Muzeum w Palmirach pod Warszawą

Nowy pawilon Muzeum - Miejsce Pamięci Palmiry autorstwa WXCA s.c. charakteryzuje się prostostotą oraz brakiem pretensji do konkurowania z otaczającą przyrodą. Ale też nie nawiązuje dialogu z wyrafinowanym architektonicznie założeniem cmentarza w Palmirach, którego autorem jest Romuald Gutt.

Bagna podwarszawskiej Puszczy Kampinoskiej stanowiły jedno z miejsc tajnych rozstrzeliwań ludności cywilnej w czasie II Wojny Światowej. Zaraz po jej zakończeniu urządzono tu Cmentarz Patriotów - wyszukaną kompozycję pomnikowo-krajobrazową projektu Romulada Gutta, architekta i Ewy Śliwińskiej, plastyczki.

W latach 70. ubiegłegu wieku w pobliżu wzniesiono niewielki pawilon mieszczący ekspozycję historyczną. Przez lata zmorą zagubionego w lesie obiektu były jednak kradzieże i dewastacje. Władze Warszawy zwróciły uwagę na pogarszający się stan założenia i zdecydowano, by ekspozycję unowocześnić i rozbudować.

Nowy pawilon Muzeum - Miejsce Pamięci Palmiry usytuowano na tle drzew, na szczycie wydmy. Prostosta formy to jego podstawowa zaleta. Szklane płaszczyzny odbijają las. Rdzawa barwa stalowych okładzin, ozdobionych nieregularną pepitką przebić, symbolizujących przeszywające mordowanych pociski, wtapia się w kolory pni drzew. Zaś zwieńczenie w postaci pasa jasnych okładzin z betonowych płyt, ma niemal szarosiwy odcień nieba. Kulminacją przestrzeni wystawowych jest sala zamknięta szklaną ścianą, przez którą widać prześwitujące zza drzew krajobrazowe założenie cmentarza. Dysonans pomiędzy architekturą pawilonu a kompozycją cmentarza wrażliwy odbiorca odczuje, gdy przejdzie kilkadziesiąt metrów i znajdzie się wśród rzędów klejnych mogił. Jest to jedno z niedocenianych, wybitnych dzieł XX wieku.

Muzeum Palmiry fragmentem kampinoskiego lasu

– Ideą koncepcji jest wydzielenie z sosnowo-brzozowego lasu wokół cmentarza przestrzeni muzealnej za pomocą najprostszych elementów architektonicznych, przy jak najmniejszej ingerencji w otoczenie. Pawilon muzeum to wygrodzony szklanymi oraz stalowymi ścianami i przekryty zielonym dachem fragment kampinoskiego lasu. Przestrzeń ekspozycyjna pośród drzew – niemych świadków tragedii sprzed lat. Bliską relację z otoczeniem dopełnia wprowadzenie zieleni do wnętrza budynku, do doświetlających ekspozycję patiów. Prostokątna część wystawowa wydzielona została z trzech stron rzeźbiarsko potraktowaną ścianą pokrytą stalą typu korten – mówi Szczepan Wroński z pracowni architektonicznej WXCA s.c.

Przeczytaj więcej: Stal na ścianach Muzeum w Palmirach

– Szerokim przeszkleniem otwiera się tylko na nekropolię, kierując wzrok zwiedzającego w stronę trzech białych krzyży na krańcu założenia. Patia, na których rosną sosny, doświetlają przestrzeń wystawową, wydzielając jednocześnie poszczególne części ekspozycji i organizując kierunek zwiedzania. Kontakt wzrokowy odwiedzających muzeum z lasem i cmentarzem nie pozwala zapomnieć o kontekście palmirskiej tragedii – dodaje Szczepan Wroński.

Powstał zgrabny nowoczesny pawilon (beton, szkło, stal kortenowska), projekt kosztował niedużo (na poziomie niecałych dwóch procent kosztów jego realizacji, jak wynika z przetargu), natomiast cała inwestycja - 8 000 000 zł.