Empire

_Empire, czyli styl cesarstwa to określenie sztuki i architektury późnego klasycyzmu, ukształtowanej we Francji w okresie panowania Napoleona, w latach 1800-1815. Na architekturę i aranżację wnętrz tego okresu wpływ wywarli przede wszystkim Charles Percier i Pierre François Louis Fontaine, francuscy projektanci znani też ze swoich publikacji. W porównaniu z wcześniejszymi fazami klasycyzmu, wyraźniejszy był wpływ sztuki starożytnej Grecji, choć nie znikło zainteresowanie Rzymem antycznym. Widoczne były również wpływy architektury Egiptu (por. historyzm), modne dzięki słynnej wyprawie z lat 1798-1901 i publikacjom biorących w niej udział badaczy.

Architektura empire

Bryły budynków empirowych charakteryzowała symetria, wyrazistość i prostota formy, dążenie do monumentalnego efektu. Wydzielone pola (konchy, fryzy i inne) były jednak bogato zdobione.  Projektanci sięgali po klasyczne ornamenty, a także dekoracyjnie ujęte draperie, orły cesarskie, pęki rózg liktorskich, stylizowane litery „N” czyli inicjał Napoleona, kariatydy, egipskie sfinksy, łabędzie i inne. Jasne ściany zdobiono sztukateriami, płaskorzeźbami. Te ostatnie miały niekiedy złocone elementy kontrastujące z tłem. Za modelowe realizacje stylu empire uznaje się pałace cesarskie projektu Ch. Perciera i P. Fontaine.

Architektura wnętrz i meble

Reprezentacyjne wnętrza były jasne, o ścianach pokrytych tkaniną, niekiedy malowidłami wzorowanymi na pompejańskich. Powierzchnie ścian rozdzielano liniami namalowanymi albo sztukaterią ułożoną w geometryczne wzory. Modne były posadzki z marmuru i parkiety o ozdobnym układzie różnych kolorów drewna. Meble miały proste, solidne formy. Popularnym rodzajem drewna był mahoń, zdobiony aplikacjami ze złoconego brązu. W wyposażeniu wnętrz przyjęło się stosowanie kompletów mebli o zbliżonej dekoracji. W garniturach tych powtarzały się różne rodzaje kanap i leżanek, biurka, sekretery, okrągłe stoły. Modne były łóżka z dużymi baldachimami, drapowanymi stożkowato jak namiot. Ulubione tkaniny były białe, z purpurowymi lub złotymi akcentami. Jako ebenista sławą cieszył się F. H. Jacob-Desmalter, stosujący m.in. intarsję, aplikacje z malowanej porcelany, wzory dekoracyjne naśladujące hieroglify; zakład tego wytwórcy zatrudniał w szczytowym okresie ok. 800 pracowników i wykonywał liczne realizacje.  Poza Francją styl cieszył się szczególną popularnością w Szwecji, jako tzw. styl Karla Johana, a także we Włoszech. Uznawany był za narodowy styl zjednoczonej Italii, przede wszystkim ze względu na odniesienia do wzorów antycznych. Przykłady stylu empire we Francji: świątynia sławy La Madelaine w Paryżu, portyk Pałacu Burbońskiego, kolumna na placu Vendome, łuk triumfalny na Place du Carrousel. Inne przykłady:  budynki Instytutu Górniczego i Admiralicji w Petersburgu (Rosja), pałac rodziny Brunszwickich (von Braunschweig) w Kołobrzegu (Polska).