Art nouveau, secesja
Secesja (art nouveau, Jugendstil, modernismo, Sezession – liczne nazwy lokalne określające różne warianty stylowe) kierunek w sztuce, rozwijający się na przełomie XIX i XX wieku.Secesja wywarła znacznie silniejszy wpływ na architekturę wnętrz i wzornictwo niż architekturę, zaowocowała jednak pewną liczbą wybitnych realizacji. Częściej były to dekoracje fasad budynków, niż nowe struktury.
Architektura secesji – kiedy i gdzie?
Secesja jako kierunek w architekturze zaczęła się rozwijać w ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku, a jej późne przykłady powstawały do połowy lat 20. XX wieku. Największą popularność nowy styl osiągnął około 1905 roku. Głównymi ośrodkami były Austria, Francja, Belgia, Katalonia. Architektoniczne bryły w stylu secesyjnym powstawały przede wszystkim w kilkunastu dużych miastach europejskich, m.in. w Barcelonie, Wiedniu, Paryżu.
Architektura secesyjna – sprzeciw wobec historyzmu
Secesja była realizacją XIX-wiecznych postulatów nowej sztuki i sprzeciwu wobec historyzmu i naśladowania minionych epok. Esteci twierdzili, że XIX wiek był jedyną epoką, która nie wykształciła własnego stylu. Sztuka secesji miała wykształcić uniwersalny, spójny język form, znajdujący zastosowanie w rzemiośle (biżuteria, ceramika, meble), architekturze wnętrz i architekturze. W rezultacie powstać miało całościowe dzieło sztuki, Gesamtkunstwerk.
Cechy charakterystyczne architektury secesyjnej. Ornament
Architekturę secesyjną wyróżnia przede wszystkim dekoracja, często z bogatą, zróżnicowaną ornamentyką. Rozwiązania urbanistyczne i rzuty mieszkań nie różniły się właściwie od typowych dla XIX stulecia; do rzadkich wyjątków należą realizacje Antonio Gaudiego, w tym kamienice o pomieszczeniach nieregularnego kształtu. Konstrukcja budynku, jego funkcje również nie były z reguły nowe. Secesyjne były zdobienia. Ornament secesyjny był różnorodny i obfitował w nowe motywy interesujące warianty tradycyjnych ornamentów. Wśród często powtarzających się wątków są m.in. dekoracje floralne, wzorowane na lokalnych roślinach (liście kasztanowca, irysy, dzikie kwiaty), postaci kobiet, abstrakcyjne kompozycje pofałdowanych płaszczyzn. Typową cechą tych wzorów są faliste, płynne linie – choć np. w Szkocji artyści secesyjni wykorzystywali motywy geometryczne. Ornament podkreślał konstrukcję i tektonikę budynku, w wielu przypadkach odzwierciedlał funkcję obiektu. Artyści projektowali elementy architektury wnętrz, klamki, balustrady, portale i inne detale architektoniczne. W ostatniej fazie (lata 20. XX wieku) architektura secesyjna występowała także w bardziej oszczędnym wariancie. Ta redukcyjna odmiana secesji typowa była zwłaszcza dla domów towarowych. Bryły budynków, łączące wpływy modernizmu i secesji, wyróżniały się dużą powierzchnią przeszklonych witryn, pilastrami wyznaczającymi podziały ścian i ograniczonym wykorzystaniem ornamentu, występującymi w kluczowych punktach obiektu, takich jak strefa wejściowa czy zwieńczenie bryły. Dla architektury secesyjnej typowe jest stosowanie w dekoracji witraży, mozaiki, niesymetryczne układy motywów zdobniczych.
Najważniejsze bryły i architekci
Dla wielu architektów secesja była epizodem. Najbardziej znanym architektem, który nigdy nie porzucił secesyjnej estetyki, jest zapewne Antonio Gaudi, działający w Barcelonie projektant Sagrada Familia, Parku Güell, Casa Mila, Casa Calvert, Casa Batlló...Przedstawiciele stylu secesyjnego: Austria – Otto Koloman Wagner (Viennese Wiener Stadtbahn, Majolikahaus w Wiedniu)Belgia – Victor Horta (Hôtel Tassel), Francja – Hector Guimard (wejścia do metra w Paryżu, Castel Béranger w Paryżu, Coilliot House w Lille); Niemcy – August Endell (atelier Elwira, kompleks Hackesche Höfe); USA – Louis Sullivan (National Farmer's Bank)
Architektura secesji w Polsce
W historii polskiej architektury współczesnej wpływ secesji był marginalny. Choć secesyjne realizacje pojawiły się na ziemiach polskich wcześnie, ich liczba i ranga nie jest zbyt duża. Przykłady architektury secesyjnej w Polsce: Willa Leona Rappaporta w Łodzi, Stary Teatr w Krakowie, Dworzec Główny w Nowym Sączu, Dom Handlowy Braci Barasch we Wrocławiu. Realizacją znanego przedstawiciela architektury secesyjnej, Henrego van de Velde, są wnętrza sanatorium w Trzebiechowie. Artykuły w ArchiramieMury Samaris - przewodnik po (nieistniejącym) secesyjnym mieście>>Mediolan - perła włoskiej secesji >>
