Kryteria oceny ofert (cz. II)
Kryteria określone przez zamawiającego powinny być jasne dla oferentów. W przeciwnym razie grozi mu unieważnienie postępowania przetargowego w oparciu o przesłankę zawartą w art. 93 ust. 1 pkt 7 ustawy pzp.
Kryteria powinny być jasne
Stanowisko to potwierdza m.in. wyrok Zespołu Arbitrów (dalej "ZA") z dnia 1 czerwca 2005 r. (sygn. akt: UZP/ZO/0-1118/05). Na jego mocy, zamawiający nie może ograniczyć się do przytoczenia nazw poszczególnych kryteriów przedmiotowych. Każde z nich powinno być bowiem szczegółowo opisane. Zdaniem arbitrów, opis kryteriów oceny ofert nie może być interpretowany w sposób domyślny1, np. ze szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia. W postępowaniu objętym ww. wyrokiem arbitrów nieprecyzyjne i niejasne sformułowanie kryteriów oceny ofert skutkowało złożeniem w postępowaniu ofert, z których nie można było wybrać najkorzystniejszej. Na podstawie zapisów przyjętych w siwz nie można ich było porównać ze sobą. Dlatego też, w ocenie Zespołu Arbitrów, postępowanie należało unieważnić na podstawie art. 93 ust. 1 pkt 7 upzp, ponieważ niemożliwe było zawarcie ważnej umowy w sprawie zamówienia publicznego. Zamawiający musi jasno określić, za co będzie przyznawał punkty - orzekli arbitrzy także w wyroku z dnia 13 stycznia 2005 r. (sygn. akt: UZP/ZO/0-2376/04).
Kryteria muszą być zwarte w SIWZ
Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 13 zamawiający jest zobowiązany podać w siwz kryteria oceny ofert. Tezę tę potwierdzają arbitrzy w wyroku z dnia 18 lipca 2006 r. (sygn. akt: UZP/ZO/0-1749/05). "Kryteria, na podstawie, których wybierana jest najkorzystniejsza oferta, muszą być zawarte w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Nie mogą one wynikać tylko z regulaminu prac komisji przetargowej". Brak kryteriów oceny ofert w siwz jest przesłanką do unieważnienia postępowania. Zamawiający powinien w specyfikacji precyzyjnie określić kryteria oceny ofert; w innym przypadku grozi mu unieważnienie przetargu. Potwierdzeniem tego jest Wyrok ZA z 1 lutego 2006 r. (sygn. akt: UZP/ZO/0-242/06.).
Inny problem obrazuje postępowanie, w którym zamawiający - ośrodek kształcenia kierowców -postanowił dokonać zakupu samochodów. "Zamawiający w siwz ustalił dwa kryteria oceny ofert, tj. cenę, jako kryterium wymierne i «używanie marki samochodu przez szkoły jazdy»"2. Drugiemu kryterium przyznał 10% wagi. Nie ustalił jednak, w jaki sposób to kryterium wymierzy i oceni. Nie żądał od wykonawców przedstawienia żadnego dokumentu zawierającego parametry, które mogłyby stanowić miernik przyznania punktów. W trakcie oceny ofert zamawiający podjął decyzję o niepunktowaniu drugiego wyznacznika, co należy uznać za niedopuszczalną zmianę siwz w zakresie kryterium oceny ofert, stosownie do art. 38 ust. 5 ustawy. Przyczyną takiej decyzji zamawiającego był brak w siwz mierników oceny tego kryterium. W wyroku z dnia 9 lutego 2006 r. Zespół Arbitrów uznał, że jest to podstawowa przesłanka do unieważnienia postępowania (sygn. akt: UZP/ZO/0-336/06). Zamawiający powinien zwrócić uwagę, by kryteria wskazane w ogłoszeniu były takie same jak w specyfikacji. Niezgodność pomiędzy tymi dwoma dokumentami uniemożliwia dalsze prowadzenie procedury przetargowej. W takiej sytuacji należy natychmiast unieważnić postępowanie, ponieważ jest ono obarczone wadą uniemożliwiającą zawarcie ważnej umowy (art. 93 ust. 1 pkt 7 ustawy).
Oferty z takim samym bilansem ceny i innych kryteriów
Dokonując oceny ofert, zamawiający może spotkać się z taką oto sytuacją. W przetargu na remont szkoły do zamawiającego wpłynęły dwie oferty. Ustalił on dwa kryteria: cenę (waga 90%) i termin wykonania (waga 10%). Komisja po otwarciu ofert stwierdziła, że choć obie spełniają wymogi, jakie postawił zamawiający, to jednak nie można dokonać wyboru tej najkorzystniejszej. Obydwie przedstawiają bowiem taki sam bilans ceny i innych kryteriów. Co w takiej sytuacji powinien zrobić zamawiający? Otóż zgodnie z ustawą, powinien wybrać spośród ofert tę z niższą ceną (art. 91 ust. 4 ). Poparciem tej tezy jest także fakt, że cena jest kryterium dominującym, co wynika z art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.) Środki publiczne powinny być wydawane w sposób oszczędny i celowy z zachowaniem najlepszych efektów z danych nakładów. Stąd cena winna być czynnikiem decydującym w opisanej sytuacji.
Oferty z taką samą ceną
Badając złożone oferty, zamawiający może mieć do czynienia z następującą sytuacją. Burmistrz ogłosił przetarg na wymianę okien w budynku szkoły. Jedynym kryterium oceny ofert była cena. Wpłynęły cztery oferty. Dwie z nich zostały odrzucone z powodów błędów formalnych, pozostałe zawierały identyczną cenę. Jak w takiej sytuacji powinien się zachować zamawiający? Musi przecież dokonać wyboru oferty najkorzystniejszej. Zgodnie z zapisem, art. 91 ust. 5 upzp zamawiający wzywa wykonawców, którzy złożyli oferty niepodlegające wykluczeniu i zawierające identyczne ceny, do złożenia w terminie określonym przez niego ofert dodatkowych. Co ważne, ustawodawca nie narzuca konkretnego terminu, w jakim powinny one zostać złożone. Jednak z praktycznego punktu widzenia dobrze jest, aby ten termin był krótki - najlepiej kilka dni, by nie przedłużać całej procedury i w miarę sprawnie udzielić zamówienia. Ale to nie koniec trudności związanych z opisywaną sytuacją. Wyobraźmy sobie, że wykonawcy złożyli oferty dodatkowe i zawierają one znów taką samą cenę. Co wówczas należy zrobić? Zgodnie z zapisem art. 93 ust. 1 pkt 5 ustawy, w takiej sytuacji należy unieważnić postępowanie. Ustawodawca zawarł w przepisach jedno zastrzeżenie co do ofert dodatkowych. Otóż wykonawcy składający takie oferty nie mogą zaoferować cen wyższych niż zaoferowane pierwotnie ( art. 91 ust. 6 upzp).
Podmiotowy charakter kryteriów oceny ofert i wyjątki od tej zasady
Dokonując wyboru najkorzystniejszej oferty i ustalając kryteria, zamawiający musi pamiętać, że kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej. (art. 91 ust.3 ustawy) Potwierdzeniem tej tezy jest Wyrok ZA z dnia 12 września 2005 r. (sygn. akt: UZP/ZO/0-2491/05), gdzie czytamy "Zapis kryterium [.], w którym zamawiający zamierzał przyznać punkty za jakość techniczną i funkcjonalną proponowanych rozwiązań oraz doświadczenie oferenta, odnosi się w sposób niedopuszczalny do właściwości wykonawcy, przez co zamawiający narusza przepisy art. 91 ust. 2 i 3 ustawy". Zdaniem Zespołu Arbitrów takie stanowisko zamawiającego w tej sprawie narusza art. 7 ust. 1 ustawy. Innymi słowy, zamawiający nie może stosować kryteriów odnoszących się właściwości podmiotowych wykonawcy. To znaczy, że nie może być np. punktowana wysokość posiadanych środków na koncie, rodzaj sprzętu przeznaczony do wykonania zadania, wykształcenie i doświadczenie zawodowe pracowników itp. Kryteria powinny odnosić się wyłącznie do przedmiotu zamówienia. Jedyny wyjątek od tej reguły zapisany został w art. 5 upzp. Otóż w postępowaniach o udzielenie zamówienia, których przedmiotem są usługi wymienione w art. 5 ust 1 ustawy, zamawiający może stosować tzw. kryteria podmiotowe, a więc odnoszące się do właściwości wykonawcy. Wtedy to dopuszczalne jest przyznawanie punktów np. za doświadczenie. Jeżeli np. zamawiający przeprowadza postępowanie, którego przedmiotem są usługi ochroniarskie, wówczas może ustalić kryteria w sposób następujący: cena (waga 90%) oraz doświadczenie (waga 10%). W przypadku bowiem usług wymienionych artykule 5 ust. 1 upzp doświadczenie czy wykształcenie osób, które będą wykonywały zamówienie, jest niezwykle istotne dla prawidłowego wykonania zamówienia.
1) Opis kryterium musi być jasny, wykonawca nie może się domyślać co zamawiający rozumie pod pojęciem danego kryterium.
2) Jest to przykład subiektywnego kryterium, przy pomocy którego w żaden sposób nie da się wybrać oferty najkorzystniejszej. Takie działanie jest niezgodne z prawem. To, że szkoły jazdy używają danej marki samochodu nie jest obiektywnym wskaźnikiem, którym można się posłużyć do wyboru oferty najkorzystniejszej.
