Tarcza antykryzysowa. Już obowiązuje tarcza 4.0. Jakie wprowadzono nowe rozwiązania?

Tarcza antykryzysowa to pakiet pomocowy przede wszystkim dla przedsiębiorców, który Sejm uchwalił 31 marca 2020 i natychmiast podpisał Prezydent RP, których działalność została zaburzona przez koronawirusa. Tarcza antykryzysowa wciąż poszerzana jest o nowe rozwiązania. Ostatnią tarczę 4.0 uchwalono 19 czerwca, a opublikowano 23 czerwca 2020. Co nowego jest w tarczy 4.0?

Spis treści

1. Tarcza 4.0 dla przedsiębiorstw
2. Tarcza 4.0 dla samorządów
3. Tarcza antykryzysowa dla branży budowlanej
4. Tarcza 4.0 i opłata skarbowa dla warunków zabudowy
5. Jak skorzystać z rozwiązań tarczy antykryzysowej?
6. Ochrona miejsc pracy i dofinansowanie do wynagrodzeń
7. Skrócenie wymiaru wypoczynku dla pracowników
8. Dopłaty do składek ZUS
9. Zwolnienie ze składek dla mikrofirm
10. Pożyczki dla mikroprzedsiębiorców
11. Rządowa tarcza antykryzysowa w liczbach

Każdy kolejny wariant tarczy antykryzysowej uwzględnia coraz to nowe potrzeby, koryguje wcześniejsze rozwiązania. Przepisy pierwszej tarczy obowiązują już od 1 kwietnia, ale rząd wciąż pracuje nad kolejnymi formami wsparcia dla firm i obywateli. Najważniejszymi w nowych rozwiązaniach wydają się być:

• Rozszerzenie zwolnień z ZUS na przedsiębiorców, którzy zatrudniają od 10 do 49 pracowników. Ulga na ZUS wyniesie 50%.
• Wydłużenie wsparcia dla firm w ramach świadczenia postojowego (3 miesiące).
• W przypadku obowiązkowej kwarantanny, rolnicy i pracujący z nimi domownicy otrzymają zasiłek w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
• Rozszerzenie świadczeń ochrony miejsc pracy na organizacje pozarządowe.

Tarcza 4.0 dla przedsiębiorstw

Najważniejszą zmianą Tarczy antykryzysowej 4.0 – jej nazwa właściwa to Ustawa z 19 czerwca 2020 o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, opublikowana 23 czerwca 2020 w Dz.U. poz. 1086 – są dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych dla przedsiębiorców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji w związku z pandemią, a zawrą umowy kredytowe do końca tego roku. Dopłaty do oprocentowania mają wynosić, o ile ustawa będzie przyjęta w niezmienionym kształcie, 2 pkt proc. dla małych i średnich firm i 1 pkt proc. dla pozostałych podmiotów. W tym celu powstać ma Fundusz Dopłat do Oprocentowania, z którego będą wypłacane dopłaty bankom, które zawarły z BGK umowę o współpracy. Budżet funduszu przewidziano na 567 mln zł w ciągu najbliższych dwóch lat. Ponadto tarcza 4.0 (nazywana też tarczą samorządową) ma pomóc w finansach jednostek samorządu terytorialnego, jeszcze bardziej dzisiaj nadwyrężonych z powodu walki z pandemią i zmniejszeniem przychodów w podatków PIT i CIT. Zaproponowane rozwiązania można podzielić na trzy główne obszary: wsparcie dochodowe, poluzowanie reguł fiskalnych i wsparcie płynnościowe.

Tarcza 4.0 dla samorządów

W ramach wsparcia dochodowego tarcza samorządowa przewiduje zwiększenie udziału powiatów i miast na prawach powiatu w dochodach z gospodarki nieruchomościami Skarbu Państwa, uelastycznienie możliwości wydatkowania tzw. funduszu korkowego, a także urynkowienie stawki opłaty skarbowej za wydawanie decyzji o warunkach zabudowy.

Tarcza zakłada, że powiatowe dochody z gospodarki nieruchomościami Skarbu Państwa zostaną podwojone. Obecnie powiaty otrzymują 25% dochodów ze sprzedaży, opłat z tytułu trwałego zarządu, użytkowania, czynszu dzierżawnego, najmu, użytkowania wieczystego i opłat przekształceniowych nieruchomości Skarbu Państwa, którymi te jednostki zarządzają, po wejściu w życie nowych przepisów (również w przypadku tzw. miast prezydenckich) dochody te wzrosną do 50%.

Tarcza antykryzysowa dla branży budowlanej

Firmom budowlanym, szczególnie tym najmniejszym, na co zwracano już na początku wybuchu pandemii, potrzebna była do przetrwania natychmiastowa pomoc finansowa. Zaproponowane w pierwszej tarczy antykryzysowej 5000 zł dla małych firm budowlanych wydawały się znikome, pomoc w utrzymaniu wynagrodzeń nie zaszkodziła. Jak zwykle duże firmy, lepiej lub trochę gorzej, ale radzą sobie, chociaż jak skomentował niecodzienny kryzys zarząd Budimeksu, wszystko zależy od tego, ile on będzie trwał. Jak długo, to i duże firmy będą miały duże kłopoty. Obecnie, jak wszystkie branże gospodarki, budownictwo działa w sytuacji wielkiej niewiadomej, ale już wiadomo, że radzi sobie całkiem dobrze.

Jak uważa Rada Przedsiębiorczości (są w niej Federacja Przedsiębiorców Polskich (Polski Związek Pracodawców PZPB jest organizacją członkowską FPP), ABSL, Krajowa Izba Gospodarcza, Konfederacja Lewiatan, Polska Rada Biznesu, Pracodawcy RP, Business Center Club i Związek Rzemiosła Polskiego) w uchwalonej pierwszej tarczy antykryzysowej nie uwzględniono zasadniczych postulatów polskich przedsiębiorców, reprezentowanych w Radzie Przedsiębiorczości. Upadłości firm i utrata miejsc pracy przez setki tysięcy pracowników jest kwestią najbliższej przyszłości. Tarcza antykryzysowa dla firm nie wyróżnia branż (poza transportową), jest skierowana do wszystkich przedsiębiorców i firm dotkniętych skutkami pandemii koronawirusa. Branża budowlana w dotychczasowych pakietach tarczy na pewno znalazła coś dla siebie, ale specyfika budownictwa wymaga specjalnego potraktowania, szczególnie w zakresie regulacji umów wykonawców z inwestorami, gdzie w sytuacjach kryzysowych (spornych, związanych z wpływem koronawirusa na realizację kontraktów) w świetle dotychczasowych doświadczeń, strony często nie mogą dojść do porozumienia. I tu pozytywnie można ocenić tarczę 4.0.

GDDKiA zwraca uwagę na regulacje w tarczy 4.0 w zamówieniach publicznych, istotne z punktu widzenia kontraktów drogowych.

• Informowanie na bieżąco

Przede wszystkim, warunkiem stosowania jakichkolwiek zapisów tarczy 4.0 dla danej umowy jest bieżąca wymiana informacji pomiędzy jej stronami o jakichkolwiek okolicznościach związanych z COVID-19 mających wpływ na realizację umowy. Chodzi głównie o wykonawców, którym nałożono obowiązek poinformować i udokumentować taką sytuację stronie zamawiającej, szczególnie gdy występuje o zmiany w kontrakcie z powołaniem się na uniemożliwienie realizacji kontraktu z powodu wpływu COVID-19. Gdy obie potwierdzą ten fakt, zamawiający może dokonać zmian w kontrakcie.
Okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19 nie mogą być podstawą do odstąpienia od umowy. Ewentualne decyzje i działania mające na celu rozwiązanie umowy reguluje prawo cywilne.

• Kary umowne

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia jego odwołania stanu, zamawiający nie może potrącić kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także nie może dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy, o ile zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

• Termin przedawnienia roszczenia

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia jego odwołania stanu, bieg terminu przedawnienia roszczenia zamawiającego, o którym była mowa wyżej, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Upływ tego terminu może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 120 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego.

• Zabezpieczenie należytego wykonania umowy

W przypadku gdy termin ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19 to przez 90 dni od dnia jego odwołania zamawiający nie może dochodzić zaspokojenia z tego zabezpieczenia, o ile wykonawca, na 14 dni przed upływem ważności tego zabezpieczenia, każdorazowo przedłuży jego ważność lub wniesie nowe zabezpieczenie, którego warunki zostaną zaakceptowane przez zamawiającego. W przypadku, gdy termin ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy upływa w okresie między 91. a 119. dniem po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, termin ważności tego zabezpieczenia przedłuża się, z mocy prawa, do 120. dnia po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii w związku z COVID-19.

Tarcza 4.0 i opłata skarbowa dla warunków zabudowy

Ustawa z 19 czerwca 2020 o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, zmieniła także wysokość dopłaty za wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego terenu, którego wniosek dotyczy – opłata wzrasta ze 107 zł do 598 zł. Przepis zaczyna obowiązywać 30 dni od dnia ogłoszenia, co nastąpiło 23 czerwca 2020 w Dz.U. poz. 1086.  Ta zmiana akurat inwestorów raczej nie ucieszy. 

Jak skorzystać z rozwiązań tarczy antykryzysowej?

Na pakiet regulacji składających się na tarczę antykryzysową składają się trzy ustawy:

• zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw;
• o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19;
• o zmianie ustawy o systemie instytucji rozwoju
• o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (najnowsza z 19 czerwca 2020).

Poniżej Adam Ziębicki, associate w kancelarii Chałas i Wspólnicy, omawia zmiany, o których powinni wiedzieć przedsiębiorcy.

1. Ochrona miejsc pracy i dofinansowanie do wynagrodzeń

Dla pracodawców, których obroty gospodarcze w następstwie wystąpienia COVID-19 spadły, przewidziane zostało świadczenie na rzecz ochrony miejsc pracy oraz wypłata z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników.

Za spadek obrotów gospodarczych uznaje się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym:

• nie mniej niż o 15%, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu 2 kolejnych miesięcy w okresie po 01.01.2020, do łącznych obrotów z analogicznych 2 miesięcy z roku ubiegłego w następstwie wystąpienia COVID 19, lub
• nie mniej niż o 25 %, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanego miesiąca w okresie po 01.01.2020, w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego.

Przewidziane zostały w tym przypadku dwa świadczenia dla pracodawców. Po pierwsze, w przypadku objęcia pracownika przestojem ekonomicznym z powodu spadku obrotu gospodarczego w następstwie wystąpienia COVID-19 pracodawca wypłaca wynagrodzenia obniżone:nie więcej niż o 50% ale nie niższe niż w wysokości minimalnego wynagrodzenia z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy – wyjaśnia Adam Ziębicki, associate w kancelarii Chałas i Wspólnicy.

Obniżone wynagrodzenie pracownika jest dofinansowywane ze środków FGŚP w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Dofinansowanie to nie przysługuje wobec pracowników, których wynagrodzenie w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku przez przedsiębiorcę było wyższe niż 300% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS.   

Po drugie, pracodawca, który obniżył wymiar czasu pracy w związku ze spadkiem obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia koronawirusa, może obniżyć wymiar czasu pracy pracownika o 20%, nie więcej niż do 1/2 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Przy tak obniżonym wymiarze czasu, FGŚP dofinansuje maksymalnie do 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Oba świadczenia przysługują przez łączny okres 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wypłatę świadczeń.

Skrócenie wymiaru wypoczynku dla pracowników

Dla pracodawców, którzy nie zalegają w regulowaniu zobowiązań podatkowych oraz składek na ubezpieczenia społeczne została przewidziana również możliwość skrócenia:

• dobowego czasu nieprzerwanego odpoczynku dla pracownika z 11 do 8 godzin (z gwarancją oddania pracownikowi równoważnego odpoczynku w okresie 8 tygodni),
• tygodniowego czasu odpoczynku z 35 do 32 godzin.

Pracodawca, w porozumieniu ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników, będzie mógł także wydłużyć dobowy wymiar czasu pracy do 12 godzin oraz okres rozliczeniowy do maksymalnie 12 miesięcy.

Dopłaty do składek ZUS

Pracodawcy, w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie COVID-19, może zostać przyznane dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne.

Przez spadek obrotów gospodarczych rozumie się zmniejszenie sprzedaży towarów lub usług w ujęciu ilościowym lub wartościowym obliczone jako stosunek łącznych  obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o przyznanie dofinansowania, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego. Za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy dwumiesięczny okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego.

Dofinansowanie, w przypadku spadku obrotów o:

• co najmniej 30% może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty sumy 50% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie i 50%  kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• co najmniej 50% może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty sumy 70% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie i 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• co najmniej 80% może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty sumy 90% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie i 90%  kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Dofinansowanie to może być przyznane na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Pracodawca jest zobowiązany do utrzymania w zatrudnieniu pracowników objętych umową przez okres dofinansowania oraz po zakończeniu okresu dofinansowania, przez okres równy temu okresowi. Powyższe rozwiązania stosuje się analogicznie dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi niezatrudniającymi pracowników, w celu dofinansowania części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej.

Zwolnienie ze składek dla mikrofirm

Dla mikrofirm zatrudniających do 9 osób przewidziane zostało zwolnione ze składek ZUS przez 3 miesiące tj. od 1 marca 2020 do 31 maja 2020. Zwolnienie dotyczy składek za przedsiębiorcę i pracujących dla niego osób. Zwolnienie dotyczy składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, FGŚP, FEP. Przedsiębiorca oraz pracujący na jego rzecz pracownicy zachowują prawo od świadczeń zdrowotnych i ubezpieczeń społecznych za okres zwolnienia ze składek.

Pożyczki dla mikroprzedsiębiorców

Dla mikroprzedsiębiorców została przewidziana pożyczka w wysokości do 5000 zł przez okres 6 miesięcy. Pożyczka jest jednorazowa, wypłacana ze środków Funduszu Pracy na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Pożyczka jest oprocentowana w wysokości 0,05%, zaś okres jej spłaty nie może być dłuższy niż 12 miesięcy. W obecnie proponowanym rozwiązaniu przewiduje się, że pożyczka wraz z odsetkami ulega umorzeniu, pod warunkiem, że przedsiębiorca przez okres 3 miesięcy od dnia jej udzielenia nie zmniejszy stanu zatrudnienia na dzień 29 lutego 2020 w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Dla przedsiębiorców, którzy ponoszą negatywne konsekwencje COVID-19, przewidziane zostało prawo odliczenia straty poniesionej w 2020 roku od dochodu z działalności uzyskanego w 2019. Warunkiem jest osiągnięcie w 2020 w porównaniu do 2019 przychodów niższych o co najmniej 50%. Obniżenie jest jednorazowe, nie więcej niż o kwotę 5 000 000 zł.
Tarcza odroczyła także niektóre terminy wykonania obowiązków spoczywających na przedsiębiorcach.

Rządowa tarcza antykryzysowa w liczbach

Wartość rządowej tarczy antykryzysowej, czyli wartość pomocy dla przedsiębiorców i pracowników, została oszacowana na ok. 212 mld zł, jest to blisko 10% naszego PKB.

Tarcza antykryzysowa została podzielona na 5 filarów:

• bezpieczeństwo pracowników – 30 mld zł
• finansowanie przedsiębiorstw – 74 mld zł
• ochrona zdrowia – 7,5 mld zł
• wzmocnienie systemu finansowego  – 70,3 mld zł
• program inwestycji publicznych  – 30 mld zł

Warto tu dodać, że natychmiast pojawiły się głosy, że tarcza powinna otrzymać szósty filar – samorządy. Brak pomocy dla miast czy gmin może bowiem okazać się tragiczny w skutkach, a miały one problemy finansowe jeszcze przed pojawieniem się koronawirusa.

Zgodnie z szacunkami rządu, z wypłaty świadczenia gwarantowanego z ZUS w wysokości 2000 zł będzie mogło skorzystać ok. 2,2 mln osób, a koszt dla Funduszu Pracy wyniesie ok. 9 mld zł. Pożyczka 5000 zł dla firm jest przeznaczona dla małych przedsiębiorców, którzy zatrudniają do 9 pracowników. Pożyczka będzie bezzwrotna, jeśli firma nie zwolni pracowników przez najbliższe 6 miesięcy.

Monika Czechowska

Adam Ziębicki