Koniunktura w budownictwie - III kwartał 2008 r.

Czasy, kiedy zakłady budowlane lepiej oceniały sytuację we własnej branży niż ogólną sytuację gospodarczą, mamy już za sobą. Od początku 2008 roku, w kolejnych kwartałach, poziom inwestycji w sektorze prywatnym i przedsiębiorstw publicznych systematycznie maleje. Coraz więcej firm budowlanych coraz gorzej ocenia własną sytuację finansową, a zamówień - zarówno krajowych, jak i eksportowych też jest coraz mniej...

Wskaźnik koniunktury
Patrzą na wykres 1. (poniżej), który przedstawia funkcję trendu ogólnego wskaźnika koniunktury wynika, że koniunktura w budownictwie pogarsza się już od początku 2007 r. Wartości wskaźnika w III kwartale bieżącego roku są zbliżone do III kwartału sprzed czterech lat. Prognozy na najbliższe pół roku wskazują na kontynuację obecnej, spadkowej tendencji.

Wykres 1.* Wskaźnik koniunktury w ujęciu ogółem

Tendencja, jakiej obecnie podlega wskaźnik koniunktury w sektorze firm prywatnych jest analogiczna do tendencji wskaźnika w ujęciu ogółem - wskaźnik firm prywatnych zmniejsza się i w ciągu dwóch nadchodzących kwartałów należy oczekiwać jego dalszego spadku.

Wykres 2. Wskaźnik koniunktury w sektorze prywatnym i publicznym

W III kwartale 2008 r. regionalne zróżnicowanie koniunktury w budownictwie było relatywnie małe, ponieważ różnica między największym i najmniejszym wskaźnikiem tylko nieznacznie przekroczyła 15 punktów. Najwyższe wskaźniki koniunktury wystąpiły w regionach południowo-zachodnim i środkowo-zachodnim, a najniższy - o ujemnej wartości - w regionie północnym.

Ceny usług budowlanych
Okres szybkiego wzrostu cen w budownictwie zakończył się w 2007 r., pokazuje to wykres 4. Obecnie poziom cen usług budowlanych obniża się i - jak wynika z prognoz wyznaczonych na kolejne półrocze - taka tendencja powinna być kontynuowana.

Wykres 4. Ceny usług budowlanych

Portfel zamówień firm budowlanych
Z wykresu 5. wynikają niekorzystne wnioski na temat zawartości portfeli zamówień zakładów budowlanych. Zarówno zamówień krajowych, jak i eksportowych jest coraz mniej, przy czym szczególnie duży był w ostatnim okresie spadek zamówień eksportowych. Prognozy są bardziej optymistyczne, zarówno w odniesieniu do zamówień krajowych, jak i eksportowych - przewidywany poziom zamówień w nadchodzącym półroczu nie zmniejszy się w stosunku do stanu obecnego, a nawet może nieco się zwiększyć.

Wykres 5. Portfel zamówień krajowych i eksportowych

Sytuacja finansowa firm budowlanych
Od początku 2007 r. prywatne firmy budowlane coraz gorzej oceniały własną sytuację finansową. W III kwartale 2008 r. te oceny uległy dalszemu pogorszeniu, a w kolejnym półroczu należy oczekiwać dalszego ich spadku.
Inaczej w ciągu minionego roku oceniały własną sytuację finansową przedsiębiorstwa publiczne. Po załamaniu w drugiej połowie 2007 r., początek 2008 r. przyniósł wyraźną poprawę, jednak w III kwartale tego roku sytuacja znowu była gorsza. Z prognoz wyznaczonych na nadchodzące dwa kwartały wynika, że sytuacja finansowa w zakładach publicznych będzie tylko nieznacznie gorsza w porównaniu ze stanem obecnym.
Warto zauważyć, że do 2006 r. oceny własnej sytuacji finansowej w przedsiębiorstwach publicznych przewyższały oceny firm prywatnych, natomiast przez następne dwa lata firmy prywatne lepiej oceniały swą kondycję finansową niż przedsiębiorstwa publiczne. Od I kwartału 2008 r. oceny zakładów publicznych znowu są lepsze od prywatnych i - zgodnie z wyznaczonymi prognozami - ta relacja nie zmieni się.

Wykres 6. Sytuacja finansowa prywatnych i publicznych zakładów budowlanych

Jak bardzo zróżnicowane są przewidywania zakładów budowlanych na temat swej przyszłej sytuacji finansowej - obrazuje wykres 7. (poniżej). Zdecydowanie bardziej optymistyczne są przewidywania przedsiębiorstw publicznych niż firm prywatnych. Szczególnie duża rozbieżność jest widoczna między najmniejszymi firmami prywatnymi, zatrudniającymi do 10 pracowników i największymi przedsiębiorstwami publicznymi, o zatrudnieniu powyżej 100 pracowników. W pierwszej z tych grup zakładów ocena przewidywań własnej sytuacji finansowej jest mniejsza aż o 50 punktów, a warto nadmienić, że małe firmy prywatne stanowią w budownictwie grupę najliczniejszą.

Wykres 7. Przewidywania firm budowlanych dotyczące własnej sytuacji finansowej w IV kwartale 2008 r.

Nakłady inwestycyjne
Okres wzrostu nakładów inwestycyjnych w sektorze firm prywatnych zakończył się w pierwszej połowie 2007 r., co pokazuje Wykres 8. (poniżej). Od tego czasu poziom inwestycji w sektorze prywatnym systematycznie maleje i - zgodnie z wyznaczonymi prognozami - nadchodzące półrocze nie zmieni tej tendencji.

Wykres 8. Nakłady inwestycyjne w prywatnych i publicznych zakładach budowlanych

W sektorze przedsiębiorstw publicznych najwięcej inwestycji dokonano na przełomie lat 2006 i 2007. Po tym czasie poziom nakładów inwestycyjnych zmniejszył się, ale przez ostatnie dwa lata utrzymywał się na poziomie bliskim stałego. Prognozy na najbliższe półrocze wskazują jednak na możliwość spadku inwestycji również w sektorze publicznym.

Zatrudnienie
Po spadku zatrudnienia w II i III kwartale 2007 r., zatrudnienie w ciągu następnego półrocza ponownie wzrosło, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym - wynika z wykresu 9. Począwszy od II kwartału 2008 r. poziom zatrudnienia w obu sektorach własnościowych podlegał wahaniom, były one jednak stosunkowo małe. Prognozy zatrudnienia wyznaczone na następne pól roku są optymistyczne dla obu sektorów własnościowych, przy czym w tym zakresie znacznie więcej optymizmu wykazują przedsiębiorstwa publiczne.

Wykres 9. Zatrudnienie w prywatnych i publicznych zakładach budowlanych

Bariery aktywności produkcyjnej
W III kwartale 2008 r. dla 5,5% zakładów budowlanych nie było barier, które ograniczałyby ich aktywność produkcyjną. W porównaniu z minionym kwartałem nie zmieniły się główne bariery ograniczające aktywność branży budowlanej. Pierwszą i najpoważniejszą barierą była silna konkurencja, wskazana 52,9% ogółu zakładów (w poprzednim kwartale 53,9%, pół roku temu 51,4%). Drugą barierą były nadmierne obciążenia podatkowe, wskazane przez 37,8% i trzecią wysokie ceny surowców i materiałów, wskazane przez 35,9% zakładów. W poprzednim kwartale barierę podatkową wskazało 36,0%, a ceny surowców i materiałów 40,3% zakładów.
Niedostateczny popyt był barierą dla 31% zakładów budowlanych, zatory płatnicze dla 28%, niestabilność przepisów prawnych dla 22%, niekorzystne warunki pogodowe dla 19% i trudności z uzyskaniem kredytu dla 8%. Z wyjątkiem barier wysokich podatków oraz zatorów płatniczych, wszystkie pozostałe bariery były znacznie częściej wskazywane przez przedsiębiorstwa publiczne niż firmy prywatne. W przypadku konkurencji ta różnica wynosiła 10 punktów.

Wykres 10. Bariery aktywności zakładów budowlanych

Niezmiennie poważną barierą dla budownictwa są pracownicy, przede wszystkim o wysokich, lecz także o niskich kwalifikacjach. Aż 69% zakładów bardzo często lub często ma trudności ze znalezieniem nowych pracowników o wysokich kwalifikacjach (25% - bardzo często, 44% - często), 22% zakładów ma takie trudności rzadko i tylko 9% nigdy. Częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o niskich kwalifikacjach występują w 40% zakładów (8% bardzo często, 32% - często, 45% - rzadko, 14% - nigdy).
Z wykresu 10. wynika, że firmy budowlane przewidują, iż w IV kwartale 2008 r. nie zmienią się bariery ograniczające aktywność produkcyjną budownictwa, a ich dotkliwość - z wyjątkiem bariery zbyt niskiego popytu i niekorzystnych warunków pogodowych - powinna być słabsza od obecnej.

Sytuacja budownictwa na tle gospodarki
Prawie w całym okresie 2005-2007 zakłady budowlane lepiej oceniały sytuację we własnej branży niż ogólną sytuację gospodarczą. Od początku 2008 r. ta ocena uległa odwróceniu. W kolejnych kwartałach bieżącego roku oceny budownictwa były coraz gorsze w stosunku do ocen gospodarki. Prognozy na następne pół roku wskazują na dalsze pogarszanie się ocen zarówno budownictwa, jak i gospodarki, jednak stopień pogorszenia sytuacji panującej w budownictwie może być większy.

Wykres 11. Sytuacja budownictwa na tle gospodarki

Raport opracowano na podstawie wyników badania "Koniunktura w budownictwie", prowadzonego od 1993 r. przez Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH.

*Na wykresach 1-2, 4-6, 8-9, 11 przedstawione są trendy odpowiednich wskaźników, oczyszczonych z wahań sezonowych i przypadkowych. Zastosowany do tego celu program DEMETRA został opracowany przez Eurostat.