Wielka płyta do wzmocnienia. Rząd przeznacza 2,9 mld zł na remonty budynków z wielkiej płyty

Państwo deklaruje pomoc w ocieplaniu i wzmacnianiu konstrukcji wielkiej płyty. W ciągu 10 lat Fundusz Termomodernizacji i Remontów na modernizację budynków z wielkiej płyty ma wydać 2,9 mld zł. Wnioski o wsparcie finansowe można już składać do banków komercyjnych współpracujących z BGK.

Wsparcie dla wielkiej płyty

Do banków komercyjnych współpracujących z Bankiem Gospodarstwa Krajowego można już składać wnioski o premie, czyli finansowe wsparcie z Funduszu Termomodernizacji i Remontów (FTiR) na wzmocnienie budynków z wielkiej płyty. BGK zwiększył wysokość premii termomodernizacyjnej i udostępnił premię remontową także gminom.

Większa premia termomodernizacyjna dla wielkiej płyty

Do tej pory dopłata z Banku Gospodarstwa Krajowego do kredytu na prace termomodernizacyjne wynosiła średnio około 12,5% kosztów tych prac. Teraz, po uproszczeniu sposobu obliczania premii, wynosi ona 16% kosztów inwestycji.

Istnieje również możliwość zwiększenia premii termomodernizacyjnej, gdy inwestor:

• wykorzysta instalacje bazujące na OZE, np. panele fotowoltaiczne. Premia wzrośnie wówczas z 16% do 21% kosztów przedsięwzięcia termomodernizacyjnego.
• dokona jednocześnie wzmocnienia budynku. Premia zostanie dodatkowo powiększona o 50%. kosztów wykonania takiego wzmocnienia, które inwestor poniósł na sporządzenie dokumentacji technicznej, zakup metalowych kotew i przygotowanie otworów oraz montaż.

Jak szacuje Ministerstwo Rozwoju, do 2029 r. ma zostać wzmocnionych około 2 tys. budynków z wielkiej płyty. Z premii termomodernizacyjnej mogą korzystać gminy, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, właściciele lub zarządcy budynków mieszkalnych, zbiorowego zamieszkania (np. akademiki, czy domy seniora) oraz budynków stanowiących własność JST służących do wykonywania przez nie zadań publicznych.

Nasze programy są odpowiedzią na potrzeby Polaków, dlatego poszerzyliśmy grono beneficjentów premii remontowej i obecnie jest ono takie samo, jak przy premii termomodernizacyjnej. Co ważne, dzięki nowym przepisom gminy i spółki gminne mogą teraz ubiegać się o zwiększoną premię remontową, do 50% lub nawet 60% kosztów przedsięwzięcia, jeśli budynek jest zabytkowy. Jak dotąd otrzymaliśmy wiele zapytań o nowe przepisy i wiemy, że są to zmiany, na które samorządy czekały – tłumaczy Przemysław Osuch, dyrektor Departamentu Funduszy Mieszkaniowych w BGK.

Wielka płyta - diagnoza problemu

Wielka płyta stała się niemal synonimem potencjalnej katastrofy budowlanej. Dlatego rząd postanowił zająć się wielką płytą. Na początek trzeba jednak było zbadć problem. Przez kilka lat Instytut Techniki Budowlanej (ITB) przygotowywał raport o wielkiej płycie. Jego wynikami powinno być zainteresowanych nawet kilka milionów Polaków. Szacuje się, że tyle właśnie mieszka w budynkach z kilkudziesięcioletnich prefabrykatów o niechlubnej opinii, co do ich jakości, jak i nierzetelnego budowania.  

Stan techniczny wielkiej płyty - wnioski z raportu ITB

Instytut Techniki Budowlanej przebadał 300 budynków, które reprezentowały tzw. systemy prefabrykacji centralnej i wybrane regionalne. Do analiz wytypowano budynki z wielkiej płyty z województw mazowieckiego, łódzkiego, śląskiego i dolnośląskiego, bo tu jest ich najwięcej. Czy to wystarczyło do obligatoryjnych wniosków, skoro w Polsce jest około 60 tys. budynków z wielkiej płyty, w tym około 50 tys. w technologii płyt trójwarstwowych? Wyniki badań o stanie technicznym polskiej wielkiej płyty ITB zaprezentował w 2019 roku. ITB opracował też zalecenia kontroli okresowych budynków

Wszystkie wady wielkiej płyty

W wielkiej płycie obecnie istotna jest jakość betonu i właściwości ochronne betonu wobec zbrojenia betonu. Przebadane przez ITB próbki były zadowalające, ale nie bez wad. Charakterystyczne wady i możliwe uszkodzenia elementów w budynkach wielkopłytowych podzielono na dwie grupy.

Pierwsza to systemowe wady technologiczne wynikające głównie z niedostatecznej jakości zastosowanych materiałów i wyrobów budowlanych, niedopracowanych procesów technologii produkcji i transportu elementów, niewłaściwych montaży elementów prefabrykowanych (zdjęcie poniżej), wadliwych połączeń i ich niedostatecznych szczelności oraz niskiej jakości robót wykończeniowych.

W tej grupie typowe wady występujące w elementach budynków wielkopłytowych to m.in.:

• zarysowania, spękania i ubytki materiałowe w warstwie fakturowej trójwarstwowych ścian zewnętrznych (zdjęcie niżej),

• przeciekanie wód opadowych przez warstwy fakturowe, wynikające np. z nieszczelności złączy między elementami ścian zewnętrznych, z możliwym efektem przemarzania,
• uszkodzenia warstw ocieplających, powstające np. w wyniku zmiany struktury materiałów ocieplających i obniżenia z tego powodu właściwości izolacyjnych materiałów przez ich nadmierne zawilgocenie,
• uszkodzenia spoin (ubytki na krawędziach i narożach warstwy fakturowej, wadliwe wyprofilowanie kanałów dekompresji, zbyt duże szczeliny między elementami lub brak skutecznego uszczelnienia spoin listwami, lub kitem trwale plastycznym),
• uszkodzenia elementów ścian wewnętrznych (rysy, pęknięcia), wynikające np. z wadliwej struktury materiału, nierównomiernych osiadań (montaż swobodny), zmian temperatury, rozwarcia spoin z powodu skurczu betonu i inne,
• uszkodzenia prefabrykowanych lub murowanych ścian działowych, np. w wyniku nierównomiernych osiadań i/lub oddziaływań wywołanych ugięciami stropów,
• klawiszowanie płyt stropowych (widoczne od dołu zarysowania wzdłuż złączy elementów płyt stropowych),
• spękania, odspojenia, zapadania podłoży podposadzkowych, wylewki o zróżnicowanej grubości i strukturze, niejednorodna grubość materiałów izolacyjnych, brak izolacji przeciwwilgociowych.

Do drugiej grupy zakwalifikowano wszystkie inne wady i uszkodzenia. Eksperci ITB podkreślają, że występują one również w budownictwie tradycyjnym i dotyczą niskiej jakości elementów wykończeniowych, pokryć dachowych i obróbek blacharskich, stolarki okiennej i drzwiowej (nieszczelności, niska izolacyjność cieplna, uszkodzenia mechaniczne) oraz systemów instalacyjnych.

Dla wielkiej płyty ważna kontrola okresowa

Wiele usterek wielkiej płyty można dostrzec podczas przeglądów okresowych:

• rysy i pęknięcia elementów ściennych i stropowych,
• nieszczelności w miejscu łączeń balkonów i loggii ze ścianą budynku,
• zawilgocenia i wykwity pleśni, rdzawe zacieki na powierzchni elementów żelbetowych,
• ubytki betonu,
• objawy degradacji pokrycia dachowego i systemu odwodnienia.

Najbardziej wrażliwymi miejscami wielkiej płyty są łączniki warstw fakturowej i nośnej. Najszybciej ulegają zawilgoceniu i korozji wskutek działania wód opadowych oraz wilgoci z pary wodnej wykraplającej się w przegrodzie.

Degradacja najszybciej zachodzi w betonie porowatym, pojawiającym się w niestarannie wykonanych złączach ścian warstwowych, elementach stropowych i ścianach piwnicznych. Wady betonu są też przyczyną pęknięć samych płyt fakturowych. Dlatego konieczne jest poznanie stanu technicznego tych elementów przed przystąpieniem do prac modernizacyjnych, a szczególnie przed położeniem dodatkowej zewnętrznej warstwy termoizolacji.

W przypadku łączników należy określić sposób, w jaki je zaprojektowano i wykonano, zbadać ich stan, stopień związania z betonem i nośność. Problemami, które można najczęściej stwierdzić są: korozja prętów, niezgodność ich rozstawu i średnicy z projektem, odpadanie otuliny.

Wady płyt fakturowych mogą polegać na spękaniach, zbyt wysokiej nasiąkliwości betonu, za dużej lub za małej grubości (wynik błędów powstałych podczas prefabrykacji).

Z kolei warstwa termoizolacyjna bywa zawilgocona, a jej grubość jest często zdecydowanie za mała.

Po stwierdzeniu tych wad wykonuje się uszczelnianie pęknięć, ochronę powierzchniową betonu, odciążenie istniejących łączników przez montaż nowych kotew rozporowych, naprawę obróbek blacharskich odprowadzających wodę poza płytę. Dodatkowa warstwa ocieplenia położona na zewnętrznej stronie ściany zapewnia wieszakom lepsze warunki pracy, eliminując wilgoć i wielokrotne zmiany temperatury.

Czy wielka płyta jest bezpieczna?

Nieprawidłowości w budownictwie wielkopłytowym wynikają głównie z wad systemowych oraz z przyczyn naturalnych (wpływ środowiska, starzenie się materiałów) - tak można podsumować raport ITB o konstrukcjach z wielkiej płyty. Systemowe wady technologiczne wielkiej płyty powstały przede wszystkim w wyniku nierzetelnych prac projektowych i robót budowlanych na wszystkich etapach procesu inwestycyjnego. Te nieprawidłowości zazwyczaj ujawniły się już podczas realizacji i w początkowym okresie eksploatacji budynków.

Inne wady i uszkodzenia elementów wykończeniowych i systemów instalacyjnych to efekt naturalnych procesów ich zużycia i starzenia. Jak twierdzą eksperci ITB, nieprawidłowości te można wychwycić podczas obowiązkowych kontroli okresowych i ekspertyz specjalistycznych.

A najważniejszą tezą raportu o wielkiej płycie jest to, że w większości przypadków nieprawidłowości budownictwa wielkopłytowego są możliwe do usunięcia.