Ogrody miejskie. Czy w centrum Krakowa powstanie pierwszy w Polsce miejski ogród użytkowy?
Angielski projektant ogrodów Matt James zaprojektuje w centrum Krakowa dwa autorskie ogrody. Czy będzie to najmodniejszy obecnie miejski ogród użytkowy czy tylko ciekawie zaaranżowany zielony zakątek w centrum miasta, zobaczymy dopiero za rok. Z pewnością jednak ogrody będą nietuzinkowe. Postać Matta Jamesa znana jest polskiej publiczności z programów telewizyjnych emitowanych także w Polsce, m.in. "Miejski ogrodnik" (Channel 4) i "Ekologiczny eden Matta Jamesa" (UKTV), w których podziwiać można oryginalne ogrody miejskie.
Wydział Kształtowania Środowiska przy Urzędzie Miasta Krakowa opracował tekst na temat projektowania zieleni miejskiej. Okazuje się, że projektowaniem terenów zieleni w aglomeracjach miejskich może zająć się każdy – nie są wymagane żadne uprawnienia. A może powinny? Przy projektowaniu tego typu terenów popełnia się sporo błędów, które wynikają z bezpośredniego przenoszenia wzorców z ogrodów prywatnych na obszary użyteczności publicznej. Kompozycje są zbyt zróżnicowane, a roślinność i jej kolorystyka źle dobrana (więcej: Kraków.pl). W Krakowie brakuje również spójnego systemu zieleni miejskiej. Jednocześnie, zdaniem niektórych polityków miasto ma za dużo terenów zielonych.
– Politycy i urzędnicy mylą niestety rozwój z rozrostem. Tymczasem, rozwój oznacza zmiany nie tylko ilościowe, ale i jakościowe. Nie można mówić o rozwoju społeczeństwa w warunkach betonowej pustyni - bez dostępu do przyrody. Nie można mówić ani o rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży bez dostępu do terenów rekreacyjnych, ani o rozwoju psychicznym i intelektualnym bez dostępu do piękna przyrody i krajobrazu. Ograniczanie doświadczania świata do środowiska sztucznego jest zaprzeczeniem rozwoju – zauważa krakowski ekolog Mariusz Waszkiewicz (Chrońmy drzewa pl.)
Przeczytaj także: Ile warte są drzewa w mieście?
Im mniej uregulowań, tym ważniejsza staje się odpowiedzialność deweloperów w planowaniu nowych inwestycji budowlanych uwzględniających przestrzenie zielone. Mogą one występować w formie funkcjonalnych tarasów z przeznaczeniem na ogrody użytkowe albo w postaci zagospodarowania zielenią przestrzeni wspólnych, np. poprzez projektowanie pergoli obsadzonych roślinnością, ogrodów wertykalnych czy chociażby estetycznie i "zielono' zagospodarowanych przejść, dojść do klatek czy garażu. Na deweloperach ciąży bowiem nie tylko obowiązek budowania kompleksów mieszkaniowych, ale także dbałości o estetykę miejskiego krajobrazu.
Zobacz: Apartamentowiec jak eco-wioska
Mimo braku programu spójnego systemu zieleni w Krakowie, na angielskim projektancie ogrodów miasto wywarło jednak pozytywne wrażenie.
– Nie zdawałem sobie sprawy, że Kraków jest tak zielony, nie wiedziałem czego się po nim spodziewać. Tymczasem jest on bardzo podobny do Londynu – zielony, z fantastyczną architekturą. Jednak podczas pierwszej wizyty na pewno nie widziałem wystarczająco wiele – mówi Matt James, ogrodnik, znany brytyjski projektant ogrodów. Matt James przyjechał do Krakowa zapoznać się z terenem, gdzie powstaną dwa ogrody według jego projektu. Być może będą to ogrody użytkowe. Matt James jest bowiem znany z zamiłowania do umieszczania roślin uprawnych w ogrodach miejskich. Jego prywatny ogród to również ogród użytkowy.
Miejskie ogrody użytkowe - co to takiego?
Ogrody miejskie mają wiele form, od wiszących znanych już ze starożytności, przez romańskie dziedzińce z roślinami zielnymi, po barokowe ogrody wiedeńskie, strzyżone rabaty francuskie i swobone kompozycje angielskich parków czy zieleńców. Ostatnio jednak popularność zyskują ogrody użytkowe. Jakkolwiek nie próbowalibyśmy tego nazwać, chodzi tu po prostu o przydomowe ogródki warzywne. W mieście mogą to być uprawy tarasowe, balkonowe czy wręcz parapetowe. Prymitywne? Niekoniecznie. Rośliny użytkowe nie są trudne w pielęgnacji, mają walory estetyczne, a ich uprawa w mieście jest coraz popularniejsza w myśl idei "food miles", czyli skracania dystansu, jaki żywność pokonuje od producenta do konsumenta. W ogrodzie użytkowym konsument staje się jednocześnie producentem, mając wpływ na jakość swoich upraw oraz naturalny rozwój. Projektowaniem ogrodów użytkowych zajmuje się także Matt James. W tym stylu zaprojektował między innymi także swój własny ogród.
Przeczytaj koniecznie: Wertkalna miejska farma
– W centrum Londynu możesz znaleźć ludzi, którzy na własnych balkonach uprawiają warzywa i jest to fascynujące, nawet jeśli to tylko malutka uprawa. Moim zdaniem hodowanie własnych truskawek jest niesamowicie kreatywne – mówi Matt James. Jeszcze dwadzieścia lat temu uprawom w miastach służyły ogródki działkowe. Dziś zastępują je skomplikowane aranżacje w przestrzeni zurbanizowanej – począwszy od ogrodów na dachach przez ogrody wertykalne, po inne formy wykorzystujące istniejącą architekturę do zaszczepienia na niej kawałka zieleni. O tym, że warzywa doskonale rosną w zabudowie miejskiej świadczą chociażby zapisy z czasów II Wojny Światowej, kiedy to prawie 40 proc. produkcji roślin jadalnych w Anglii pochodziło z miast.
Ogrody Matta James'a w Krakowie
Matt James przyjechał do Krakowa, aby zapoznać się z projektami inwestycji, która powstanie w samym centrum miasta. W plan inwestycji wpisane są dwa ogrody – ogród bardziej „dziki” zadrzewiony oraz ogród z roślinnością niskopienną. Ogrody projektu angielskiego ogrodnika mają uzupełniać architekturę. Być może nowa inwestycja stanie się wizytówką miasta, i tym samym będzie mogła wnieść nową wartość w projektowanie terenów zieleni w Krakowie. Matt James zapytany o koncepcje ogrodów, które projektuje w Krakowie, odpowiada tajemniczo, że ma ich mnóstwo, ale na razie żadnej nie zdradzi.
– Projekt wyróżnia fantastyczna i bogata historia, mix starej i nowej architektury. Teren inwestycji jest niesamowity, jestem bardzo podekscytowany tym, co tu powstanie – mówi. Niezależnie od formy i funkcjonalności, zarówno prywatne jak i ogólnodostępne ogrody łączy nadrzędna funkcja i wspólny mianownik, którym jest poprawa miejskich warunków zdrowotnych i klimatycznych. Potrzeba dostępu do terenów zielonych dotyczy absolutne każdego mieszkańca miasta – dodaje Matt James.
Autor: www.mattjamesgardens.com
Fragment ogrodu, projekt Matt James
Ogrody świata i Matt James
Matt James to angielski specjalista od projektowania ogrodów miejskich. Autor programów telewizyjnych „Miejski ogrodnik” (Channel 4), „Ekologiczny eden Matta Jamesa” (UKTV). Prowadził także serię „Selling Houses” w brytyjskim Channel 4. „Miejski ogrodnik” doczekał się również wersji amerykańskiej. Ogrodnictwem interesował się od najmłodszych lat. Ukończył renomowane szkoły ogrodnicze, m.in. w Writtle College. Obecnie wykłada projektowanie ogrodów na Falmouth University College w Kornwalii. Jest autorem kilku książek, m.in. „The City Gardener” (2003) i „The City Gardener: Urban Oasis” (2004).
