Dawna Elektrownia Powiśle w Warszawie dziś zaprasza na zakupy. Niezwykła metamorfoza zabytku przemysłowego
Autor: Szymon Starnawski/Grupa Murator
Dawne poprzemysłowe budynki wykorzystano w nowych rolach.
Elektrownia Powiśle w Warszawie dostarczała stolicy energię elektryczną przez blisko 100 lat. W swoich dziejach zasilała m.in. Pałac Kultury i Nauki. W XXI w. doszło jednak do imponującej zmiany – w miejscu elektrowni powstały apartamenty, centrum handlowo-usługowe i hotel. Prezentujemy tę przemianę w cyklu „Metamorfozy na Plus”.
Spis treści
- Elektrownia Powiśle w Warszawie i jej przemiana. Zobacz metamorfozę na zdjęciach
- Elektrownia Powiśle – historia. Powstała podczas zaborów, obsługiwała m.in. Pałac Kultury i Nauki
- Elektrownia Powiśle. Tereny poprzemysłowe zmieniły się w apartamenty, biura i sklepy
- Elektrownia Powiśle – ślady historii i plany na przyszłość
- Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
Elektrownia Powiśle w Warszawie i jej przemiana. Zobacz metamorfozę na zdjęciach
Elektrownia Powiśle przy ul. Dobrej 42 to dziś jedna z najbardziej obleganych miejscówek w Warszawie, ale nie zawsze tak było. Przez ponad 100 lat na tym terenie znajdował się niedostępny dla warszawiaków obiekt przemysłowy, zaopatrujący stolicę w energię elektryczną i ciepło. Gdy w latach 90. XX w. zakład zamknięto, wydawało się nieuniknione, że unikalny kompleks budynków szybko popadnie w ruinę.
Tak się jednak nie stało, rozpoczęła się bowiem imponująca rewitalizacja, którą w 2020 r. udało się sfinalizować nowym właścicielom Elektrowni Powiśle: Tristan Capital Partners i White Star Real Estate. Zamknięte dawniej miejsce stało się otwartą, przyjazną przestrzenią z:
- centrum handlowo-usługowym,
- apartamentami,
- biurowcami,
- hotelem.
Dziś każdego dnia przybywają tu setki warszawiaków i turystów, by skorzystać z licznych atrakcji Elektrowni Powiśle – food hallu, licznych kawiarni, barów i sklepów, salonów kosmetycznych oraz targu żywności. Gości przyciągają także liczne organizowane tu wydarzenia takie jak projekcje filmów czy pokazy fontann. Przemiana kompleksu była wielokrotnie nagradzana – ma na koncie m.in. Nagrodę Architektoniczną Prezydenta m. st. Warszawy z 2021 r., główną nagrodę MIPIM Awards 2021 oraz nominację do Nagrody Unii Europejskiej w konkursie Architektury współczesnej im. Miesa van der Rohego (edycja 2022).
W cyklu „Metamorfozy na Plus” prezentujemy przedsięwzięcia, dzięki którym zapomniane historyczne obiekty i wnętrza otrzymują drugie życie za sprawą pasjonatów, racjonalnych biznesmenów, rzetelnych samorządowców, czy wreszcie – niespokojnych dusz... Wszyscy oni ożywiają dzięki swoim wizjom dorobek umysłów i rąk pokoleń architektów, inwestorów i budowniczych, którzy na placu budowy zostawili przed laty nadzieję, że ich dzieło ucieszy w odległej przyszłości jeszcze niejedno oko...
Elektrownia Powiśle – historia. Powstała podczas zaborów, obsługiwała m.in. Pałac Kultury i Nauki
Historia Elektrowni Powiśle sięga jeszcze zaborów. W 1902 r. carski rząd i władze Warszawy wydały niemieckiemu Towarzystwu Schuckert i S-ka koncesję na budowę elektrowni. Koncesja – później przejęta przez Compagnie d'Electricite de Varsovie – gwarantowała posiadaczowi wyłączność na zasilanie stolicy przez 35 lat. Lokalizację na Powiślu wybrano z uwagi na bliskość Śródmieścia oraz rzeki (możliwość korzystania z wody). W 1904 r. prywatna elektrownia rozpoczęła działalność, stając się pierwszą elektrownią w Warszawie.
Obiekt działał w rękach prywatnych do 1933 r., zaopatrując stolicę w energię elektryczną i stale się rozwijając (w latach 20. XX w. powstała m.in. bocznica kolejowa do elektrowni z Dworca Gdańskiego). W 1933 r. Elektrownia Powiśle została objęta nadzorem państwowym, a następie został – za odszkodowaniem – przejęty przez miasto.
Podczas drugiej wojny światowej elektrownia – przejęta przez Niemców – pracowała nadal, choć z przerwami (obiekt został poważnie uszkodzony podczas bombardowań) oraz obniżoną wydajnością. Podczas powstania warszawskiego elektrownię kontrolowali Polacy, jednak nieustające niemieckie ataki ponownie przerwały wytwarzanie prądu i w końcu zmusiły powstańców do wycofania się 5 września 1944 r.
Po wojnie poważnie uszkodzoną elektrownię udało się naprawić, choć jakość dostępnych materiałów pozostawiała wiele do życzenia. Obiekt wznowił produkcję prądu wiosną 1945 r. W okresie PRL-u Elektrownia Powiśle działała nieprzerwanie. Przeszła także modernizację, przekształcając się w elektrociepłownię. Powstał wówczas specjalny człon ciepłowniczy obsługujący wyłącznie Pałac Kultury i Nauki.
Kolejne rozbudowy i modernizacje nie zdołały niestety uchronić Elektrowni Powiśle przed zamknięciem. Trudne lata transformacji ustrojowej spowodowały w końcu zakończenie działalności elektrowni w latach 90. XX w., choć warto dodać, że ostatnie urządzenia wyłączono dopiero w 2003 r.
Elektrownia Powiśle. Tereny poprzemysłowe zmieniły się w apartamenty, biura i sklepy
W 2006 r. teren po elektrowni nabyła firma Menolly Poland, która na części działki zrealizowała osiedle Nowe Powiśle (projekt Kuryłowicz & Associates). Pojawiła się wówczas wizja rewitalizacji historycznych zabudowań całej Elektrowni Powiśle i nadania im nowych funkcji, w tym handlowo-usługowej, mieszkalnej i hotelowej. Irlandzkiemu deweloperowi nie udało się jednak w pełni zrealizować tych planów.
Dzisiejszy wygląd Elektrowni Powiśle zawdzięczamy kolejnym właścicielom terenu: Tristan Capital Partners i White Star Real Estate. Projekt stworzony przez APA Wojciechowski Architekci ulegał wielu przemianom, aż w końcu przybrał obecny kształt. Zadanie nie było jednak łatwe, gdyż obiekty dawnej elektrowni znajdowały się w bardzo złym stanie.
Przygoda Tristan Capital Partners i White Star Real Estate z Elektrownią Powiśle rozpoczęła się w 2015 roku, kiedy odkupiliśmy grunt od innego dewelopera, który nie przystąpił do zagospodarowania tego terenu. Od samego początku wiedzieliśmy, że chcemy się podjąć rewitalizacji przemysłowych budynków, choć mieliśmy świadomość, że będzie ona wyzwaniem. Byliśmy jednak przekonani, że będzie to piękne doświadczenie – mówi Dariusz Domański, Managing Partner Poland, White Star Real Estate. – Architektura budynków była ciekawa i inspirująca, ale stan skorupy zewnętrznej – ścian, cegły – wymagał natychmiastowego remontu. Nie da się ukryć, że opustoszałe budynki dawnej elektrowni miejskiej w bardzo szybkim czasie zamieniały się w ruinę. Powojenne ślady w konstrukcji budynku i wilgoć stanowiły mieszankę, która w błyskawicznym tempie wyniszczająco działała na budynek. Decyzja o rewitalizacji została podjęta w ostatnim momencie możliwości ocalenia tego historycznego miejsca.
Prace rewitalizacyjne trwały przez wiele lat według wytycznych konserwatora zabytków, a ich zasadniczy etap zakończył się w 2020 r. Kilka razy okazało się, że niektóre elementy kompleksu zachowały się zaskakująco dobrze.
-
Przejdź do galerii: Zobacz metamorfozę Elektrowni Powiśle. Dziś zachwyca nie tylko architekturą
Autor: Szymon Starnawski/Grupa Murator
Dawne poprzemysłowe budynki wykorzystano w nowych rolach.
Mimo kondycji budynków, wiele elementów udało nam się zachować. Zaskoczeniem z pewnością była 12-metrowa konstrukcja stalowa w dawnej kotłowni. Okazało się, że mimo licznych śladów po ostrzale w czasie Powstania Warszawskiego, jest zachowana w na tyle dobrym stanie, że mogliśmy ją wykorzystać, to znaczy pomalować farbą ognioochronną, usztywnić żelbetowymi stropami i ustanowić z niej podparcie poddasza. Udało nam się też odbudować wyburzone wiele lat wcześniej charakterystyczne kominy. Dziś we wnętrzach kompleksu można zauważyć wiele zabytkowych elementów, które dostały drugie życie – podkreśla Domański.
Historyczne obiekty remontowano i przebudowywano na różne sposoby, w zależności od przewidzianej dla nich funkcji. Przykładowo:
- maszynownia i II kotłownia zostały ze sobą połączone, tworząc ogromną przestrzeń dzisiejszego centrum handlowo-usługowego,
- budynek maszynowni od strony ul. Lipowej zyskał nową, szklaną ścianę doświetlającą wnętrze,
- w budynku kotłowni otworzono piwnice, czyniąc je częścią otwartej przestrzeni obiektu, a do tego dobudowano galerie,
- w budynku dawnego kesonu (zbiornika wody) przewidziano m.in. restaurację z tarasem,
- dawny dźwig węglowy stał się panoramiczną windą.
W wyniku kompleksowej rewitalizacji na terenie Elektrowni Powiśle powstały też zupełnie nowe budynki biurowe, mieszkalne i hotelowe.
Cały proces rewitalizacji był prowadzony w ścisłej współpracy z konserwatorami zabytków. Właściwie na każdym jego etapie musieliśmy być elastyczni co do zmian w projekcie w zależności od tego, czym zaskoczyła nas historia. Projekt wyróżnia ogromna ilość doskonale zachowanych oryginalnych elementów, pamiętających XX wiek. Ich przetrwanie było dla nas sprawą priorytetową, a to wiązało się z tytaniczną pracą. Zachowaliśmy kilka tysięcy artefaktów, które zostały odpowiednio zabezpieczone, a później wykorzystane. Stacje kontrolne z odręcznymi oryginalnymi podpisami pod przełącznikami, izolatory o różnych wymiarach, kształtach i kolorach, industrialne lampy, przełączniki, stalowe balustrady, urządzenia oraz meble do dziś stanowią istotną część dekoracji wnętrz oraz samych konstrukcji budynków wchodzących w kompleks Elektrowni Powiśle – wyjaśnia przedstawiciel White Star Real Estate.
W trakcie rewitalizacji zmieniono nie tylko przeznaczenie dawnych budynków, ale także cały charakter tej przestrzeni. Niegdyś zamknięty teren otwarto na okolicę dzięki m.in. likwidacji ogrodzeń, stworzeniu licznych placów oraz przebiciu w zabudowie nowych przejść. Jednocześnie z wielką pieczołowitością zadbano o tkankę historyczną, restaurując ją i eksponując. Dziś można tu podziwiać wszystkie etapy długiej historii Elektrowni Powiśle: budynki powstałe z różnych okresach, ślady kul z czasów drugiej wojny światowej oraz współczesne konstrukcje ze stali i szkła.
Przede wszystkim jesteśmy dumni z tego, że osiągnęliśmy cel, jakim było zachowanie klimatu miejsca. Przekształciliśmy industrialną fabrykę w obiekt, który służy dziś społeczności lokalnej i turystom, w Warszawie stał się wizytówką Powiśla, a na świecie jest pokazywany jako wzór rewitalizacji z szerokim zakresem funkcji mixed-use (mamy tu część handlową, biurową, hotelową, mieszkalną i gastronomiczną). Stworzyliśmy pierwszą w Polsce przestrzeń Beauty Hall podobną do słynnego Harrodsa, w której na powierzchni 1500 mkw. dostępnych jest ponad 450 usług w jednym miejscu. Możemy poszczycić się szerokim wyborem oferty gastronomicznej w 41 restauracjach, barach i kawiarniach. Jako kulinarna stolica Warszawy przymierzamy się do otwarcia kolejnych punktów gastronomicznych. Bardzo się cieszymy, że udało nam się zachować oryginalne konstrukcje i tak wiele elementów, które dostały nowe życie w zaskakującym ponownym wykorzystaniu. Niezwykle ważny jest dla nas fakt, że wszystkie działania są podejmowane w duchu ESG, dbając o aspekty środowiskowe, społeczne i ład korporacyjny – wymienia Domański.
Elektrownia Powiśle – ślady historii i plany na przyszłość
W trakcie rewitalizacji kompleksu Elektrowni Powiśle kluczowe było zachowanie długiej i bogatej historii tego miejsca. Oznaczało to nie tylko ścisłą współpracę z konserwatorem zabytków, ale też starania o wykorzystanie i wyeksponowanie tkanki historycznej, co stanowiło niemałe wyzwanie.
Podejmując decyzję o rewitalizacji tego obiektu, mieliśmy na niego pomysł. Z założenia miało to być miejsce oddane lokalnej społeczności do ponownego zagospodarowania. Po przetrwaniu niezwykle heroicznych walk powstańczych chcieliśmy dać mu drugie życie, wypełnić je ciepłem i gwarem odwiedzających. Nadrzędną modyfikacją była zmiana funkcji – pamiętajmy, że Elektrownia Powiśle była fabryką produkującą prąd, a nie obiektem użyteczności publicznej. Cały obiekt był niezwykle istotnym punktem historycznym dla warszawiaków i ważne było dla nas zachowanie tej rangi. Nie zmienił się więc nasz cel stworzenia miejsca, w którym nowoczesność spotyka się z historią – wyjaśnia przedstawiciel White Star Real Estate. – Wyzwaniem samym w sobie jest praca nad mającym ponad sto lat obiektem, który pamięta czasy wojny i Powstania Warszawskiego, czego dowodem do dziś są np. ślady po kulach na metalowej konstrukcji. Należy do tego dodać czas, który w przypadku rewitalizacji tego typu obiektów nie działa na ich korzyść. Musieliśmy podejmować szybkie, a jednocześnie trafne decyzje, które zatrzymają proces degradacji. Wraz ze zmieniającymi się wymogami technicznymi, funkcjonalnymi czy finansowymi, musieliśmy dostosować je do wytycznych, godząc jednocześnie szacunek do miejsca i pozostawienie zabytkowych części w stanie odpowiadającym ich pierwotnej formie. Połączenie nowoczesności z historią to również wyzwanie na poziomie bezpieczeństwa pożarowego. Niezliczona ilość instalacji w trudno dostępnych miejscach wymagały zastosowania nietypowych rozwiązań.
Jak okazało się w trakcie prac, w opuszczonych obiektach można było napotkać wiele gatunków roślin i zwierząt, których nikt się w tym miejscu nie spodziewał.
Myślę, że każdy, kto pracował nad renowacją tego obiektu, ma w pamięci pierwsze kroki postawione na jego terenie. Fakt, że przebywa się pod dachem budynku, który pamięta heroiczne walki powstańcze, jest ogromnym przeżyciem. Cały kompleks skrywał zresztą wiele tajemnic, jak choćby ta dotycząca jego „mieszkańców” – mam tu na myśli całą gamę gatunków roślin, a nawet zwierząt, które nie były spotykane w żadnej innej części Warszawy i które do dziś pozostają zagadką – wspomina Domański.
Mimo licznych wyzwań i przeszkód popadający w ruinę kompleks udało się przywrócić do życia i uczynić jednym z ciekawszych miejsc na mapie Warszawy. Patrząc dziś na pełne ludzi lokale, aż trudno uwierzyć, że początki były tak trudne.
Właściciele terenu patrzą jednak nie tylko w przeszłość, ale i w przyszłość. Trzeba bowiem pamiętać, że Elektrownia Powiśle stale się rozwija. Świadczy o tym nie tylko otwarty w 2023 r. Hotel Barceló Warsaw Powiśle, ale też szeroka gama wydarzeń organizowanych w tym miejscu.
Nieustannie rozwijamy nasz projekt – w ostatnich miesiącach został otwarty hotel hiszpańskiej marki Barceló, który domyka kompleks Elektrowni Powiśle. Organizujemy ciekawe wydarzenia, które cieszą się popularnością zarówno mieszkańców, jak i turystów. Cały czas rozszerzamy tenant-mix, niebawem powitamy nowych najemców. Zdecydowanie bardziej wolimy zaskakiwać, niż opowiadać o planach, a gwarantuję, że zaskoczymy jeszcze niejeden raz – obiecuje przedstawiciel White Star Real Estate.
Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
W naszym cyklu „Metamorfozy na Plus” odwiedzamy miejsca, w których współcześni wizjonerzy i inwestorzy przywracają do świetności dorobek swoich poprzedników. Do tej pory zwróciliśmy uwagę m.in. na takie obiekty jak odrestaurowane dworce kolejowe, pałace, dworki, budynki fabryczne, świątynie, kamienice i domy jednorodzinne.
Chcesz zobaczyć więcej niezwykłych przemian budowli z całej Polski? Poznaj inne artykuły z cyklu „Metamorfozy na Plus”.
Listen to "Kocioł - na węgiel czy biomasę. MUROWANE STARCIE" on Spreaker.
