Dawna Akademia Zamojska w Zamościu odzyskała blask. Nowoczesne wnętrza w barokowej szacie

Zobacz galerię 15 zdjęć

Autor: Zamojska Akademia Kultury

Akademia Zamojska w Zamościu

Dawny budynek Akademii Zamojskiej w Zamościu (woj. lubelskie) przeszedł remont, który przywrócił ciekawemu budynkowi formę z drugiej połowy XVIII w. Podczas gdy z zewnątrz budynek odzyskał wygląd z lat świetności, wnętrza zostały unowocześnione.

Spis treści

1. Historia Akademii Zamojskiej w Zamościu. Pierwsza prywatna uczelnia w Polsce
2. Dawny gmach Akademii Zamojskiej w Zamościu po imponującej renowacji
3. Najciekawsze inwestycje 2023 r. – Ranking Muratora

Historia Akademii Zamojskiej w Zamościu. Pierwsza prywatna uczelnia w Polsce

Akademia Zamojska w Zamościu – pierwsza prywatna uczelnia w historii Rzeczypospolitej Polskiej – założona została przez kanclerza Jana Zamoyskiego w 1594 r. Przez stulecia uczyli się tu studenci z Polski oraz Litwy. Według założeń miała być to szkoła dla młodzieży szlacheckiej, ale w praktyce uczęszczali do niej głównie potomkowie rodzin mieszczańskich. Co ciekawe, to właśnie z aktu fundacyjnego uczelni z 1600 r. pochodzi cytat z Zamoyskiego: „Takie będą rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Istniejący do dziś budynek dawnej Akademii Zamojskiej powstał w latach 1639–1648 w stylu wczesnobarokowym. 

Swój złoty wiek uczelnia przeżywała na przełomie XVI i XVII stulecia. Później zaczęła tracić swoją pozycję, podupadła także finansowo, choć sytuację tymczasowo poprawiła reforma z 1746 r. W drugiej połowie XVIII w. budynek przebudowano w stylu późnobarokowym. Upadek szkoły nastąpił jednak dopiero po pierwszym zaborze, kiedy to szkoła trafiła w ręce Austriaków. Uczelnię zlikwidowano, przekształcając ją w 1784 r. w gimnazjum oraz liceum.

Na początku XIX w. budynek został przekształcony w koszary, co wiązało się ze znaczną przebudową. Edukacja powróciła tu w 1866 r., kiedy w budynku zaczęło działać gimnazjum. Trwało to do drugiej wojny światowej, a po jej zakończeniu w budynku ulokowało się liceum. Warto dodać, że w 1919 r. przy szkole powstał ogród zoologiczny, który stał się zalążkiem późniejszego Ogrodu Zoologicznego w Zamościu.

W 2021 r. Akademia Zamojska powróciła do istnienia – ustawę powołującą ją do istnienia podpisał prezydent Andrzej Duda. Nowa uczelnia o tej nazwie powstała na bazie istniejącej wcześniej Uczelni Państwowej im. Szymona Szymonowica w Zamościu.

• Sprawdź także: Dworzec Metropolitalny, Lublin. Przeszklona bryła o ażurowych słupach kontrastuje z XIX-wiecznym dworcem

Dawny gmach Akademii Zamojskiej w Zamościu po imponującej renowacji

XVII-wieczny gmach dawnej Akademii Zamojskiej przeszedł renowację w latach 2019–2023. Zakres prac objął remont konserwatorski budynku Akademii wraz z zagospodarowaniem i uzbrojeniem terenu oraz zaadaptowanie części budynku na cele działalności kulturalnej. Remont dokonany przez Miasto Zamość kosztował ok. 72 mln zł, z czego 29 mln zł stanowiło unijne dofinansowanie. Miasto uzyskało także 2 mln zł z Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu na konserwację XVIII-wiecznych polichromii, które odkryto w trakcie prac.

• Przeczytaj: Remont dworca głównego w Gdańsku. Trwał długo, ale opłacało się czekać

– Cenne malowidła pochodzą z XVIII w. i są wykonane w technice freskowej. Na sklepieniu i ścianach przedstawiono sceny z życia św. Jana Kantego. Całość jest wzbogacona herbami i emblematami w dekoracyjnych obramieniach. (...) To wyjątkowy zasób, który potwierdza jego znaczenie dla dziedzictwa historycznego miasta, regionu i Polski. – podaje miasto.

Remont konserwatorski nie był łatwy, m.in. z uwagi na konieczność zmiany wykonawcy już po rozpoczęciu prac. W ramach renowacji budynek odzyskał wygląd zewnętrzny z drugiej połowy XVIII w. Obejmuje to elementy takie jak:

• budowę poddasza (nadbudówki) krytego mansardowym dachem,
• odtworzenie portali (wschodniego i zachodniego),
• przywrócenie dekoracji na elewacji,
• zabezpieczenie i wyeksponowanie polichromii,
• odsłonięcie zamurowanych w XIX w. arkad dziedzińca,
• przywrócenie historycznego układu pomieszczeń.

Na tym ostatnim kroku nie skończyły się zmiany wewnątrz obiektu. Zostały one unowocześnione i wyposażone we wszystko, czego mogą potrzebować uczniowie we współczesnej placówce edukacyjnej. Trzy pomieszczenia na parterze zaadaptowano na potrzeby ekspozycji muzealnej Muzeum Zamojskiego, poświęconej historii Akademii oraz drukarni akademickiej, a dziedziniec oraz poddasze w całości przeznaczono na potrzeby Zamojskiej Akademii Kultury.

• Zobacz galerię: Akademia Zamojska w Zamościu po renowacji

Zobacz galerię 15 zdjęć

Autor: Zamojska Akademia Kultury

Akademia Zamojska w Zamościu

Najciekawsze inwestycje 2023 r. – Ranking Muratora

W ramach Rankingu Muratora dokonujemy subiektywnego wyboru najbardziej interesujących inwestycji 2023 r. Nasze jury bierze pod uwagę m.in. takie elementy jak użyteczność obiektu, walory estetyczne oraz innowacyjność. Spośród prezentowanych obiektów wybrane zostanie 7 najlepszych w każdej z następujących kategorii:

• najciekawsze inwestycje kolejowe
• najciekawsze inwestycje drogowe
• najciekawsze samorządowe obiekty użyteczności publicznej,
• najciekawsze renowacje zabytków przez samorządy.

Obiekty biorące udział w rankingu oraz listę zwycięzców zaprezentujemy na stronach murator.pl, muratorplus.pl oraz architektura.murator.pl.

• Sprawdź też: Zamek w Muszynie, czyli zabytek (częściowo) odbudowany

Przemysław Zańko-Gulczyński