Donżon

Donżon –  w architekturze militarnej średniowiecza (architektura romańska i gotycka) donżon to rodzaj mieszkalnej wieży, siedziba feudała, łącząca cechy budowli mieszkalnej i obronnej. W okresie pokoju donżon był miejscem zamieszkania lokalnego władcy, jego rodziny i drużyny. W czasie wojny ufortyfikowana wieża służyła jako schronie i punkt oporu, mieściła więc zapasy, broń, wyposażona była w strzelnice. Wybudowana na planie koła, owalu, prostokąta lub wieloboku mogła być samodzielnym budynkiem lub znajdować się wewnątrz większej fortyfikacji. W tym drugim przypadku była najsilniejszym i ostatnim miejscem obrony. Wieża o typowo militarnej funkcji, nie wykorzystywana w trakcie pokoju, określana bywa jako stołp; w średniowieczu najczęściej jednak obie funkcje łączyły się, podział nie był ścisły.  Najstarsze wieże mieszkalno-obronne budowano w stylu romańskim na terenie obecnej Francji już w X stuleciu. Do tych wczesnych przykładów należy donżon Langeais (ok. 990),  Fréteval, Caen. Gdy Normanowie pod wodzą Wilhelma Zdobywcy z powodzeniem dokonali najazdu na Anglię (1066), rozpoczęli budowę podobnych obiektów na Wyspach Brytyjskich. Takim donżonem jest londyńska wieża Tower (ok. 1077). Bardzo efektowna wieża mieszkalna znajduje się w Conisbrough (1190). Budowane z kamienia wieże mieszkalne miały duże znaczenie militarne, były też symbolem prestiżu możnowładców. Nieco później donżony zaczęto wznosić na ziemiach niemieckich (np. Trifels, XII wiek). Na terenie Polski donżony znajdują się m.in. w Szamotułach, Siedlęcinie i Żmigrodzie, znanym przykładem jest także wieża mieszkalna zamku w Lublinie, wzniesiona prawdopodobnie u schyłku XIII wieku.  Wieże mieszkalne we Francji i Wielkiej Brytanii były remontowane w okresie odrodzenia gotyckiego (neogotyk). Por. wieża, baszta, stołp, basteja.