Plafon

Plafon to dekoracyjna kompozycja, przede wszystkim malarska, także płaskorzeźbiona, zdobiąca sufit, sklepienie kolebkowe albo wnętrze kopuły. Pole z dekoracją zajmuje znaczną część sufitu, najczęściej ulokowane jest centralnie, może być ujęte w rodzaj malowanego albo rzeźbionego obramienia, wykonanego w innych materiałach i technice niż centralna kompozycja. Plafony wykonywano w wielu technikach. Do najczęściej stosowanych należą fresk (buon fresco, al secco), malarstwo olejne, zwykle wykonywane na płótnie rozpiętym na suficie. Dekoracje wykonywano także w tynku (por. sztukaterie) i łączono różne techniki. Dekoracje zamykające optycznie wnętrze pomieszczenia, malowano na sufitach już w starożytności. Występują także w sztuce wczesnochrześcijańskiej i romańskiej. Rozkwit tego rodzaju sztuki przypadka na renesans, a zwłaszcza barok. Dla malarstwa barokowego charakterystyczne są kompozycje iluzjonistyczne, łudzące wzrok perspektywą linearną i barwną. Taki rodzaj malarstwa ma korzenie w sztuce włoskiej XV stulecia. Malowane w XVII i XVIII stuleciu plafony są często kontynuacją architektury, przedstawiają dodatkowe kondygnacje, rozbudowują wnętrza kościołów. W architekturze sakralnej łączą rzeczywistość ze światem pozaziemskim, np. umieszczając nad iluzjonistyczną kolumnadą sferę niebieską z wyobrażeniami świętych i aniołów. Podobne zabiegi stosowane są także w przypadku innej tematyki, zwłaszcza mitologicznej, alegorycznej. Wykonujący plafony barokowe artyści starali się zacierać granice pomiędzy światem realnym a przestrzenią wyobrażoną, w tym celu łącząc elementy namalowane z plastycznymi (wystające poza powierzchnię plafonu ręce, skrzydła itp.). Plafony zdobiły wnętrza świątyń, pałaców, willi, budynków użyteczności publicznej. Były popularne do XIX wieku, w późniejszej architekturze rzadziej spotykane. W XX wieku plafony występują niekiedy w architekturze sakralnej, wnętrzach oper i teatrów.

Plafon - lampa

Termin „plafon” używany jest także dla określenia płaskiej, ozdobnej lampy podświetlającą sklepienie. Taki element dekoracyjny stosowany był m.in. w latach 50. XX w architekturze socrealizmu (metro w Moskwie).

Przykłady

Plafony historyczne: dekoracje apartamentów królewskich pałacu w Wilanowie, kościół św. Karola w Rzymie, pałac w WersaluPrzykłady plafonów z XX wieku: wnętrza Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, Opera Garnier w Paryżu – malowidła Marca Chagalla,  Powiązane hasła: fresk