Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie. Inicjatywę wspiera już 14 największych firm budowlanych

Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie to inicjatywa firm budowlanych mająca zmniejszyć liczbę wypadków na budowach. Na początku w tym przedsięwzięciu uczestniczyło 7 największych firm budowlanych w Polsce, obecnie jest ich już 14 i 3 członków zrzeszonych. Wspólne standardy dotyczące bhp obowiązują na wszystkich budowach prowadzonych przez sygnatariuszy, również wśród wszystkich podwykonawców. Po 10 latach Porozumienie podsumowało swoją działalność i sytuację w budownictwie.

Porozumieniem dla Bezpieczeństwa w Budownictwie – silna grupa

Pod Porozumieniem dla Bezpieczeństwa w Budownictwie podpisało się w sierpniu 2010 siedem największych firm budowlanych w Polsce: Bilfinger Infrastructure (obecnie PORR), Budimex, Hochtief Polska, Mostostal Warszawa, Polimex Mostostal, Skanska i Warbud. To otwarte, niesformalizowane porozumienie, którego celem jest podnoszenie standardów bhp na budowie i zmniejszenie liczby wypadków w budownictwie. Do Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie w kolejnych latach przyłączyły się fimy Erbud, Karmar, Mota-Engil, Strabag, Unibep, w listopadzie 2019 do tego grona dołączył Eiffage Polska Budownictwo, a w lutym 2021 Grupa NDI. Celem Porozumienia jest całkowite wyeliminowanie wypadków na wszystkich budowach prowadzonych przez jego sygnatariuszy. 

– Bycie członkiem Porozumienia wiele dla nas znaczy, jest to idealne miejsce do dzielenia się najlepszymi praktykami i podejściem do bezpieczeństwa wśród profesjonalnych partnerów. To także możliwość skorzystania z doświadczenia najlepszych firm budowlanych – powiedział David Lebot, prezes zarządu Eiffage Polska Budownictwo, podczas uroczystego podpisania deklaracji, podobnie komentowali swoją  akcesję prezesi firm z dłuższym stażem w Porozumieniu. Ale nie ważne jak długo firma jest w Porozumieniu, wszystkie są zobowiązane przestrzegać tych samych standardów.

Porozumienie początkowo nie było formalną organizacją, a wyłącznie inicjatywą największych generalnych wykonawców, którzy postawili sobie za cel poprawę bezpieczeństwa na polskich budowach. Firmy te reprezentują wysokie standardy BHP na budowie, ale wciąż podwyższają sobie poprzeczkę i przede wszystkim chcą te standardy przenieść na swoich podwykonawców, bo to wypadków na budowie z udziałem ich pracowników jest najwięcej. W październiku 2020 Porozumienie uzyskało wpis do KRS stając się formalnie związkiem pracodawców.  

Dzięki działaniom Porozumienia zmienia się świadomość pracowników, podwykonawcy zaczynają nie tylko rozumieć, ale również wdrażać nowe standardy, wzrasta kultura pracy na budowach, zaczyna funkcjonować planowanie i zarządzanie bezpieczeństwem pracy na konkretnych budowach.

Standardy BHP na budowie takie same dla wszystkich

Ustalono, że przewodniczenie Porozumieniu dla Bezpieczeństwa w Budownictwie (PBB) będzie przechodziło z firmy do firmy. Zaczęła Skanska, potem był Budimex, Warbud, Unibep, z początkiem lutego 2020 roku prezydencję objął ERBUD, rezydentem PBB jest teraz Jacek Leczkowski, wiceprezes firmy. Sygnatariusze Porozumienia zdecydowali o stawianiu podwykonawcom identycznych wymagań odnośnie BHP na budowie.

Wypracowany został wspólny załącznik do umów podwykonawczych „Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy". Oznacza to, że jeśli firma podwykonawcza chce współpracować z którymś z ośmiu generalnych wykonawców, podpisuje taki sam załącznik do umowy podwykonawczej. Dokument ten zobowiązuje podwykonawców do organizowania i prowadzenia robót w sposób gwarantujący bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w tym do zapewnienia środków i materiałów niezbędnych dla bezpiecznego wykonania powierzonych zadań. Ponadto, nakłada na firmy podwykonawcze obowiązek współdziałania z sygnatariuszami Porozumienia w zakresie BHP – zarówno podczas przygotowania, jak i realizowania budowy.

W ramach Porozumienia podpisane zostały także „Wytyczne do sporządzania IBWR”. Ocena ryzyka odnosi się do konkretnego zadania i wiąże z każdorazowym przygotowaniem Instrukcji Bezpiecznego Wykonywania Robót. Pracownik ustala, jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaną pracą i jak zatem zrealizować ją bezpiecznie. Przed przystąpieniem do wykonywania zadania podejmuje działania minimalizujące ryzyko. Postępy we wdrażaniu tego rozwiązania są monitorowane raz na 3 miesiące. Członkom Porozumienia zależy też na zapewnieniu takiego samego poziomu szkoleń BHP dla pracowników i podwykonawców. Z tego powodu uchwalono wytyczne do przeprowadzenia szkoleń informacyjnych BHP, które są realizowane we wszystkich ośmiu firmach. Zostały zawarte w dokumencie pn. „Deklaracja szkoleń informacyjnych”.

Sygnatariusze Porozumienia zdecydowali też, że szkolenia okresowe dla pracowników będą prowadzone w oparciu o wspólne programy i takie same prezentacje. Każdy pracownik produkcyjny będzie przechodzić przez takie szkolenie raz do roku, a pracownik nadzoru raz na 3 lata. Podwykonawcy będą zachęcani do korzystania z takich samych szkoleń.

Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie przynosi efekty

Raport „Budownictwo polskie w latach 2009-2019” powstał z okazji 10. rocznicy działalności Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie (raport na zlecenie Porozumienia przygotowała firma doradztwa strategicznego Bridge). Na początek informacja o potencjale firm tworzących Porozumienie. Raport opiera się na rankingu firmy badawczej Spectis („Firmy budowlane w Polsce 2020-2025”), w którym przeanalizowano przychody 40 największych firm budowlanych. Z danych za 2019 r. wynika, że w pierwszej 10 rankingu jest 8 firm Porozumienia, a ich przychody to 87% przychodów 10 największych firm budowlanych w Polsce. Jeśli za punkt odniesienia przyjmiemy wszystkie 40 firm, to członkowie Porozumienia obejmują 56% rynku – tyle wynosi udział ich przychodów w przychodach wszystkich firm. To pokazuje też skalę wpływu działań PBB na podnoszenie standardów bezpieczeństwa na polskich budowach. 

Jeszcze 10 lat temu (wg danych Eurostatu) polskie budownictwo wśród wszystkich krajów UE Polska miało najwyższą liczbę wypadków śmiertelnych na 100 tys. zatrudnionych, ze wskaźnikiem 21,49. Obecnie jesteśmy w grupie państw o najniższym wskaźniku – 5,18, zajmując 8. miejsce.  

Najważniejszym osiągnięciem jest spadek liczby wypadków na polskich budowach, mimo podwojenia liczby firm na rynku i olbrzymiego wzrostu liczby pracowników na budowach. To niewątpliwie efekt wypracowania i wdrożenia jednolitych standardów, podniesienia poziomu kultury nadzoru i szkoleń BHP. I co ważne, podwykonawcy zatrudniani na budowach prowadzonych przez firmy PBB nie dyskutują z wymaganiami BHP, bo wiedzą, że u każdego sygnatariusza są takie same. 

Budownictwo odpowiada za 6,6%% PKB, a jego wartość szacowana jest na to 145,5 mld zł (to środek stawki na tle pozostałych sektorów gospodarki). Wartość produkcji budowlano-montażowej wynosi ponad 230 mld zł i wzrosła w latach 2009-2019 o 49%. Najprężniej rozwijają się roboty budowlane specjalistyczne, których wartość wzrosła w tym czasie aż o 105%. W 2019 roku w budownictwie pracowało 980 tys. mln osób (6,1% wszystkich pracujących). Firmy średnie i duże to mniej niż 1% przedsiębiorstw działających w branży, ale pracuje w nich aż około 25 proc. wszystkich zatrudnionych w sektorze. A zatem  polskie budownictwo zdominowane jest przez mikrofirmy, czyli podmioty zatrudniające do 9 pracowników – to 97% wszystkich firm o profilu budowlanym obecnych na rynku. To właśnie w tej grupie firm dochodzi do największej liczby wypadków na budowach, ale standardy bezpieczeństwa ulegają w nich poprawie, gdy zostają np. podwykonawcami (a nawet podwykonawcami podwykonawców) firm tworzących Porozumienie. W roku 2018 liczba poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych i ciężkich wyniosła dla mikrofirm 40, a dla małych firm 53.  

Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie analizuje wypadki na budowach

Ostanie 10 lat to poprawa bezpieczeństwa na budowach. Znacznie mniej jest wypadków ogółem, jak również tych ze skutkiem śmiertelnym. Największy spadek liczby poszkodowanych odnotowano dla wypadków ciężkich – ze 165 do 41, czyli o 75% i śmiertelnych – ze 118 do 44, czyli o 63%. Liczba poszkodowanych w wypadkach ogółem spadła z 8684 w 2009 do 4743 w 2019, czyli o 45%. Udział wypadków w budownictwie w ogólnej liczbie wypadków w całej gospodarce spadł z 10% w 2009 do 6,2% w 2018.

O poprawie bezpieczeństwa świadczy także zmniejszająca się liczba niemal wszystkich działań prewencyjnych i karzących, podejmowanych przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP) podczas i w wyniku kontroli. W latach 2009-2019 najwięcej, bo aż o 81% spadła liczba wniosków do sądów. Według Eurostatu, na polskich budowach w 2009 zdarzało się najwięcej śmiertelnych wypadków w UE. 

Wypadki na budowach w UE

Autor: Thinkstock

Z każdym rokiem zmniejsza sią liczba wypadków na polskich budowach

Według Eurostatu, na polskich budowach w roku 2009 zdarzyło się najwięcej śmiertelnych wypadków w UE. Natomiast już w 2018 Polska, ze wskaźnikiem 5,18 wypadków śmiertelnych na 100 tys. zatrudnionych. uplasowała się na 11. miejscu. Najbezpieczniejsze budowy Finlandia – wskaźnik 1,07, a na niechlubnej ostatniej pozycji Malta – wskaźnik 26,31. Całe zestawienie za rok 2018 przedstawia wykres poniżej.  

https://www.muratorplus.pl/biznes/raporty-i-prognozy/bezpieczenstwo-i-higiena-pracy-na-budowie-aa-SWLa-JCxJ-qfay.htmlOd lat najwyższy odsetek wśród ofiar wypadków dotyczy pracowników z co najwyżej rocznym stażem pracy oraz tych, którzy przepracowali 2-3 lata – około 60 %. Jednocześnie w latach 2009-2018 właśnie w tych dwóch grupach zanotowano największy spadek w liczbie poszkodowanych. Więcej wypadków na budowach zdarza się najsłabiej wykwalifikowanym robotnikom pomocniczym. Jest to również jedyna kategoria pracowników, w której odnotowano więcej wypadków w 2019 niż w 2009 roku. Wśród nich wyróżniają się obcokrajowcy – według PIP pracownicy zagraniczni na budowach często nie mają doświadczenia i kwalifikacji budowlanych, nie znają języka polskiego, co wpływa negatywnie na bezpieczeństwo pracy.

Wśród przyczyn wypadków na budowach zdecydowanie dominują upadki z wysokości. Dane PIP pokazują, że w ciągu 10 lat w tym obszarze nie nastąpiła znacząca poprawa bezpieczeństwa. W 2009 było ich 236, a w 2019 – 222. W ostatnim 10-leciu największy spadek liczby poszkodowanych nastąpił w przypadku murarzy, z 71 do 35, czyli o 50 %.

Żeby nastąpiła dalsza poprawa bezpieczeństwa na budowach, konieczne jest wprowadzanie kolejnych zmian w Prawie budowlanym i poprawne wdrożenie dyrektywy UE 92/57/EWG z  24 czerwca 1992 r. w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach, co doprowadzi do zwiększenia zakresu odpowiedzialności inwestora za bezpieczeństwo na budowie. Obowiązek uwzględnienia zabezpieczeń BHP  powinien być uwzględniany już na etapie projektu i przetargu. Konieczne są także dalsze prace nad Sektorową Ramą Kwalifikacji dla budownictwa oraz usprawnienie procesu zgłaszania rynkowych ram kwalifikacji. To samo dotyczy wprowadzenia wytycznych branżowych w zakresie prac na wysokości.

Standardy bhp na budowie obowiązujące w Porozumieniu dla Bezpieczeństwa w Budownictwie

Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie opracowało pakiet standardów bhp na budowie. Oto ich alfabetyczny wykaz:  

• Awarie i katastrofy budowlane
• Azbest (usuwanie azbestu)
• Cięcie i spawanie metali
• Dokumentacja podwykonawców
• Dostęp i zabezpieczenie budów
• Drabiny
• Drogi wewnętrzne, wjazd, wyjazd i ciągi komunikacyjne na budowie
• Elektronarzędzia
• Hakowy
• IBWR
• Instalacje i urządzenia
• Kierowanie ruchem
• Kontenery budowlane
• Magazynowanie i składowanie
• Maszyny do robót budowlanych
• Maszyny do robót pomocniczych i wykończeniowych
• Maszyny do robót ziemnych
• Maszyny i urządzenia
• Materiały niebezpieczne
• Materiały promieniotwórcze i radioaktywne
• Materiały szkodliwe, trucizny
• Materiały wybuchowe do robót budowlanych
• Modernizacje i rozbudowy
• Montaż konstrukcji prefabrykowanych
• Montaż konstrukcji stalowych
• Montażowy sprzęt pomocniczy
• Narzędzia
• Narzędzia mechaniczne
• Narzędzia ręczne
• Nasypy
• Niewybuchy, niewypały
• Obróbka skrawaniem
• Obudowy ścian, szalunki, zabezpieczenia
• Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym. Pomiary ochronne
• Odzież i obuwie
• Odzież, ochrony i zabezpieczenia, świadczenia socjalne
• Organizacja pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych
• Organizacja ruchu na budowie liniowej
• Organizacja ruchu na budowie zamkniętej
• Organizacja ruchu w bazach sprzętu i wytwórniach mas bitumicznych
• Osadniki, kraty
• Osadzaki
• Osobiste – sprzęt i ochrony indywidualne
• Oświetlenie placu budowy
• Oznakowanie i prowadzenie robót pod ruchem
• Palowanie
• Piaskowanie i malowanie
• Pierwsza Pomoc – Apteczka
• Pilarki łańcuchowe
• Piły tarczowe
• Plac budowy
• Plan BIOZ
• Plan ewakuacji, instrukcje awaryjne
• Planowanie BHP
• Podesty ruchome
• Podwykonawcy i dostawcy
• Polecenia na prace, kwalifikacje, uprawnienia
• Pomieszczenia i zaplecza higieniczno-sanitarne
• Pomosty robocze
• Porządki
• Posiłki profilaktyczne, napoje
• Pożary, ochrona przeciwpożarowa
• Praca w warunkach zimowych
• Prace montażowe
• Prace na wysokości
• Prace na wysokości – wymagania ogólne
• Prace pod ruchem
• Prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych
• Prace rozbiórkowe i demontaże
• Prace specjalistyczne
• Prace szczególnie niebezpieczne
• Prace tymczasowe
• Prace tymczasowe i rozbiórkowe
• Prace w czynnych zakładach
• Prace w przestrzeniach zamkniętych i niebezpiecznych
• Prace w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych
• Prace ziemne
• Przeglądy i naprawy
• Przygotowanie budowy pod względem BHP
• Punkt pierwszej pomocy
• Remonty i usuwanie usterek
• Remonty, przeglądy i naprawy maszyn
• Roboty betoniarskie i zbrojarskie
• Roboty branżowe
• Roboty ciesielskie i stolarskie
• Roboty dekarskie i izolacyjne
• Roboty drogowe
• Roboty fundamentowe
• Roboty hydroinżynieryjne
• Roboty impregnacyjne i odgrzybieniowe
• Roboty kanalizacyjne
• Roboty kolejowe i na torowiskach
• Roboty malarskie
• Roboty mostowe
• Roboty murarskie i tynkarskie
• Roboty na dachach
• Roboty na dużych wysokościach, wieżach, masztach
• Roboty na wodzie, z wody oraz w kesonach
• Roboty posadzkarskie i okładzinowe
• Roboty szklarskie
• Roboty w kanałach, studniach, studzienkach
• Roboty w zbiornikach i komorach
• Roboty wiertnicze i cementacyjne
• Rozdzielnice budowlane RB, przewody zasilające i kable
• Rusztowania
• System pierwszej pomocy
• Sytuacje awaryjne i niebezpieczne
• Szalowanie balkonów plus katalog dobrych praktyk
• Ściany szczelinowe, ścianki szczelne
• Transport ręczny i mechaniczny
• Układanie mas bitumicznych
• Uzgodnienia i pozwolenia na roboty w czynnych zakładach
• Wykopy, doły, rowy
• Wymagania BHP na budowie
• Wypadki, incydenty i zdarzenia potencjalnie wypadkowe
• Wytwórnie mas bitumicznych i betoniarnie
• Zagospodarowanie placu budowy - plan
• Zawiesia budowlane
• Zbiorowe – bariery ochronne (balustrady)
• Zbiorowe – pokrycia otworów
• Zbiorowe – siatki bezpieczeństwa
• Znaki i sygnały bezpieczeństwa. Hakowi i sygnaliści
• Żurawie, żurawiki, dźwigi, windy, suwnice

Więcej o działalności Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie na  www.porozumieniedlabezpieczenstwa.pl

Monika Czechowska