Ergonomia pracy - bezpieczeństwo pracy przy komputerze
Ergonomia ma zastosowanie nie tylko w konstrukcji maszyn, urządzeń i narzędzi pracy, ale również w projektowaniu wyrobów użytkowych, także w odniesieniu do warunków pracy. 52% (dane z października 2011 r.) stanowisk pracy przy komputerze nie spełnia wymogów ergonomii.
Przedmiotem projektowania ergonomicznego są relacje zachodzące między pracownikiem, strukturą techniczną a rodzajem wykonywanych czynności. Najbardziej wrażliwym ogniwem tego systemu jest człowiek, którego wydajność ograniczają możliwości psychofizyczne. Dlatego ergonomia zaleca przestrzeń, środowisko i organizację pracy dostosowywać do niego. Na etapie projektowania optymalizacją układu człowiek – technika – środowisko zajmuje się ergonomia koncepcyjna. Projekty te dotyczą przede wszystkim środków i środowiska pracy, natomiast możliwości psychofizyczne człowieka są tu punktem odniesienia.
Najważniejsze zasady, jakie powinny obowiązywać przy projektowaniu stanowiska pracy:
– naturalna pozycja,
– wszystko w zasięgu ręki,
– ochrona oczu i nadgarstków.
Pozycja podczas pracy przy komputerze powinna być możliwie swobodna i naturalna. Stopy płasko położone na podłodze, plecy proste, pewnie oparte na oparciu krzesła, przedramiona wsparte na podłokietnikach, nadgarstki oparte na pulpicie, głowa trzymana prosto. Aby pracownik mógł utrzymać taką postawę, należy odpowiednio dopasować meble.
W ergonomii istnieją specjalne normy określające właściwe, bezpieczne wymiary mebli biurowych:
– blat na klawiaturę na wysokości ok. 60–75 cm od podłogi,
– blat pod monitor na wysokości 70–90 cm, przy czym różnica między blatem klawiatury i monitorem nie powinna być mniejsza niż 10 cm,
– siedzisko na wysokości ok. 45 cm (+/–5 cm) od podłogi, stały kąt oparcia krzesła powinien wynosić ok. 10° odchylenia w tył od pionu, a jego zakres regulacji: 5° do przodu i 30° do tyłu.
Wysokość blatu pod monitor, blatu pod klawiaturę oraz wysokość siedziska powinny być tak skonfigurowane, by pozwalały na obserwację monitora pod kątem 20–50° oraz zachowanie przynajmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem podczas pisania na klawiaturze. Na bezpiecznym stanowisku pracy przy komputerze obowiązuje również zasada dostępności, gdyż konieczność wychylania się ze stanowiska i przybierania wymuszonych pozycji stanowi duże obciążenie dla układu szkieletowo-mięśniowego. Sprzęt, z którego korzysta pracownik, powinien znajdować się w zasięgu ramion, tak by nie trzeba było podnosić rąk powyżej barków.
Dolegliwości związane ze zmęczeniem oczu na skutek pracy przy komputerze można przynajmniej częściowo wyeliminować przez odpowiednie ustawienie monitora i oświetlenia. Monitory ciekłokrystaliczne (LCD) stają się dzisiaj standardem. W przeciwieństwie do tradycyjnych ekranów nie emitują szkodliwego promieniowania, nie powodują też dolegliwości związanych z częstotliwością odświeżania obrazu. Bez względu na rodzaj monitor powinien być ustawiony tak, by umożliwiał obserwację z odległości 40–75 cm, pod kątem 20–50° poniżej linii wzroku. Ważne jest, aby płaszczyzna ekranu była prostopadła do twarzy. Pozycja monitora powinna też wyeliminować odblask.
Urazy nadgarstków są najbardziej specyficzne dla użytkowników komputerów. W następstwie nieprawidłowego ułożenia rąk podczas pracy przy komputerze (przeguby uniesione ku górze) w najwęższym miejscu przegubu dłoni, tzw. kanale nadgarstka, nerwy są zbyt mocno ściśnięte. Powoduje to nadwrażliwość, drętwienie, mrowienie oraz ból kciuka i trzech kolejnych palców oraz całych dłoni i nadgarstków. Ale i temu można zapobiec poprzez odpowiednie ustawienie klawiszy i stołu oraz pozostawienie ok. 10 cm wolnego miejsca na swobodne ułożenie dłoni. Nadgarstki muszą mieć odpowiednie podparcie.
Stanowiska pracy powinny być dostosowane do rodzaju wykonywanych czynności oraz psychofizycznych cech pracowników, muszą zapewniać swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny i higieniczny, z uwzględnieniem wymagań ergonomii.
Każdemu pracownikowi pracodawca zobowiązany jest zagwarantować:
– co najmniej 13 mł kubatury pomieszczenia,
– co najmniej 2 m˛ wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.), światło dzienne i dodatkowe oświetlenie elektryczne o odpowiednich parametrach,
– w pomieszczeniach biurowych temperaturę nie niższą niż 18°C.
W zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pracy niezwykle istotna jest wszechstronna ocena warunków pracy oraz eliminacja wykrytych zagrożeń i uciążliwości. W szczególności chodzi tu o: nieprawidłowe rozmieszczenie elementów wyposażenia, obciążenie wzroku, układu mięśniowo-szkieletowego, nieodpowiednie oświetlenie, obciążenia psychiczne związane z organizacją pracy. Pracodawca musi też umożliwić pracownikom łączenie pracy przy komputerze z pracą nieobciążającą wzroku i wykonywaną w innej pozycji. Limit nieprzerwanej pracy przy komputerze wynosi 60 minut. Po każdej godzinie pracownik ma prawo do 5-minutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy. Jeśli wyniki badań okulistycznych wskazują, że pracownik powinien nosić okulary, pracodawca musi pokryć częściowo koszty zakupu odpowiednich okularów do pracy przy monitorze.
