połowę średniej 25 krajów UE.

Wprawdzie w ostatnich latach zmniejsza się dystans do krajów unijnych, ale kraje "nowej" UE zmniejszają ten dystans szybciej niż Polska. Wszystkie kraje, które razem z Polską wstąpiły do UE (za wyjątkiem Malty) w 2005 r. notowały wzrost gospodarczy szybszy niż Polska, najwyższy wzrost osiągały kraje Bałtyckie (od 7,5% do 10,2%).

W okresie dobrej koniunktury w gospodarce w drugiej połowie dekady lat 90.tych inwestycje wzrastały 15% - 20% rocznie, następnie tempo wzrostu zmniejszało się, a w latach 2001 - 2002 inwestycje były niższe o 10% rocznie przy zróżnicowaniu w działach i grupach przedsiębiorstw.

Następujące czynniki wpływały na regres rynku inwestycyjnego:

• pogarszająca się sytuacja finansowa przedsiębiorstw,
• drogie i trudno dostępne dla przedsiębiorstw kredyty,
• malejące bezpośrednie inwestycje zagraniczne oraz zmiana preferencji inwestorów (większe zainteresowanie sektorem finansowym niż inwestycjami produkcyjnymi),
• ograniczenia budżetowe w finansowaniu inwestycji.

W latach 2004-2005 inwestycje wzrastały około 7% rocznie, chociaż dobre wyniki finansowe i zgromadzone środki mogły być w większym stopniu przeznaczane na rozwój. Przedsiębiorstwa decyzje o inwestycjach odsuwały w czasie, oczekując na umocnienie się tendencji pozytywnych w gospodarce. Inwestorów zniechęcały też bariery biurokratyczne, niestabilne prawo gospodarcze (szczególnie w zakresie podatków, prawa pracy, ubezpieczeń społecznych). Z przeszkód formalno-prawnych opóźniających podejmowanie inwestycji wymienić można brak planów zagospodarowania przestrzennego, przewlekłe procedury przetargowe, przepisy bankowe pozyskiwania kredytów trudne do pokonania dla małych firm. Bariery te były i są usuwane, a trwająca już trzeci rok dobra koniunktura - umacnia przedsiębiorców w przekonaniu, że warto inwestować. Ponapo impulsem do rozpoczynania inwestycji są środki pomocowe z Unii Europejskiej wykorzystywane w coraz większym stopniu i wspomagające rozwój dziedzin najbardziej zaniedbanych np. budownictwo drogowe, infrastrukturalne, techniczne uzbrojenia terenów (wodociągi i kanalizacja), ochronę środowiska naturalnego. W 2006 roku inwestycje "ruszyły" i osiągnęły oczekiwany dwucyfrowy wzrost.

Już w pierwszym półroczu 2006 inwestycje były o 15,6% wyższe niż przed rokiem, a w okresie styczeń - grudzień 2006 nakłady inwestycyjne w zakładach zatrudniających 50 osób i więcej były (w cenach stałych) o 19,2% wyższe niż rok temu. Zmienia się struktura inwestycji; zmniejszają się nakłady na budynki i budowle, a wzrastają nakłady na zakup maszyn i urządzeń, ich udział wynosi 65,3% nakładów ogółem. Wskazuje to na słuszny kierunek modernizacji potencjału produkcyjnego. Według wstępnych szacunków również zakłady mniejsze (zatrudniające mniej niż 50 osób) i jednostki samorządu terytorialnego inwestują w 2006 roku więcej niż rok temu dzięki środkom unijnym.

Z ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych realizowanych w okresie trzech kwartałów 2006 roku 43% poniosły przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego, przy czym inwestowały one więcej o 20% niż rok temu.

Dla polskich przedsiębiorstw, które charakteryzują się wysokim udziałem środków własnych w finansowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych - dobra kondycja finansowa stworzyła możliwości przeznaczania większych kwot na rozwój. Nigdy w minionym 15-leciu gospodarka nie osiągała tak wysokich zysków jak w latach 2004-2006.

W kolejnych częściach raportu znajdą Państwo informacje na temat:

Tendencji w przemyśle, eksporcie i na rynku pracy >>

Inflacji, stóp procentowych i rentowności w gospodarce >>

PPS (Purchasing Power Standard) - oznacza sztuczną jednostkę walutową, używaną w Unii Europejskiej do porównywania danych ekonomicznych z różnych krajów UE w taki sposób, że poziom różnic cenowych między państwami zostaje wyeliminowany.

Inwestycje