Architektura Asyrii
Architektura Asyrii
Architektura i sztuka Asyrii rozwijała się pod wpływem starszych kultur Mezopotamii, przejmując elementy tradycji Sumerów, Babilończyków i Akadyjczyków oraz innych ludów semickich, a także Hurytów i Hetytów. Przez wiele wieków, od aż do II tysiąclecia, Asyryjczycy byli ludem o niewielkim znaczeniu politycznym, uboższym i cywilizacyjnie mniej zaawansowanym od sąsiadów. Wielu Asyryjczyków prowadziło życie nomadów. Trzy miasta, czyli Niniwa Arbela oraz Aszur miały znaczenie lokalne. Wzrost znaczenia politycznego początkowo nie przełożył się na odrębność kulturalną, w okresie staroasyryjskim (ok. 1950–1750 p.n.e.) adaptowano wzorce starszych kultur. Budowle wznoszono z cegieł suszonych na słońcu, reprezentacyjne obiekty także z cegieł wypalanych i glazurowanych. Z tego materiału budowano domy, pałace, otaczające miasta mury obronne.
Sztuka w okresie nowoasyryjskim
Najbardziej swoisty charakter miała sztuka w okresie nowoasyryjskim (ok. 934–612 p.n.e.). W tym czasie Asyryjczycy zdobyli kontrolę nad Mezopotamią i ościennymi krajami, tworząc imperium obejmujące w szczytowym okresie nawet ziemie Egiptu. Zasoby, którymi dysponowali władcy, pozwalały im na budowę wielkich pałaców, umocnień, przebudowę miast. Wielkie rezydencje wzniesiono m.in. w Kalchu, Niniwie, Dur-Szarrukin i innych miastach. Nowością w architekturze Mezopotamii było zastosowanie na dużą skalę elementów kamiennych. W Mezopotamii kamień był materiałem luksusowym, sprowadzanym z odległych kamieniołomów. W asyryjskich pałacach ściany wznoszono tradycyjnie z cegły, ale ich dolne partie dekorowano tzw. ortostatami, czyli rzeźbioną okładziną. Płyty miały kształt prostokątny, często zbliżony do kwadratu. Wykonywano je z miękkich, drobnoziarnistych rodzajów kamienia, wapienia lub alabastru. Taki materiał można było pokryć szczegółowymi płaskorzeźbami – we wcześniejszych kulturach Mezopotamii dominującą formą dekoracji były polichromie, stosowano też ceramiczne reliefy. Asyryjczycy przejęli te techniki, uzupełniając je własnymi rozwiązaniami. W zdobieniu wnętrz łączono różne materiały, chętnie stosowano nasycone kolory. Wnętrza pałaców zdobione były przede wszystkim scenami batalistycznymi – przedstawieniami bitew, egzekucji, wizerunkami władców na rydwanach. Częste były też sceny z polowań, a także tematyka religijna. Płaskorzeźby zdobiły także zewnętrzne ściany niektórych budowli, przede wszystkim reprezentacyjnych bram. Nowością w architekturze Mezopotamii były także portale. W asyryjskich pałacach wejście ujmowano w dekoracyjną ramę z wyobrażeniami tzw. lamassu, mitologicznych strażników.
Pałac w Asyrii
Dur-Szarrukin, stolica Sargona II wzniesiona została w ciągu zaledwie dekady dzięki pracy jeńców wojennych i rzemieślników z podbitych przez Asyrię ziem. Centrum nowego miasta był pałac – siedziba władcy, a raczej kompleks pałacowy. Budowa nowej rezydencji była normalną praktyką w Asyrii. Budynki z suszonej cegły były stosunkowo nietrwałe, poza tym każdy nowy władca wznosił pałac jako symbol swojej zamożności i władzy. W każdym pokoleniu siedziba władcy była więc rozbudowywana albo wznoszona od nowa. Kompleks pałacowo-świątynny w Dur-Szarrukin był oddzielony od pozostałej części miasta. Miał własne mury obronne z wieżami i bramami, spichlerze i cysterny, magazyny żywności i broni. Kompleks podobnie jak miasto starannie zaplanowano, dzieląc zbliżoną do prostokąta przestrzeń regularnymi liniami. Pomieszczenia zgrupowane są wokół wewnętrznych dziedzińców. Większość pomieszczeń jest parterowa. Sztuka i architektura asyryjska rozwijały się do upadku państwa (612 p.n.e.), wiele wzorców zostało jednak zaadaptowanych przez późniejsze kultury Bliskiego Wschodu (por. architektura Persji). Powiązane hasła: architektura Babilonu, architektura Grecji, architektura Rzymu,
