Dwór na Wyczółkach w Warszawie przestał istnieć. Była zgoda konserwatora zabytków?
Autor: Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie
Dwór na Wyczółkach w Warszawie
Zabytkowy dwór na Wyczółkach w Warszawie z początków XIX w. został rozebrany do fundamentów. Wcześniej przez całe dekady popadał w ruinę. Dlaczego przez tyle lat kolejnym konserwatorom zabytków nie udało się skutecznie ochronić tego obiektu?
Spis treści
- Zabytkowy dwór na Wyczółkach w Warszawie zrównany z ziemią
- Była zgoda konserwatora zabytków na rozbiórkę dworku na Wyczółkach
- Nieskuteczna ochrona zabytków. O ratowanie dworu na Wyczółkach walczono od lat
Zabytkowy dwór na Wyczółkach w Warszawie zrównany z ziemią
Modrzewiowy dwór na Wyczółkach na warszawskim Ursynowie był ruiną od lat. Pamiętał jeszcze początki XIX w., a konkretnie 1805 r. Na przestrzeni dziejów jednym z jego posiadaczy był Franciszek Skarbek – pisarz, historyk i ekonomista, a także właściciel dworu w Żelazowej Woli, w którym urodził się Fryderyk Chopin. Dwór od 1952 r. znajdował się w rejestrze zabytków.
W połowie października 2024 r. lokalny portal Haloursynow.pl doniósł, że dwór na Wyczółkach już nie istnieje. Na prywatnej, ogrodzonej posesji zostały jedynie fundamenty i resztki elementów drewnianych, obok stała koparka. Jak się szybko okazało, pracownicy biura wojewódzkiego konserwatora zabytków nie mieli o tym pojęcia, choć powinni być powiadomieni o rozbiórce i obecni przy niej.
– Dwa lata temu przez kilka miesięcy negocjowałem zakup tego budynku dla Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków. Po wielu miesiącach zwodzenia właściciel podał zaporową, astronomiczną kwotę i zapowiedział dużą inwestycję. W ostatnich dniach zabytkowy 200-letni dwór na Wyczółkach w Warszawie przestał istnieć – napisał na Facebooku Michał Laszczkowski, były dyrektor NIKZ.
Była zgoda konserwatora zabytków na rozbiórkę dworku na Wyczółkach
Jak się okazuje, właściciel terenu dysponował wydanym w 2022 r. pozwoleniem na „rewaloryzację/remont dworu” oraz wydanym w marcu 2024 r. pozwoleniem na roboty budowlane. Z dokumentów wynika, że właścicielowi pozwolono na odtworzenie dworu na Wyczółkach w większości z nowych materiałów, z wykorzystaniem części elementów oryginału. Istniejący dworek miał zostać ostrożnie, ręcznie rozebrany, a zdemontowane elementy zinwentaryzowane do ponownego wykorzystania (o ile ich stan na to pozwala). Wszystko miało dziać się pod nadzorem przedstawicieli biura wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Ponieważ tego ostatniego obowiązku nie dopełniono, wojewódzki konserwator zabytków Marcin Dawidowicz nakazał wstrzymanie prac. Jak dowiedziała się „Stołeczna”, konserwator sprawdzi, czy doszło do naruszenia przepisów prawa oraz dlaczego konserwator nie został powiadomiony o rozbiórce. Z kolei Haloursynow.pl donosi, że burmistrz dzielnicy Robert Kempa zapowiedział złożenie doniesienia do prokuratury, jeśli nie zrobi tego wcześniej jakiś inny urząd.
Jeśli stwierdzone zostanie naruszenie prawa, w teorii można by było nakazać właścicielowi odbudowanie zabytku. Jest jednak więcej niż pewne, że samo doprowadzenie do wydania takiej decyzji potrwałoby wiele lat (właściciel z pewnością by się odwoływał), a ostatecznie, w obliczu zniszczenia pierwotnego zabytku, odbudowany obiekt i tak byłby po prostu nowym, współczesnym budynkiem, jedynie imitującym dawny. A na postawienie takiej „imitacji” właściciel posiada już przecież pozwolenie.
– Marzyła się mi, że powstanie tu warszawska #ZelazowaWola. Dziś musi ona zostać odbudowana. Zrobię wszystko, aby zabytek ten został odbudowany – zapewnił na Facebooku Paweł Lenarczyk, wiceprzewodniczący Rady Dzielnicy Ursynów.
Nieskuteczna ochrona zabytków. O ratowanie dworu na Wyczółkach walczono od lat
Dlaczego przez tyle dekad, mimo usilnych starań społeczników i urzędników, nie udało się ocalić dworu na Wyczółkach przed popadaniem w ruinę, a ostatecznie rozbiórką? Sprawa jest złożona. Skomplikowaną historię przypomniał w mediach społecznościowych Michał Krasucki, były Stołeczny Konserwator Zabytków. Jak się okazuje, bezskuteczne próby ochrony dworu na Wyczółkach podejmowano od lat:
- w 2012 i 2014 r. stołeczny konserwator zabytków nakazał właścicielowi dworu zabezpieczenie go i przeprowadzenie prac remontowych,
- wobec braku reakcji na właściciela nakładano kolejne grzywny, ale właściciel zaskarżał je, odwoływał się od kolejnych decyzji i nie płacił,
- w wyniku działań stołecznego konserwatora w 2017 r. zapadła decyzja, że miasto samo wyremontuje dworek, a kosztami obciąży właściciela (zarezerwowano już środki w budżecie),
- zanim doszło do remontu, w tym samym roku wojewoda Zdzisław Sipiera odebrał stołecznemu konserwatorowi uprawnienia i przekazał całą sprawę wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków,
- wojewódzki konserwator w 2017 r. rozpoczął całą procedurę ochrony dworu na Wyczółkach od nowa, tj. znów zaczął nakładać grzywny, badać stan zabytku itd.,
- w 2020 r. właściciel dworku uzyskał od wojewódzkiego konserwatora 120 tys. zł dotacji na „prace projektowo – kosztorysowe na wykonanie dokumentacji odtworzeniowej dworu drewnianego”,
- na początku 2022 r., wobec faktu, że właściciel nie zabezpieczył należycie obiektu, wojewódzki konserwator skierował do prokuratury zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa,
- w czerwcu 2022 r. to samo biuro wojewódzkiego konserwatora zabytków wydało zgodę (na wniosek właściciela dworku) na rewaloryzację obiektu, tj. rozbiórkę i odtworzenie w większości z nowych materiałów,
- w marcu 2024 r. Urząd Dzielnicy Ursynów, w oparciu o ww. zgodę, wydał pozwolenie na rozpoczęcie robót budowlanych,
- w październiku 2024 r. dwór na Wyczółkach przestał istnieć.
Niestety, powyższa historia to tylko jeden z wielu w ostatnich latach przykładu nieskuteczności w ochronie zabytków przez urzędy do tego wyznaczone. Co gorsza, nie toczą się obecnie żadne prace nad nowelizacją istniejących przepisów, która mogłaby zwiększyć skuteczność ochrony historycznego dziedzictwa. Na usta ciśnie się pytanie: ile jeszcze polskich zabytków powtórzy los dworu na Wyczółkach w Warszawie?
- Przejdź do galerii: Dwór na Wyczółkach w Warszawie przed wyburzeniem
Autor: Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie
Dwór na Wyczółkach w Warszawie
