Tendencje w przemyśle, eksporcie i na rynku pracy

Po 2 latach (2001-2002) spadku produkcji w wielu sektorach przemysłu dynamika wzrostu w 2003 r. wynosiła 8,7%, a w 2004 r. przekroczyła 12%. Ożywieniu temu towarzyszyły korzystne zmiany strukturalne. Największym tempem wzrostu charakteryzowały się działy o relatywnie wysokim i rosnącym udziale produkcji eksportowej.

Informacje makroekonomiczne - analiza lat 1995 - I kw. 2007 >>

Przemysł

Jednocześnie poprawił się poziom techniczny i technologiczny produkcji finalnej. Wzrastała produkcja działów i grup uznawanych za nośniki postępu technicznego. Ewenementem jest to, że wzrost ten dokonał się w warunkach głębokiego spadku nakładów inwestycyjnych w przetwórstwie przemysłowym. Zwiększała się wydajność pracy w przemyśle, co ma szczególne znacznie, ponieważ dystans w tej dziedzinie miedzy Polską a krajami Unii Europejskiej jest duży, a wysoka wydajność jest jednym z warunków konkurowania na rynkach europejskich.

Podkreślić należy, że to recesja zmusiła przedsiębiorstwa do przeprowadzania restrukturyzacji i obniżki kosztów m.in. przez racjonalizację zatrudnienia. Miało to też ujemne konsekwencje, powodowało trudności na rynku pracy i ograniczało możliwości redukcji bezrobocia.

W 2005 r. tendencje wzrostowe w przemyśle uległy pogorszeniu. W skali całego 2005 r. produkcja zwiększyła się o 4,1%, ale coraz korzystniejsze wyniki przemysł osiągał już w drugim półroczu. I ta dobra sytuacja oraz wysokie (dwucyfrowe) wskaźniki wzrostu produkcji utrzymały się w 2006 r. Przy średnim wzroście produkcji sprzedanej w przemyśle ogółem w 2006 r. o 11,8%, wzrost w przetwórstwie przemysłowym wynosił 13,4%, w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę - 1,9%. W górnictwie i kopalnictwie natomiast produkcja zmniejszyła się o 1,3%.

Wśród podstawowych grup wyrobów przemysłowych w 2006 r. w największym stopniu (o 30%) wzrosła sprzedaż w przedsiębiorstwach wytwarzających głównie dobra konsumpcyjne trwałe (były to m.in. odbiorniki telewizyjne i radiowe, urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku i obrazu). Na te wyroby utrzymuje się wysoki popyt krajowy i eksportuje się ich coraz więcej. O 18% wzrosła sprzedaż w przedsiębiorstwach wytwarzających dobra inwestycyjne, co wiąże się z wyraźnym ożywieniem rynku inwestycyjnego. Zwiększyła się także sprzedaż w przedsiębiorstwach wytwarzających dobra zaopatrzeniowe (o 12%), konsumpcyjne nietrwałe (o 8%) i związane z energią (4%).

Wydajność pracy mierzona wartością produkcji sprzedanej na 1 zatrudnionego była w 2006 r. wyższa o 9,4% niż przed rokiem, przy większym o 2,2% przeciętnym zatrudnieniu.

W działach i grupach przemysłu uznawanych za nośniki postępu technicznego (w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 49 osób) wzrost produkcji wynosił w 2006 roku 24,6% i był wyższy od wskaźnika wzrostu w roku 2005 wynoszącego 6,4%. Ich udział w wartości produkcji sprzedanej wynosił w 2006 roku 16,5%.

Wzrost produkcji w 2006 r. miał miejsce we wszystkich najważniejszych działach. Szczególnie wysokie wskaźniki osiągnięto w produkcji sprzętu i urządzeń radiowo-telewizyjnych i telekomunikacyjnych (o 45,3% w porównaniu z 2005 rokiem), a w produkcji pojazdów samochodowych o 22,3%. W 2006 r. Wyprodukowano więcej niż w roku poprzednim: instrumentów medycznych i precyzyjnych o 21%; materiałów budowlanych o 19,4%; wyrobów z metali o 17,8%; a metali o 14,7%. Bardzo dobre wyniki w 2006 r. (wzrost w granicach 11% - 14%) osiągnęli producenci tworzyw sztucznych, maszyn i urządzeń, maszyn i aparatury elektrycznej, producenci produktów rafinacji ropy naftowej, wyrobów chemicznych, mebli. W większości tych branż od wielu miesięcy utrzymywał się wysoki wzrost produkcji sprzedanej. Podkreślenia wymaga fakt, że zwiększyła się liczba branż o wysokich wzrostach produkcji. W porównaniu z rokiem 2005 w 2006 r. produkcja była niższa tylko w branży wyrobów tytoniowych.

Podobne tendencje wzrostu produkcji miały miejsce w pierwszym kwartale 2007 r. Po trzech miesiącach 2007 r. produkcja przemysłowa była wyższa o 13% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. W I kwartale 2007 r. wzrosła produkcja we wszystkich najważniejszych działach przemysłu przetwórczego. Szczególnie wysokie wskaźniki wzrostu produkcji (w relacji do roku poprzedniego) osiągnięto w produkcji materiałów dla budownictwa (o 48%) oraz 20% do 30% w produkcji wyrobów z metali, maszyn i urządzeń, wyrobów ze skóry, tworzyw sztucznych, aparatury elektrycznej. Również w wielu innych branżach przemysłu przetwórczego wskaźniki wzrostu produkcji kształtowały się na poziomie 10% lub więcej.

Niższą produkcję niż rok temu notowano w przemyśle węglowym, wytwarzania energii elektrycznej i w 2 branżach przemysłu przetwórczego: odzieży i wyrobów futrzarskich oraz rafinacji ropy naftowej.

Produkcja mineralnego przemysłu materiałów budowlanych

Produkcja materiałów budowlanych uzależniona jest od budownictwa. W drugiej połowie lat 90-tych w okresie koniunktury budowlanej materiały budowlane wzrastały około 10% rocznie. Regres nadszedł równocześnie z osłabieniem tempa wzrostu budownictwa, ale nie był tak głęboki jak działalność budowlana. Producenci materiałów budowlanych szybciej niż firmy budowlane wychodzili z dekoniunktury (m.in. na skutek eksportu swoich wyrobów). Już w 2003 r. produkcja sprzedana materiałów budowlanych wzrosła o 8,9%, a w kolejnych latach wskaźniki wzrostu były wyższe lub zbliżone do przeciętnych wielkości całego przemysłu przetwórczego. W 2006 r. nastąpił dynamiczny wzrost produkcji wszystkich branż materiałów budowlanych, co uzasadnione było bardzo dobrą koniunkturą w budownictwie. Wzrastała ilość produkcji podstawowych materiałów stosowanych w budownictwie.

W I kwartale 2007 r. produkcja mineralnych materiałów budowlanych wzrosła o 48%. Na rynku brakuje wielu materiałów, ceny rosną gwałtownie. W I kwartale 2007 w porównaniu z rokiem poprzednim produkcja cementu wzrosła prawie trzykrotnie, a masy betonowe ponad dwukrotnie. Również ponad dwukrotnie wzrosła produkcja elementów z betonu komórkowego i z silikatów. Pustaków stropowych ceramicznych wyprodukowano ponad pięciokrotnie więcej, spoiw gipsowych, cegły ceramicznej i innych wyrobów ceramicznych o 20% - 40% więcej niż rok temu. Mimo wzrostu produkcji w I kwartale we wszystkich podstawowych asortymentach popyt jest większy od podaży. Związane jest to z bardzo wysokim wzrostem budownictwa.

Produkcja wybranych wyrobów stosowanych w budownictwie

Źródło: GUS Produkcja wyrobów przemysłowych 2005 i lata wcześniejsze */ dane zakładów > 49 osób. Produkcja i wskaźniki wzrostu dla wszystkich wyrobów, wytwarzane w zakładach > 9 osób będą opublikowane w terminach późniejszych

Eksport

Eksport w Polsce był od lat relatywnie niski, a przy szybko zwiększającym się imporcie rosło ujemne saldo obrotów. Dopiero w okresie dekoniunktury malejący popyt wewnętrzny wymusił proeksportowe nastawienie przedsiębiorstw, które poszukiwały zbytu na swoje wyroby na rynkach zagranicznych. Od drugiego półrocza 2002 r. obserwowano coraz korzystniejsze dla eksporterów relacje złotówki do euro i USD. Spowodowało to większą opłacalność eksportu i umacniało pozycje firm-eksporterów. Okresowe wahania kursu dolara i euro nie wpłynęły na ograniczenie rosnącego eksportu. W efekcie w latach 2002 - 2006 polski eksport zwiększył się z 41 mld USD do 109 mld USD (2,7-krotnie), a w tym czasie import wzrastał wolniej (2,3-krotnie), co wpływało na zmniejszenie wysokiego deficytu w obrotach. Bardzo niski w Polsce w porównaniu z krajami europejskimi eksport w przeliczeniu na mieszkańca zwiększył się z 800 USD w 2000 r. do 2850 USD w 2006 r. Nadal jednak polski eksport w przeliczeniu na mieszkańca jest znacznie niższy w porównaniu z krajami "starej" Unii (UE - 15) , a nawet w porównaniu z Czechami, Węgrami, Słowacją i Litwą.

Rynek pracy

Wysokie bezrobocie, jakie notowano w pierwszych latach wprowadzania gospodarki rynkowej, wynikało z konieczności obniżania nadmiernego zatrudnienia. W zakładach ujawniło się "ukryte" bezrobocie. Likwidowano fabryki, na produkcję których nie było zapotrzebowania. Rosnąca konkurencja i prywatyzacja firm wiązała się z koniecznością obniżenia kosztów pracy, a więc mniejszego zatrudnienia. Przeprowadzano (i nadal jest przeprowadzana) restrukturyzacja wielu dziedzin, co ma zapewnić wzrost efektywności gospodarowania i wydajności pracy, ale wiąże się z obniżeniem zatrudnienia.

W 1995 r. liczba bezrobotnych wynosiła 2,6 mln osób. Lata 1997 - 1998 przyniosły spadek bezrobocia do około 1,8 mln osób, ale w kolejnych latach osłabienie dynamiki gospodarczej wpłynęło na pogorszenie sytuacji na rynku pracy. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w końcu 2001 r. przekroczyła 3 mln osób i na takim poziomie (z wahaniami) utrzymywała się do końca 2004 r. Obniżenie liczby bezrobotnych do 2,8 mln osób zanotowano w 2005 r. Stopa bezrobocia wynosiła w końcu 2005 r. 17,6%. W grudniu 2006 r. zarejestrowanych bez pracy było 2,3 mln przy stopie bezrobocia 14,9%. W I kwartale 2007 r. miało miejsce dalsze zmniejszenie liczby zarejestrowanych bezrobotnych i spadek stopy bezrobocia. Na poprawę sytuacji wpłynęło zwiększające się zatrudnienie, powstawały nowe miejsca pracy w przemyśle i usługach. W niektórych dziedzinach gospodarki (m. in. w budownictwie) występują nawet braki wykwalifikowanych pracowników. Jest to związane z rosnącymi wyjazdami do pracy do krajów Unii Europejskiej. Przeważają opinie, że główną przyczyną malejącego bezrobocia jest emigracja zarobkowa.

Średnia stopa bezrobocia w krajach Unii Europejskiej (UE - 27) wynosiła w lutym 2007 r. 7,4%. Jest ona obecnie w Polsce najwyższa wśród krajów Wspólnoty. Wysokie bezrobocie występuje również na Słowacji. Ponadto w 3 krajach unijnych stopa bezrobocia przekraczała 8%, a tylko w 2 jest niższa niż 4%.

Inflacja, stopy procentowe i rentowność w gospodarce >>