Cyborium

Cyborium to w chrześcijańskiej architekturze sakralnej obudowa ołtarza. Cyborium ma formę baldachimu wspartego na kolumnach. Wiele cyboriów ma architektoniczne formy i znaczne rozmiary, baldachim może mieć formę kopuły, stożkowatego hełmu, może być przekryte dwuspadowym dachem, albo przybierać bardziej złożone kształty. Szczególnie bogatą dekorację architektoniczną (sterczyny, żabki, rozety itp.) mają cyboria gotyckie. Podobne konstrukcje mogą znajdować się nie tylko nad ołtarzem głównym, ale i ołtarzami bocznymi, miejscami pochówku świętych, relikwiarzami, chrzcielnicą (por. baptysterium). Budowane były z kamienia, rzadziej drewna, niekiedy bogato zdobione (stiuk, mozaika, elementy z metalu).Cyborium to także nazwa specjalnego naczynia w formie puszki lub kielicha z pokrywą, służącego w obrządku chrześcijańskim do przechowywania komunikantów. Naczynie to, wykonane z szlachetnego metalu lub nim pokryte, przechowywane jest najczęściej w tabernakulum.

Cyborium – historia

Cyboria stosowano w architekturze wczesnochrześcijańskiej (por. bazylika) od IV wieku n.e., kiedy chrześcijaństwo zyskało popularność i przestało być prześladowane. Pierwowzorem były dla nich baldachimy rozpowszechnione w antyku jako znak statusu, osłona ważnych osobistości i wizerunków bóstw. Taki baldachim wybudowany został na rozkaz Konstantyna Wielkiego nad grobem, w którym według tradycji złożono ciało Jezusa po ukrzyżowaniu. Cyborium z Jerozolimy stało się następnie wzorem dla kolejnych. Wczesnym przykładem cyborium nad ołtarzem był baldachim w bazylice św. Jana na Lateranie w Rzymie; w starożytności sławą cieszyło się zdobione złotem i imponujące rozmiarami cyborium w kościele Hagia Sofia w Konstantynopolu. Cyboria budowano w kościołach romańskich i gotyckich przede wszystkim na terenie Włoch. Znane były również w kościele wschodnim. Ich znaczenie zmalało w renesansie. Powiązane hasła: bazylika, ikonostas, katedra,