Neutralność klimatyczna. Co oznacza? Wytyczne UE dla redukcji emisji CO2. Budownictwo ma kłopot

Neutralność klimatyczna to takie ograniczenie emisji CO2 w przemyśle, transporcie i energetyce oraz działania na rzecz zrównoważenia emisji, których nie da się ograniczyć poprzez zwiększenie ich pochłaniania – a wszystko po to, by działalność człowieka nie szkodziła środowisku, była dla niego neutralna właśnie. Neutralność klimatyczna w strategiach firm – przykłady.

Spis treści

1. Neutralność klimatyczna – geneza
2. Neutralność klimatyczna Polski – jak wygląda obecna sytuacja?
3. Neutralność klimatyczna budownictwa w raporcie PIE
4. Neutralność klimatyczna PGE – strategia do 2050
5. Orlen też chce osiągnąć neutralność klimatyczną 
6. Tauron dostarcza prąd z OZE
7. Neutralność klimatyczna w działaniach producentów cementu i betonu
8. Neutralność klimatyczna celem firmy Aluprof

O neutralności klimatycznej zrobiło się głośno, gdy Unia Europejska w lipcu 2020 ogłosiła plan osiągnięcia neutralności klimatycznej z realizacją do roku 2050. Wówczas polskie władze takiej deklaracji nie złożyły. Przełomem był szczyt w grudniu (10-11.12). Unijni przywódcy osiągnęli porozumienie zażegnujące obawy wyrażone w związku z pakietem odbudowy i uzgodnili cel redukcji emisji wynoszący 55% (wcześniej było 40%) do roku 2050. Zgodnie z ustalonym budżetem, 30% środków unijnych ma być przeznaczone na działania związane z celami klimatycznymi.

Neutralność klimatyczna Polski – jak wygląda obecna sytuacja?

Jak nie wiadomo o co chodzi to wiadomo, że chodzi o… polskie górnictwo. To obecnie ok. 83-tysięczna grupa zawodowa, której w przypadku likwidacji kopalń przysługują duże odprawy (średnie wynagrodzenie w górnictwie w I półroczu 2020 wyniosło 8 tys. zł brutto) i programy pomocowe na podjęcie innej działalności. Spełnienie wymagań UE to całkowite odejście od węgla kamiennego, którym zwyczajowo „Polska stoi”. Wydobywamy go co prawda mniej i mniej efektywnie niż kiedyś, ale za to więcej importujemy. Mamy zaległości w tworzeniu planów dla polskiej energetyki, nie ma pomysłu czym zastąpić węgiel i co zrobić z górnikami. Nie planujemy elektrowni jądrowych (na co np. stawiają nasi sąsiedzi), nie tworzy się zachęcających warunków dla rozwoju farm wiatrowych, mamy niewiele zbiorników retencyjnych będących jednocześnie elektrowniami wodnymi. Jedynie kwitnie fotowoltaika, szczególnie w grupie inwestorów prywatnych (domy i biurowce). Polska niechlubnie szczyci się największą w Europie elektrownią węgla brunatnego (Bełchatów), która produkuje 20% krajowej energii. 

Polityka energetyczna Polski (PEP) to dokument strategiczny, a konieczność jego przyjęcia wynika z Prawa energetycznego. Polska nie ma aktualnej strategii energetycznej. Poprzednia – Polityka energetyczna Polski do 2030 roku – została przyjęta w 2009 roku. Kolejna powinna być gotowa w 2013 roku, a więc opóźnienie w odniesieniu do tego, co przewiduje ustawa jest wieloletnie. Teraz mamy do czynienia z drugim już projektem PEP do 2040, ale według ekspertów niesie on wiele zagrożeń dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, nie jest też gwarantem dochodzenia do neutralności klimatycznej w unijnym terminie. Trzeba też gruntownie zaktualizować Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu, którego obecne zapisy w ogóle nie przystają do unijnej polityki i celów na 2030 rok.

W kontekście neutralności klimatycznej trzeba też pozytywnie wspomnieć o programach rządowych, które mają mobilizować obywateli do inwestycji proekologicznych, m.in.:

• Mój Prąd – dopłaty do inwestycji w fotowoltaikę;
• Czyste Powietrze – dopłaty do likwidacji starych kotłów grzewczych i zachęcenie do kompleksowej termomodernizacji domów;  
• Moja Woda – dopłaty do inwestycji w przydomowe instalacje do odprowadzania deszczówki i montowanie zbiorników na deszczówkę.

Zaległości są jednak duże, a konieczne do wprowadzenia zmiany i podjęte inwestycje bardzo kosztowne. Dlatego premier polskiego rządu poinformował UE, że Polska nie osiągnie neutralności klimatycznej w 2050, a spełni ten cel w swoim tempie i w swoim czasie. Polityka polityką, władza się przecież zmienia, więc w kwestii neutralności klimatycznej mogą się zmienić priorytety. Ważniejsze jest, że neutralność klimatyczna i ochrona środowiska nie jest obojętna branżom emitującym sporo C02 co widać po podejmowanych przez nie działaniach i przyjmowanych strategiach. 

Jak się okazuje, nie trzeba wcale aktów prawnych, by poszczególne branże (szczególnie te z dużą emisją zanieczyszczeń lub opartych na węglu) wdrażały dobre praktyki w trosce o ochronę środowiska.

Neutralność klimatyczna budownictwa w raporcie PIE

Dążenie do neutralności klimatycznej wiąże się z tym, że jako społeczeństwo będziemy musieli ponieść  tego koszty. Propozycja, która padła już w zeszłym roku ze strony Komisji Europejskiej, polega na rozszerzeniu systemu handlu emisjami (ETS) na kolejne sektory – oprócz przemysłu i energetyki, również na transport i budownictwo. Oba te sektory sumarycznie odpowiadają za ok. 3/4 emisji w Unii Europejskiej, a redukcja następuje w tych sektorach bardzo powoli lub niemalże wcale. Przykładowo, w sektorze budownictwa co roku jest zakładany jedynie 1% poprawy efektywności energetycznej. Ponadto mówi się, że 3/4 budynków jest nieefektywnych energetycznie. W transporcie w porównaniu do 1990 r. emisje wzrosły o ponad 20%. W tych dwóch sektorach redukcja emisji wiąże się z trudnościami. Żeby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku – w budownictwie i transporcie także będzie musiała następować redukcja. Z tego powodu powstała opcja rozszerzenia systemu ETS. Wiąże się ona z poniesieniem kosztów przez gospodarstwa domowe – w szczególności przez te, które korzystają z paliw kopalnych w transporcie i w ogrzewnictwie. 

Za 3/4 emisji w transporcie odpowiada transport drogowy, a w budownictwie budynki mieszkalne. Najwięcej tych "złych" paliw kopalnych używają gospodarstwa domowe o najniższym dochodzi. Gdyby je dodatkowo  obciążono kosztami emisji, wydatki tych gospodarstw na transport wzrosłyby o kilkadziesiąt procent, a na ogrzewnictwo aż o 108%! Z tego powodu Polski Instytut Ekonomiczny (PIE), we współpracy z Cambridge Econometrics oraz RCST, przygotował raport (o czym poinformował eNewsroom.pl), w którym ukazano skalę problemu oraz zaproponowano rozwiązania mające na celu ochronę najbiedniejszych przed tymi dodatkowymi kosztami, bowiem reakcja zwykłych konsumentów, czyli gospodarstw domowych, nie będzie taka sama jak reakcja korporacji na zmiany cen. PIE rekomenduje, aby poniesione opłaty powracały do  gospodarstw domowych o najniższych dochodach nie w formie czysto socjalnej, ale wspomagającej inwestycje w nisko emisyjne źródła. Czy to się w Polsce sprawdzi? Ogromne zachęty finansowe np. na wymianę kopciuchów czy kompleksową termomodernizację wcale nie przyciągały (i wciąż słabo działają) zainteresowanych...  

Neutralność klimatyczna PGE – strategia do 2050

Swoją strategię w sprawie neutralności klimatycznej w 2050 roku ogłosiła w październiku 2020 Grupa PGE – największa w Polsce firma energetyczna. Nowa strategia spółki to plan transformacji zmierzający do neutralności klimatycznej w 2050 roku, co ma zostać osiągnięte poprzez inwestycje w nisko- i zeroemisyjne źródła energii oraz infrastrukturę sieciową.

– Już w 2030 roku Grupa PGE będzie całkowicie innym przedsiębiorstwem – zapewnia Wojciech Dąbrowski, prezes zarządu PGE Polska Grupa Energetyczna. Nowa Strategia PGE została oparta na trzech filarach: energia przyjazna dla środowiska, nowoczesne usługi energetyczne oraz sprawna i efektywna organizacja.

PGE przyznaje, że dekarbonizacja będzie procesem złożonym, wymagającym kapitałochłonnych inwestycji skoncentrowanych na wytwarzaniu wyłącznie w technologiach nisko- i zeroemisyjnych. Obecny proces wytwórczy PGE jest w ponad 80% oparty na węglu kamiennym i brunatnym. W horyzoncie 2030 roku ma być on oparty w większości na odnawialnych źródłach oraz konwersji paliwa węglowego na gazowe w ciepłownictwie systemowym. Gaz ziemny jest paliwem przejściowym i jego wykorzystanie będzie możliwe jeszcze przez ok. 20 lat. Późniejsze inwestycje w zakresie źródeł gazowych będą zależały od tempa rozwoju alternatywnych technologii. W 2050 roku PGE zamierza dostarczać 100% zielonej energii. Do 2030 roku Grupa PGE zamierza wybudować 2,5 GW nowych mocy w morskich elektrowniach wiatrowych, 3 GW w fotowoltaice oraz rozbudować portfel lądowych farm wiatrowych o co najmniej 1 GW. Wielkoskalowym projektom będzie towarzyszyć komplementarny program magazynowania energii na co najmniej 0,8 GW. Do 2030 roku nastąpi zwiększenie udziału energetyki odnawialnej do poziomu 50% oraz zmniejszenie emisji CO₂ o 85%, co oznacza 120 mln ton mniej emisji CO₂. Natomiast do 2050 roku spółka zamierza osiągnąć neutralność klimatyczną, czyli zero emisji netto CO₂.

Orlen też chce osiągnąć neutralność klimatyczną 

Orlen, największa polska spółka rafineryjna (firma zarządza sześcioma rafineriami w Polsce, Czechach i na Litwie, produkuje m. in. benzynę, olej napędowy, olej opałowy i paliwo lotnicze oraz petrochemikalia), zadeklarował we wrześniu 2020, że do 2030 roku zredukuje emisję CO_2, a do 2050 osiągnie neutralność emisyjną. Ogłoszona przez Orlen strategia ma być oparta jest na czterech filarach: efektywności energetycznej produkcji, zeroemisyjnej energetyce, paliwach przyszłości oraz zielonym finansowaniu. Spółka planuje zredukować emisję CO₂ w rafineriach i zakładach petrochemicznych o 20% oraz w energetyce o 33% CO₂ na każdą MWh (megawatogodzina) wyprodukowanej energii elektrycznej. W 2050 roku Orlen zamierza mieć zerowy bilans emisji netto.

W ostatnich latach nie tylko intensywnie rozwijaliśmy nowe obszary biznesowe, ale jesteśmy też liderem konsolidacji polskiego sektora energetyczno-paliwowego. Realizacja planowanych przez Orlen przejęć pozwoli nam w pełni wykorzystać nowe możliwości, jakie niosą ze sobą globalne trendy w energetyce i konsekwentnie budować wartość koncernu w długiej perspektywie – obiecuje Daniel Obajtek, prezes Orlenu.

Do 2030 roku Orlen chce zrealizować ponad 60 projektów zwiększających efektywność energetyczną w swoich zakładach produkcyjnych. Zostaną w nich zainstalowane najlepsze i najbardziej efektywne emisyjnie technologie. Koncern chce korzystać z nisko- i zeroemisyjnych źródeł wytwarzania, w tym przede wszystkim z energii wiatrowej i systemów fotowoltaicznych, ale również będą rozwijane technologie wodorowe oraz rozbudowywana sieć dystrybucji paliw alternatywnych.

Orlen szacuje, że do 2030 roku inwestycje w realizację neutralności emisyjnej wyniosą ponad 25 mld zł. Będą one  współfinasowane m.in. poprzez obligacje zrównoważonego rozwoju i zielone obligacje emitowane. 

Tauron dostarcza prąd z OZE

Tauron Polska Energia SA – przedsiębiorstwo z branży energetycznej, drugie pod względem wielkości po PGE. Spółka ma 8 a Wydobywa węgiel kamienny (3 kopalnie węgla kamiennego), produkuje prąd i ciepło (8 elektrowni i elektrociepłowni, 9 farm wiatrowych i 34 elektrownie wodne) i je dostarcza, ma 5,6 mln klientów. W maju 2019 Tauron zaktualizował swoje kierunki strategiczne do roku 2025. Przyjęte plany mają zwiększyć udział źródeł nisko- i zeroemisyjnych w strukturze wytwórczej do blisko 30% w 2025 i ponad 65% w 2030 roku.W przypadku Taurona może nie cieszy, że nadal inwestuje w wydobycie węgla kamiennego, ale pozytywnie należy ocenić  informację, że spółka planuje inwestycje w energetykę wiatrową na morzu. Został pozyskany partner do tego przedsięwzięcia i spółka oczekuje na decyzję koncesyjną.

– Zielony zwrot to nie jest hasło, ale konieczność wymuszona przez Unię Europejską. Praktycznie wszystkie spółki zmieniają źródła energii na odnawialne. W przypadku grupy Tauron zielony zwrot to przede wszystkim inwestycje w fotowoltaikę i energię wiatrową na lądzie – cytujemy za PAP Wojciecha Ignacoka, prezesa Tauronu.

Kierunek na OZE to nie tylko wymóg UE, ale także oczekiwania klientów. Np. Panasonic Energy Poland zawarł kolejną umowę na produkt EKO Premium w roku 2021. Oznacza to, że fabryka japońskiego giganta w Gnieźnie, już trzeci rok z rzędu korzystać będzie z prądu w 100% wytworzonego w odnawialnych źródłach energii, tj. głównie z elektrowni wiatrowych i wodnych. Sam Panasonic też podejmuje szereg działań mających na celu ograniczenie emisji CO₂. Dotyczy to m.in. produktów, działalności produkcyjnej, logistyki i biur. 

Tauron z roku na rok odnotowuje wzrost zainteresowania zakupem zielonej energii. W 2020 roku sprzeda prawie dwa razy więcej energii z OZE niż w rok wcześniej. Produkt EKO Premium wybierają nie tylko globalne marki, ale także mniejsze podmioty. 

Neutralność klimatyczna w działaniach producentów cementu i betonu

Spektakularną przemianę technologiczną przeszły cementownie w Polsce. W ciągu 20 lat stały się one jednymi z najnowocześniejszych w Europie, czemu towarzyszy oczywiście obniżenie emisji CO₂. Najważniejszy etap w produkcji cementu to spalanie. W piecach cementowych temperatura wynosi od 800 do nawet 2000ºC. Wyprodukowanie 1 tony cementu pociąga za sobą emisję produktową na poziomie 793 kg CO₂, z czego 63% jest tzw. emisją procesową, której nie da się zmniejszyć. Cementownie w Polsce mają wdrożone wszystkie możliwe technologie chroniące środowisko.

Na całym świecie prowadzone są badania, jak można jeszcze bardziej obniżyć szkodliwą emisję CO₂, ale na efekt tych prac trzeba ponoć jeszcze poczekać nawet ze 20 lat. Do produkcji cementu używane są naturalne kopaliny, takie jak wapień, wapień marglisty, margiel, glina, łupek, pucolany, surowce żelazonośne oraz piasek. Producenci cementu podkreślają, że używają przede wszystkim lokalne surowce pozyskiwane w kopalniach odkrywkowych. Jak cement to i beton – materiał, który całkowicie można poddać recyklingowi i wykorzystać ponownie(w przeciwieństwie np. do destruktu asfaltowego, który jest odpadem niebezpiecznym). Producenci betonu towarowego dumni są ze swoich działań np. w kierunku ekonomiki transportu zmniejszającego liczbę kursów betonomieszarek (zwiększenie limitu dopuszczalnej masy całkowitej dla 4-osiowych betonomieszarek z 32 t do 34 t, z zachowaniem maksymalnego nacisku 9,5 t/oś). Ograniczono tym samym emisję CO₂ i NO_x o ok. 12%. Możliwa stała się oszczędność 12 mln dm³ paliwa/rok. No i jeszcze jedna kwestia – polskie cementownie, jak zapewnia prof. dr hab. Jan Deja ze Stowarzyszenia Producentów Cementu, w swojej produkcji wykorzystują już dzisiaj ok. 70% paliw alternatywnych, a niektóre zakłady nawet 90%.

Neutralność klimatyczna celem firmy Aluprof

Aluprof, dostawca architektonicznych rozwiązań aluminiowych, zdefiniował swoje cele strategiczne na lata 2021-2025, w których znajdują się zobowiązania na rzecz ochrony środowiska. Firma planuje osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku, a do 2025 redukcję śladu węglowego o 15%. W przypadku Aluprof wyliczona emisja dwutlenku węgla w przeliczeniu na tonę wyrobów osiąga bardzo niski parametr: 2,79 tCO₂e dla wlewków niskoemisyjnych produkowanych w zakładach w Kętach. Dla porównania, produkcja 1 tony aluminium pierwotnego na świecie wiąże się średnio z emisją 16,7 tCO₂e, czyli jest prawie sześciokrotnie wyższa. Niską emisyjność udało się osiągnąć dzięki zastosowaniu nowoczesnego parku maszynowego w procesie wytwórczym oraz dużej zawartości surowców wtórnych – recyklingowanego złomu aluminium na średnim poziomie 65%. Aluprof dodatkowo poddał swoje produkty niezależnej weryfikacji środowiskowej poprzez Instytut Technik Budowlanych, który opracował karty oddziaływania na środowisko, tzw. karty EPD (Environmental Product Declaration).  

Monika Czechowska