Apsyda, absyda

Absyda albo apsyda – obie formy zapisu są poprawne – to pomieszczenie półkoliste lub wieloboczne, zamykające prezbiterium lub nawę kościoła, czasem także transept czy nawy boczne. Przejęta przez chrześcijaństwo z architektury rzymskiej. W starożytności jako rodzaj powiększonej niszy służyła do celów kultowych (mógł się w niej znajdować posąg bóstwa), znana też była architektom rzymskich term. Absyda wykorzystywana była najczęściej w architekturze sakralnej. Jako zamknięcie nawy głównej, w najstarszych chrześcijańskich kościołach skierowana była ku zachodowi, a od VII wieku ku wschodowi (orientowana). Absyda przekrywana była często półkopułą.Szczególnie często pojawiała się w planach kościołów romańskich, wówczas też stosowano absydiole, czyli niewielkie absydy przlegające do absyd większych, zamiast do głównej bryły budynku. Wiele absyd miały też kościoły w Afryce Północnej, koptyjsko-nubijskie. Wieńce absyd mają też katedry gotyckie, m.in. w Reims czy Amiens. Absyda odgrywa też istotną rolę w sakralnej architekturze bizantyjskiej, romańskiej, gotyckiej i barokowej, jak również w świątyniach prawosławnych. W cerkwi absyda południowa, służąca do przechowywania ksiąg czy sakralnych utensyliów nosi nazwę diakonikon, północna natomiast, ukryta za ikonostasem to prothesis.