Zamówienia publiczne. Stosowanie kryterium ceny w praktyce
W zamówieniach publicznych ciągle mówi się o stosowaniu kryterium cenowego w ocenach ofert, a eksperci podkreślają, że nigdy Prawo zamówień publicznych nie nakazywało takich praktyk. Teraz w przepisach pojawił się zapis ograniczający wagę tego kryterium, powstał też katalog sugerowanych kryteriów pozacenowych.
O tym, że UZP kontroluje zamówienia publiczne pod kątem stosowania cenowych oraz pozacenowych kryteriów do oceny ofert informowała, podczas naszej konferencji w ramach akcji „Chcemy uczciwego budownictwa”, Małgorzata Stręciwilk, prezes Urzędu Zamówień Publicznych. Kontrola i jej analiza dobiegły końca, czego efektem jest „Raport dotyczący kryteriów oceny ofert – wpływ zmian wprowadzonych nowelizacjami ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 29 sierpnia 2014 r. i z dnia 22 czerwca 2016 r. na stosowanie pozacenowych kryteriów ofert w postępowaniach o zamówienie publiczne”, który został zaprezentowany podczas konferencji prasowej 24 maja 2017.
Prawo Zamówień Publicznych – zalety i zagrożenia dla wykonawców
Przypomnijmy, jak brzmią zapisy Pzp, których poprawność stosowania zbadał UZP.
Art. 91. 1. Zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą na podstawie kryteriów oceny ofert określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
2a. Zamawiający kryterium ceny mogą zastosować jako jedyne kryterium oceny ofert lub kryterium o wadze przekraczającej 60%, jeżeli określą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia oraz wykażą w załączniku do protokołu w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty cyklu życia...
Roboty budowlane najbardziej skażone kryterium ceny
W przypadku tych zapisów kontrolę przeprowadzono w oparciu o analizę 17 407 ogłoszeń o zamówieniu lub udzieleniu zamówienia publicznego, które zostały opublikowane w okresie 1 listopada 2014 – 31 grudnia 2015 (15 065 ogłoszeń z Biuletynu Zamówień Publicznych oraz 2342 opublikowanych w Dzienniku Urzędowym UE). Z tej grupy wyłoniono 78 zamówień do postępowań wyjaśniających, przeprowadzono 62 kontrole doraźne.
Kontroli Prezesa UZP poddano zamówienia, w których:
– było współfinansowanie ze środków UE,
– wartość przekraczała wyrażoną w złotych równowartość 30 tys. euro,
– złożono tylko jedną ofertę;
– ustalono tylko jedno kryterium oceny ofert.
W większości przypadków (prawie 81%) skontrolowanych postępowań, zamawiający w sposób nieuzasadniony określali jedynie cenowe kryterium oceny ofert. Kolejne przewinienia zamawiających to zła interpretacja pojęć „powszechnej dostępności” i „ustalonych standardów jakościowych”, które były utożsamiane z realizacją dostaw czy usług przez szeroki krąg podmiotów.
Najwięcej naruszeń dotyczyło zamówień na roboty budowlane. Wszystkie wyniki kontroli Prezesa UZP zostały podtrzymane – albo zamawiający nie wnieśli zastrzeżeń do wyniku kontroli albo zgłoszone zastrzeżenia nie były uwzględniane przez Krajową Izbę Odwoławczą. Naruszenie art. 91 ust. 2a ustawy Pzp w wielu postępowaniach kontrolnych (16 na 50), w których stwierdzono naruszenia połączone było z naruszeniem przepisów dotyczących badania podejrzenia rażąco niskiej ceny.
Kryterium ceny i katalog kryteriów pozacenowych
Wyniki kontroli oraz analiza zamówień publicznych posłużyły UZP do opracowania wspomnianego wcześniej „Raportu dotyczącego kryteriów oceny ofert...” Z danych zawartych w Raporcie wynika, że zarówno przed, jak i po nowelizacji z dnia 22 czerwca 2016, najczęściej stosowanym kryterium pozacenowym jest termin realizacji, na drugim miejscu pozostaje niezmiennie kryterium dotyczące gwarancji/rękojmi. Trzecie najczęściej stosowane przed nowelizacją kryterium dotyczyło płatności. Aktualnie na tym miejscu znajduje się kryterium związane z jakością/ funkcjonalnością/ parametrami technicznymi. Odsetek postępowań z udziałem kryterium związanego z tymi kryteriami wzrósł prawie dwukrotnie z 10% do 19%. Po nowelizacji z roku 2016 na czwarte miejsce w praktyce stosowania wskoczyło kryterium dotyczące wiedzy i doświadczenia. Kryterium to znajduje się na czwartym miejscu wśród najczęściej stosowanych kryteriów oceny ofert. To kryterium zostało dodane do katalogu przykładowych kryteriów organizacji, kwalifikacji zawodowych i doświadczenia osób wyznaczonych do realizacji zamówienia.
Tryby udzielania zamówienia publicznego
UZP uważa, że nowelizacja z 22 czerwca 2016 wpłynęła w istotny sposób na wagi przyznawane pozacenowym kryteriom oceny ofert. Ponad dwukrotnie wzrosła średnia waga kryterium „termin realizacji/czas dostawy”, podobnie kryterium dotyczącego gwarancji/rękojmi. Pozytywnym skutkiem nowelizacji jest niewątpliwie wzrost znaczenia kryterium związanego z jakością/funkcjonalnością/parametrami technicznymi z 20% do 29%.
W postępowaniach u dzielenie zamówienia publicznego na dostawy, wszczętych po nowelizacji z 22 czerwca 2016, wzrosło zastosowanie ceny jako jedynego kryterium oceny oferty z 14% do 22% w postępowaniach poniżej progów unijnych i z 10% do 25% w postępowaniach powyżej progów unijnych. Spowodowane jest to zapewne zmianą w art. 91 ust. 2a ustawy Pzp, tj. rezygnacją w tej regulacji z odniesienia się do „przedmiotu zamówienia powszechnie dostępnego o ustalonych standardach jakościowych” na rzecz wskazania, że cena może być zastosowana jako jedyne kryterium oceny ofert, jeżeli zamawiający określą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia.
Wzrost w zakresie stosowania kryterium ceny jako jedynego kryterium oceny ofert nie jest zjawiskiem niepokojącym, zwłaszcza w zamówieniach na dostawy, o ile zamawiający dokona prawidłowego opisu, tj. określającego standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia, uwzględniającego jednocześnie koszty cyklu życia tego przedmiotu.
