Były oznaką prestiżu i bogactwa. Odkryj najpiękniejsze ratusze w Małopolsce
Autor: Dariusz Jędrzejewski/Marcin Konsek Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0/Zygmunt Put - Praca własna, CC BY-SA 4.0
Wspaniałe budowle były oznaką prestiżu i bogactwa małopolskich miast. Pełniły też funkcje obronne i ochrony przeciwpożarowej. W znaczących ośrodkach administracyjnych i handlowych należały obok kościołów farnych, katedr i siedzib możnych rodów do najwspanialszych budynków miast.
Spis treści
Autor: Dariusz Jędrzejewski/Marcin Konsek Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0/Zygmunt Put - Praca własna, CC BY-SA 4.0
W Małopolsce, jednym z regionów o największej w Polsce liczbie obiektów zabytkowych, o dziwo, nie zachowało się wiele pięknych historycznych ratuszy. Nawet w Krakowie, stolicy regionu, dawną siedzibę władz miejskich reprezentuje tylko zachowana wieża ratuszowa. W tej grupie zabytków najwspanialszy obiekt znajduje się na Rynku w Tarnowie, ratując honor regionu, bo ratusz tarnowski jest jednocześnie jednym z najcenniejszych w Polsce. Do najpiękniejszych w naszym kraju należy natomiast XIX-wieczny ratusz w Nowym Sączu.
Kraków – wieża ratuszowa
Wybudowana w 1383 r. była częścią ratusza rozebranego w 1820 r. Z budynku zachowały się piwnice, obecnie pod płytą Rynku, w których mieści się scena Teatru Ludowego oraz restauracja. Wieża jest oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa; także punkt widokowy na Rynek. Budowla jest odchylona od pionu o dwadzieścia kilka centymetrów.
Kraków-Kazimierz
Kazimierz był osobnym miastem, którego patronem został jego założyciel król Kazimierz Wielki. Z czasów średniowiecznej lokacji pozostał dawny rynek, dzisiaj Plac Wolnica. W jego zachodniej części wznosi się stary kazimierski ratusz. Gruntownie przebudowany i powiększony w XIX w. nawiązuje nieco stylem do architektury pierwotnej gotycko-renesansowej budowli. Zachowała się schodkowa trzykondygnacyjna wieża i północna przybudówka. Ten wygląd zawdzięcza gruntownemu remontowi w latach 60. XX w., który przywrócił mu cechy stylowe. Od strony placu w ścianę ratusza wmurowana została tablica upamiętniająca wydanie przywileju, który zezwalał ludności żydowskiej na osiedlenie się na gruntach Kazimierza. Ratusz jest siedzibą główną Muzeum Etnograficznego. W wieży działa od 1875 r. zegar, najstarszy czynny zegar wieżowy w Krakowie.
Tarnów
To drugie pod względem wielkości i znaczenia miasto Małopolski. Prawa miejskie otrzymał w 1330 r. z rąk księcia Władysława Łokietka. Zachował się nie tylko dawny układ urbanistyczny miasta, ale też historyczna zabudowa. Gotycko-renesansowy ratusz jest najwspanialszym tarnowskim zabytkiem. Aktualny wygląd zyskał w połowie XVI w. dzięki Janowi Marii Padovano. Nadał on gotyckiemu budynkowi cechy renesansowe z charakterystyczną attyką ozdobioną kamiennymi sterczynami i maszkaronami. Wcześniej, na początku XVI w. podwyższono wieżę, dodając jej cylindryczna część zwieńczoną nadwieszonym gankiem. Dzisiaj zabytkowy budynek jest siedzibą Muzeum Regionalnego.
Biecz
Malownicze i zabytkowe miasto leży na wysokim brzegu rzeki Ropy. Prawa miejskie otrzymał w okresie rozbicia dzielnicowego od księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego. Był miastem królewskim i należał do największych miast Małopolski. Lata prosperity pamięta późnogotycka wieża o wysokości 58 m zbudowana w 2 połowie. XVI w. na miejscu zawalonej z pierwotnego ratusza. Czworoboczna masywna podstawa ustępuje wyżej smuklejszej ośmiobocznej nadbudowy zwieńczonej galerią przykrytą barokowym hełmem. Ściany pokrywa sgraffitowa dekoracja imitująca boniowanie, odtworzona od podstaw w czasie XX-wiecznej renowacji. Do wieży przylega niewielki piętrowy budynek w stylu klasycystycznym, który powstał w oparciu o mury częściowo rozebranego pierwotnego ratusza.
Nowy Sącz
Nowy Sącz lokował w 1292 r. król Wacław II u ujścia Kamienicy do Dunajca. Od XIV do XVII wieku było to jedno z największych miast Małopolski, konkurowało nawet z Krakowem. Zachował się średniowieczny układ miasta z rozległym Rynkiem w centrum, nad którego płytą dominuje wspaniały secesyjny ratusz z wieżą zegarową. Został zaprojektowany przez wybitnego krakowskiego architekta 2 połowy XIX w. Karola Knausa. Zbudowano go w 1897 r. na miejscu spalonej poprzedniej siedziby władz miasta. Bogato zdobione elewacje i styl budowli nawiązuje do renesansu francuskiego. We wnętrzach także znaleźć można nawiązania do renesansu i baroku.
Skawina
Trudno to sobie wyobrazić, ale na rzece Skawince, w niewielkiej odległości na zachód od Wawelu, była granica Polski z Księstwem Oświęcimskim lennikiem korony czeskiej. Właśnie tutaj przy komorze celnej Kazimierz Wielki lokował w 1364 r. miasto Skawinę. Średniowieczny układ zabudowy skawińskiego rynku i sąsiednich uliczek pochodzi z czasów lokacji miasta. W zabudowie rynku zwraca uwagę secesyjny ratusz zaprojektowany w 1903 r. przez znanego krakowskiego architekta Władysława Ekielskiego. Ten sam architekt w końcu XIX w. dokonał przebudowy wieży pobliskiego kościoła parafialnego w wyniku której jego wieża zyskała nowe zwieńczenie nawiązujące stylistycznie do wieży ratuszowej.
Tuchów
Początki niewielkiego miasta położonego w dolinie Białej na trakcie handlowym z Tarnowa sięgają XI w. Prawa miejskie nadał mu Kazimierz Wielki w XIV w. Z tego okresu pochodzi układ centrum z obszernym Rynkiem, jednym z największych w Małopolsce. W centralnej części wznosi się neoklasycystyczny gmach ratusza. Trójskrzydłowy gmach z centralnie usytuowaną wieżyczką zwieńczoną kopulastym hełmem został zbudowany w latach 1873 – 1874 w oparciu o mury wcześniejszego ratusza.
- Atenor przebuduje biurowiec UBC II nad jeziorem w Warszawie. Powstanie też kompleks mixed-use Fort 7
Zakliczyn
Zakliczyn leży w szerokiej dolinie Dunajca, zwanej Kotliną Zakliczyńską. W 1558 r., kiedy jego właścicielem był Spytek Jordan herbu Trzy Trąby uzyskał prawa miejskie. W centrum Zakliczyna leży prostokątny duży Rynek z częściowo zachowaną zabudową małomiasteczkową z XIX w. Na płycie rynku wznosi się parterowy klasycystyczny ratusz z początku XIX w. z neogotyckim arkadowym portykiem i wieżyczką zegarową.
Nowy Wiśnicz
Nowy Wiśnicz został zaprojektowany od podstaw przez włoskiego architekta Macieja Trapolę, który poświęcił budowie 20 lat. Prace zlecił mu wojewoda krakowski, hetman Stanisław Lubomirski, właściciel i założyciel miasta. Włoski architekt zaprojektował miasto na trzech wzgórzach – na jednym leży centrum skupione wokół czworobocznego Rynku, na drugim zamek, a na trzecim klasztor, dzisiaj więzienie. Ratusz na centralnym placu, niestety, strawił potężny pożar, który zniszczył niemal całą miejską zabudowę. Odbudowa tylko częściowo oddała jego pierwotny wygląd. Ocalały elementy kamieniarki i wspaniałe kamienne schody prowadzące do wejścia, które ozdabia oryginalny masywny barokowy portal.
