Dom rzymski

Dom rzymski – dom mieszkalny w starożytnym Rzymie, domus. Mieszkańcy miasta, a później imperium rzymskiego zamieszkiwali w różnych obiektach, w zależności od zamożności, pozycji społecznej, lokalnych warunków. Formy domów zmieniały się w kolejnych wiekach, wykształciło się jednak kilka typów domów.

Najwcześniejsze domy rzymskie

Zamieszkujące brzegi Tybru w miejscu obecnego Rzymu plemiona budowały początkowo proste chaty z nietrwałych materiałów (por. chałupa). Znaleziska z IX wieku p.n.e. wskazują, że głównymi materiałami budowlanymi była glina, chrust, gałęzie.

Domus

Za panowania Etrusków rzymskie domy wciąż miały prostą formę, były też stosunkowo skromne nawet w przypadku zamożniejszych rodzin. Stopniowo, pod wpływem wzorców etruskich i greckich (por. architektura starożytnej Grecji), zaczęto budować wygodniejsze i bardziej efektowne domy. Wznoszono je zwykle na planie prostokąta, były parterowe lub jednopiętrowe. Charakterystyczne dla architektury antycznej było oddzielenie  przestrzeni domu od świata zewnętrznego. W ścianach zewnętrznych było niewiele okien, zwykle małych rozmiarów i wysoko umieszczonych. Do wnętrza prowadziły najczęściej pojedyncze drzwi. Taki układ utrudniał dostęp nieproszonym gościom. Pokryte dachówką płaszczyzny dachu obniżały się w kierunku centralnie umieszczonego otworu. Światło docierało do wnętrza domu przez compluvium.  Spływająca z dachu woda gromadzona była w specjalnym zbiorniku, impluvium. Deszczówka mogła być później odprowadzana do cysterny. Wokół niewielkiego dziedzińca, czyli atrium rozmieszczone były pokoje mieszkalne, w tym sypialnie (cubiculum), pomieszczenia dla służby, magazyny i składy. Za wewnętrznym dziedzińcem znajdowała się sypialnia właściciela, tablinum, sąsiadująca z jadalnią – triclinium. Kuchnia była pomieszczeniem służebnym, wykorzystywanym przez służbę. Pozbawiona komina, była zwykle ciemnym, zadymionym pomieszczeniem.Podobnie jak w wielu innych dziedzinach, w architekturze i sposobie urządzania wnętrz Rzymianie nawiązywali do wzorców greckich. W II w. p.n.e. typowym elementem rzymskiego domu stał się perystyl. Ściany dekorowane były malowidłami i stiukiem, na podłogach w bogatszych domach układano mozaikowe posadzki. Ważnym źródłem informacji o rzymskiej architekturze mieszkalnej są wykopaliska w Pompejach.

Dom rzymski w mieście i na wsi

Ograniczona przestrzeń dostępna w mieście wymuszała zwartą zabudowę (por. rzymska urbanistyka). Problem braku miejsca był szczególnie wyraźny w metropolii. Ze względu na wysoką cenę gruntów, w stolicy imperium rzymskiego zaczęto budować coraz wyższe, wielokondygnacyjne kamienice, ze sklepami w przyziemiu i mieszkaniami do wynajęcia na kolejnych piętrach. Taki tym wielorodzinnego domu określany był jako insula. Z drugiej strony, na wsi wznoszono obszerne, wygodne rezydencje – wille.  Zobacz także: dom grecki, dom egipski, idom etruski, insula, dom arabski, willa.