Świątynia etruska
Świątynie etruskie, czyli budynki sakralne wznoszone przez lud zamieszkujący centralną część Italii, mają wiele wspólnych cech ze świątyniami greckimi (por. architektura starożytnej Grecji). Obiekty te nie służyły jako miejsce licznych zgromadzeń ze względu na publiczny charakter ceremonii religijnych. Etruskie świątynie były „domami bogów”. Prawdopodobnie przechowywano w nich wyobrażenia bóstw, wota, narzędzia wróżbiarskie. Budynki miały niewielkie rozmiary. Były częścią większego kompleksu, obejmującego ołtarz, poświęcony obszar ziemi, ewentualnie święte źródło czy gaj. Typ świątyni etruskiej uformował się pod wpływem architektury jońskiej ok. VI wieku p.n.e. (por. porządek joński, okres archaiczny). Budowle wznoszono najczęściej na planie prostokąta. Bryła przekryta była dwuspadowym dachem z ceglaną dachówką. Szeroki okap chronił ściany. Wnętrze dzielono na trzy celle (por. naos), z najobszerniejszym pomieszczeniem pośrodku, choć znane są także świątynie z pojedynczą cellą. Główna sala poprzedzona była pronaosem, na ogół większym niż w architekturze Grecji. Głęboki przedsionek miał najczęściej dwa rzędy kolumn. Charakterystyczne dla świątyni etruskiej było wysokie podmurowanie z kamienia. Często stosowanym w Italii materiałem był tuf. Na podium prowadził rząd schodów, ulokowany od strony wejścia, na węższym boku prostokąta. W odróżnieniu od Greków, Etruskowie wznosili swoje świątynie z nietrwałych materiałów. Zachowały się kamienne fundamenty, ale bryła budowana była z drewna, suszonej na słońcu cegły (por. adobe) i terakoty. Ściany pokrywano tynkiem. Świątynie bogato zdobiono polichromią i płaskorzeźbami. Belkowanie było podobne jak w porządku doryckim. Nie stosowano jednak fryzu tryglifowo-metopowego, tylko ciągły. Pas płaskorzeźb układany był z terakotowych, malowanych płyt z terakoty. Szczyty i gzymsy zdobiły wykonane z tego samego materiału dekoracyjne detale antefiksy, akroteriony. Architektura etruskich świątyń jest mało znana ze względu na nietrwałość stosowanych przez budowniczych materiałów. Wiele etruskich świątyń w czasach rzymskich zostało zastąpionych nowymi obiektami. Archeolodzy zbadali pozostałości budynków sakralnych m.in. w Orvieto i Sengui. Dodatkowych informacji o etruskiej architekturze dostarczają opisy rzymskich autorów, przede wszystkim Witruwiusza. Pod wpływem sakralnej architektury etruskiej ukształtował się typ świątyni rzymskiej. Powiązane hasła: świątynia grecka, świątynia rzymska, porządek toskański, dom etruski.
