Ornament i zbrodnia

Ornament i zbrodnia to słynny esej austriackiego architekta Adolfa Loosa opublikowany w 1913 roku pod tytułem Ornement et crime na łamach francuskiego czasopisma „Cahiers d’aujourd’hui” (nr 5/1913). Głównym przesłaniem tekstu jest krytyka stosowania ornamentu w architekturze i wzornictwie. Autor przedstawia negatywny wpływ ornamentu na różne aspekty funkcjonowania społeczeństwa, m.in. na ekonomię i reguły moralności. Loos uważa ornament za relikt, niepotrzebne już dziedzictwo przeszłości. Autor wskazuje na rolę zdobień u tzw. ludów pierwotnych, uważając kulturę "Papuasów" za odzwierciedlenie wczesnego etapu rozwoju kultury europejskiej. To, co naturalne dla dziecka albo Papuasa, jest szkodliwe dla współczesnego człowieka. Tatuaż, czyli zdobienie ciała, jest w oczach Loosa właściwy przestępcy albo zdegenerowanemu arystokracie. Według Loosa, we współczesnym mu świecie zachodnim ornament stracił pierwotny sens i rację bytu. Co więcej, jest szkodliwy; jako ściśle powiązany z modą sprawia, że przedmioty zdobione przedwcześnie wychodzą z użycia. Rezygnacja z ornamentu oznacza oszczędność czasu, pracy, materiałów. Przedmiot, o którego urodzie decydują tylko piękno formy, jakość materiału i funkcjonalność jest lepszy od dekorowanego. Prostota popłaca, a upodobanie do skomplikowanych form jest obciążeniem. Esej był radykalną krytyką obowiązującej w środowisku Loosa estetyki. W początku XX wieku Wiedeń był wciąż miastem secesji i art deco. Mimo oporu, z którymi spotkały się publikacje i projekty Loosa, jego tekst wpłynął na ukształtowanie założeń wielu kierunków i szkół. Ważny był m. in. dla założycieli Bauhausu i twórców modernizmu. Powiązane hasła: form follows function, modernizm