Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. Jak duże różnice w wynagrodzeniach mamy w budownictwie?

Czy istnieje zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć? Raporty UE pokazują, że kobiety, które stanowią połowę naszej populacji, są wciąż niedostatecznie reprezentowane na stanowiskach decyzyjnych w polityce i biznesie. Zarabiają średnio 16% mniej niż mężczyźni w całej Unii Europejskiej. Przyjrzyjmy się różnicom w wynagrodzeniach pomiędzy mężczyznami a kobietami w budownictwie, w różnych działach. Czy w innych branżach różnice wynagrodzenia ze względu na płeć są podobne?

Spis treści

1. Udział kobiet na wybranych kierunkach technicznych w roku akademickim 2018/2019
2. Kobiety w zawodzie inżyniera
3. Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć wg wybranych branż

Raport „Kobiety na Politechnikach 2020" potwierdził stabilizację udziału kobiet wśród studentów wyższych szkół technicznych w ostatnich pięciu latach. W roku akademickim 2018/2019 wskaźnik ten ukształtował się na poziomie 36% (dla porównania w roku akademickim 2008/2009 było to 31%), jednak trzeba zwrócić uwagę, że częściej decydują się one na studia w obszarach nietechnologicznych. Uczelnie techniczne wybiera 12% wszystkich studiujących kobiet (dla porównania 34% kobiet wybiera uniwersytety, a 14% uczelnie ekonomiczne). Zauważyć należy, że w ogólnej liczbie studentów w Polsce, na wszystkich typach uczelni, kobiety przeważają – jest ich 58%.

Udział kobiet na wybranych kierunkach technicznych w roku akademickim 2018/2019

Jak pokazuje powyższe zestawienie, przy średniej 36% kobiet na uczelniach technicznych, ich zainteresowanie kierunkami związanymi z budownictwem i architekturą prezentuje się całkiem nieźle, a wydziały architektury są niemal sfeminizowane.   

Kobiety w zawodzie inżyniera

Największą organizacją zrzeszającą pracowników budownictwa jest Polska Izba Inżynierów Budownictwa (PIIB), która na koniec 2020 zrzeszała 118 010 osób. Kobiet w tej grupie jest 14 522, czyli 12% i te proporcje wobec liczebności mężczyzn nie zmieniają się od lat. Przyjrzyjmy się, jak kobiety w zawodzie inżyniera reprezentowane są w poszczególnych branżach: 

• budownictwo hydrotechniczne – 44 (0,04%)
• budownictwo ogólne – 7485 (6,34%)
• wodno-melioracyjne – 82 (0,07%)
• budownictwo telekomunikacyjne – 41 (0,03%)
• instalacje sanitarne – 4863 (4,12%)
• budownictwo mostowe – 310 (0,26%)
• instalacje elektryczne – 473 (0,4%)
• budownictwo kolejowe – 130 (0,11%)
• budownictwo drogowe – 1094 (0,93%)

Dla porównania reprezentacja mężczyzn zrzeszonych w PIIB:

• budownictwo telekomunikacyjne – 1045 (0,89%)
• budownictwo kolejowe – 1863 (1,58%)
• wodno-melioracyjne – 1128 (0,96%)
• instalacje elektryczne – 16 622 (14,09%)
• budownictwo ogólne – 54 653 (46,31%)
• budownictwo wyburzeniowe – 18 (0,02%)
• instalacje sanitarne – 17 855 (15,13%)
• budownictwo mostowe – 2295 (1,94%)
• budownictwo drogowe – 7871 (6,67%)
• budownictwo hydrotechniczne – 138 (0,12%)

Jak widać, tylko w dwóch dziedzinach odsetek kobiet przekroczył 1 procent, a w branży wyburzeniowej nie ma ich w ogóle. Kobiet na wydziałach budowlanych nie brakuje (być może to efekt akcji „Dziewczyny na politechniki!”), ale nie przekłada się to na podejmowanie pracy w zawodzie wyuczonym na studiach lub zdobycie uprawnień do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.   

Dodajmy jeszcze, że jest 16 izb okręgowych PIIB, kobiety na stanowiskach przewodniczących rządzą obecnie w trzech (w lubelskiej, lubuskiej i kujawsko-pomorskiej). 

Inaczej to wygląda, gdy chodzi o czynnych architektów. Zrzesza ich Izba Architektów RP, w której proporcje płci wynoszą 60% mężczyźni i 40% kobiety w ogólnej liczbie około 12 500 członków.

Dane z systemu ELA wskazują, że 39% procent absolwentów studiów II stopnia na kierunkach technicznych stanowią kobiety. Tylko nieliczna część kobiet po kierunku budownictwo i pokrewnych technicznych ma uprawnienia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Różnica jest olbrzymia, bo na jedną kobietę w PIIB przypada ponad 7 mężczyzn. W najstarszej grupie wiekowej 66+ kobiety stanowią w Izbie zaledwie 8,9% członków, z kolei w najmłodszej grupie wiekowej 35 lat i poniżej – kobiety stanowią 17,8%.

Skoro kobiety mają swobodny dostęp do edukacji na uczelniach technicznych oraz takie same predyspozycje do nauk ścisłych i technicznych jak mężczyźni, to dlaczego tak mało z nich podejmuje się pracy w zawodzie inżyniera? Kobiety zwykle wybierają kierunki humanistyczne, a jeśli już ukończą szkoły techniczne, to najczęściej podejmują się prac niezwiązanych z zawodem lub pozostają na uczelni. A przecież inżynier nie robi kariery np. na uczelniach, tylko w komercyjnych instytutach i na budowach. Niewielki odsetek kobiet-inżynierów szuka pracy w biznesie czy w przemyśle.

Przyczyn tych zjawisk może być wiele. Jedną z nich z pewnością jest zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć na stanowiskach specjalistycznych. Jak wynika z analiz wynagrodzeń wykonywanych przez Sedlak & Sedlak, w 2020 roku średnie wynagrodzenie kobiet-inżynierów np. w budownictwie wyniosło 5680 zł brutto. Dla porównania średnie wynagrodzenie mężczyzn-inżynierów w budownictwie uplasowało się na poziomie 6848 zł brutto. warto tu zauważyć, że w przypadku kobiet średnie wynagrodzenie w ostatnich dwóch latach wzrosło o ponad 1000 zł, zaś w przypadku panów tylko o ok. 400 zł.  

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć wg wybranych branż

Przyglądając się innym branżom (przykładowo), w 2020 roku wciąż utrzymały się znaczne różnice w wynagrodzeniach między kobietami a mężczyznami. W tabeli podane średnie wynagrodzenia z podziałem na płeć – dane firmy Sedlak & Sedlak.

Społeczeństwo nie zdaje sobie w pełni sprawy jak zmieniła się praca inżyniera po wkroczeniu w erę informatyzacji i robotyzacji. Rola inżyniera stała się rolą twórczą i w pełni nadzorczą. To on projektuje maszyny i urządzenia w oparciu o najbardziej rozwinięte programy informatyczne, które jako informatyk często sam tworzy. (...) Krótko mówiąc, jest to w pełni twórcza i satysfakcjonująca praca – prof. dr hab. inż. Jan Krysiński, pomysłodawca akcji „Dziewczyny na politechniki!"

Jeśli chodzi o poszczególne działy w firmach, to niestety, również w roku 2020 każdy dział (z jednym wyjatkiem w naszym zestawieniu) był bardziej przyjazny mężczyznom. Zróżnicowanie wynagrodzenia między zarobkami kobiet a mężczyzn w tym samym dziale niejednokrotnie wynosiły nawet kilka tysięcy złotych – dane firmy Sedlak & Sedlak.

Powyższe zestawienie nie pokazuje wszystkich działów przeanalizowanych przez Sedlak & Sedlak, ale ogółem średnia wynagrodzeń kobiet wyniosła 5629 zł wobec 7255 zł mężczyzn.  

Każdy pracownik, zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ma prawo do równego traktowania w zakresie wynagrodzenia. Art. 183c Kodeksu pracy przyznaje zatrudnionym prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości.

Analizując wynagrodzenia inżynierów w poszczególnych przedziałach wiekowych, można zaobserwować, że już na starcie absolwentki z dyplomem inżyniera otrzymują niższe wynagrodzenia od swoich kolegów. Na wyższe wynagrodzenia mogły liczyć dopiero kobiety z większym doświadczeniem zawodowym. 

Niższe zarobki kobiet na stanowiskach inżynierskich skutecznie zniechęcają, ale faktem jest, że kobiety, już na etapie poszukiwania pracy, mają niższe oczekiwania finansowe od swoich kolegów aplikujących do tych samych firm, na te same stanowiska, do tych samych działów, w tych samych branżach czy województwach. Szczególnie jest to widocznie u absolwentów: mężczyźni oczekują ok. 25% wyższego wynagrodzenia niż kobiety.

Artykuł powstał we współpracy z firmą Sedlak & Sedlak. Dane prezentowane w artykule dotyczą roku 2020. Dane pochodzą z Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń.

Monika Czechowska