Eksurbanizacja – urban sprawl
Eksurbanizacja, określana także jako rozlewanie się miast (kalka językowa z angielskiego „urban sprawl”), to zjawisko niekontrolowanego rozrostu miast, zajmowania terenów podmiejskich i wsi przez nowe osiedla. Wraz z migracją mieszkańców, zmniejsza się zaludnienie centralnych dzielnic i następuje ich degradacja. Na skutek eksurbanizacji miejsce terenów rolniczych zajmują najczęściej osiedla wypełnione podobnymi do siebie budynkami, przy czym poszczególne strefy osiedli często zamieszkiwane są przez rodziny o zbliżonym statusie społecznym i finansowym. Często zabudowa to domy jednorodzinne o podobnych bryłach. Osiedla budowane są z dala od centrów miast ze względu na niższe ceny gruntów. W konsekwencji dojazdy do pracy, instytucji kultury czy szkoły oznaczają często kilkudziesięciokilometrową podróż. Punkty usługowe z reguły znajdują się w odległości wymagającej użycia samochodu. Problemem w wielu osiedlach jest utrudniony dostęp do komunikacji publicznej, korki uliczne, niedostatki infrastruktury.
Eksurbanizacja - historia
Nazwa zjawiska zapożyczona została z języka angielskiego. Początek „urban sprawl” wiąże się z rewolucją przemysłową. W połowie XIX stulecia rosnąca rola kolei zmniejszyła koszt i skróciła czas dojazdu. Zaczęły wówczas powstawać przedmieścia i miasta satelickie, skupione wzdłuż tras kolejowych. Znajdowali w nich mieszkania robotnicy, pracujący w coraz liczniejszych fabrykach. Nastąpił gwałtowny wzrost liczny mieszkańców miast, zwłaszcza ośrodków przemysłowych. Stare miasta nie były w stanie pomieścić rzeszy przybyszów. Nowe miasteczka rozwijały się wokół dworców kolejowych. W Polsce przykładem takiej sieci jest ciąg miast na trasie kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Zjawisko eksurbanizacji przybrało na sile i nabrało nowego charakteru wraz z rozpowszechnieniem samochodów osobowych i budową sieci dróg. Największe znaczenie ta druga faza eksurbanizacji miała w USA. Tam też rozpoczęła się najwcześniej, bo już w latach 20. XX wieku. W Europie Zachodniej odpływ mieszkańców poza dawne granice miast miał miejsce dopiero w latach powojennych (Francja, lata 50./ 60. XX).Polska, z niewielką liczbą samochodów, nie doświadczyła eksuranizacji jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Nastąpiła ona nagle dopiero w latach 90. XX wieku, zmieniając wygląd polskich miast. Eksurbanizacja budzi wiele emocji. Z jednej strony, powstawanie nowych osiedli umożliwiło po wielu rodzinom spełnienie nieosiągalnych wcześniej marzeń o własnym domu. Z drugiej, nie zawsze jest to wymarzony dom w sielskiej okolicy, a problemem okazują się dojazdy do pracy. Eksurbanizacja jest oceniana negatywnie ze względu na wysokie koszty mediów kanalizacji, gazu itp., trudne do sfinansowania i utrzymania w dobrym stanie. Ze względu na niewielką gęstość zatrudnienia, nieopłacalne jest często utrzymywanie na przedmieściach systemu komunikacji miejskiej czy ciepła systemowego. Niższe podatki prowadzą do problemów finansowych miast. Zaniepokojenie negatywnymi aspektami powiększania się miast nie jest nowością, już w latach 30. XX wieku próbowano kontrolować eksurbanizację. Jednym z rezultatów było powstanie koncepcji nowego urbanizmu.
