Witruwiusz

Witruwiusz, właściwie Marcus Vitruvius Pollio, to autor jedynego zachowanego z czasów antycznych traktatu o architekturze, rzymski architekt i inżynier wojenny żyjący w I w. p.n.e. (ur. ok. roku 80–70 p.n.e., zm. po 15 r. p.n.e.). Witruwiusz służył w armii jako oficer za panowania Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta, zajmując się m.in. projektowaniem maszyn oblężniczych. W czasie pokoju działał jako architekt. Znana jest jedna jego realizacja, bazylika w mieście Fanum Fortunae w Italii (niezachowana).W historii architektury Witruwiusz zapisał się jako teoretyk, autor traktatu „O architekturze ksiąg dziesięć” („De Architectura libri decem”). Kopia traktatu spisanego między rokiem 20 p.n.e. a 10 p.n.e., zachowała się w bibliotece klasztoru na Monte Cassino. Odnaleziony w 1415 roku rękopis wywarł znaczący wpływ na artystów renesansu, prowadząc m.in. do rozwoju teorii architektury.Obszerne dzieło zawiera szczegółowe informacje o architekturze starożytnej Grecji i Rzymu. Tekst podzielony jest na dziesięć części, ksiąg. Witruwiusz określa umiejętności, którymi musi dysponować architekt, bardzo rozległe, bo obejmujące m.in. podstawowe wiadomości o medycynie, muzyce, malarstwie, gramatyce. Zadania antycznego architekta były bardziej różnorodne, niż w współcześnie. Według rzymskiego teoretyka architektura obejmuje trzy dziedziny, budownictwo, konstrukcję zegarów i budowę machin.  Witruwiusz określa właściwości dobrego budynku. Trzy główne cechy, które charakteryzują architektoniczną bryłę to firmitas, utilitas, venustas, czyli odpowiednio trwałość, użyteczność i piękno. Jak u starożytnych Greków, piękno wynika w dużym stopniu z odpowiednich proporcji: Trwałość  budowli  osiągnie się wtedy, gdy fundamenty doprowadzi się do stałego gruntu i gdy spośród wielu materiałów budowlanych przeprowadzi się wybór starannie, nie kierując się skąpstwem. Użyteczność zapewni się budowli przez bezbłędne rozplanowanie przestrzeni, nie ograniczające  możliwości użytkowania i  uwzględniające strony świata odpowiednie do przeznaczenia budynków. Piękno będzie zapewnione, jeśli  wygląd budowli będzie miły i wykwintny, a wymiary poszczególnych członów oparte będą na właściwych  zasadach symetrii. Witruwiusz zwraca też uwagę na kwestie praktyczne, od właściwej lokalizacji budynku, uwzględnienia lokalnego klimatu, kierunku wiatru, podłoża, przez materiał budowlany, akustykę, aż po wykończenie obiektu. Niektóre fragmenty dotyczą konkretnych problemów technicznych, jak we fragmencie poświęconym urządzeniom hydraulicznym i akweduktom, budowie hypocaustum czy szczegółowym opisie różnych materiałów budowlanych. Inne wiążą się z estetyką. Witruwiusz opisuje szczegółowo greckie porządki klasyczne, ich rzymskie odmiany, sposób wykorzystania.Pierwotny tekst nie zachował się, nieznane są także ilustracje, które mu towarzyszyły.Traktat Witruwiusza dostępny jest w polskim tłumaczeniu zarówno w wydaniu drukowanym, jak i w bezpłatnej wersji on-line, np. na stronie Kultura Antyczna >>