Pałac Saski - odbudowa ma ruszyć za rok, a projekt nawet nie zaczął powstawać. Co dalej z inwestycją?
Autor: WXCA
Odbudowa Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie wciąż jest w planach – zapewnia rzecznik spółki Pałac Saski. Roboty budowlane mają ruszyć już w 2026 r., jednak na razie wciąż nie podpisano umowy z pracownią WXCA, która ma zaprojektować gmach. Są też inne przeszkody natury biurokratycznej.
Spis treści
- Odbudowa Pałacu Saskiego coraz bliżej. Termin bez zmian?
- Pałac Saski – wizualizacja. Jak będzie wyglądał?
- Jaki będzie Pałac Saski w Warszawie?
- Co znajdzie się w Pałacu Saskim?
- W piwnicach Pałacu Saskiego cenne znaleziska
- Pałac Saski – historia
Pałac Saski w Warszawie to nieistniejący klasycystyczny pałac znajdujący się niegdyś na placu marsz. Józefa Piłsudskiego, wysadzony przez Niemców w 1944 r. Jedyną ocalałą częścią budynku jest fragment kolumnady, w którym mieści się Grób Nieznanego Żołnierza. Plan odbudowy Pałacu wraz z sąsiadującymi, także zniszczonymi budynkami (Pałacem Brühla oraz trzema kamienicami przy ulicy Królewskiej) ogłoszono w 2018.
Odbudowa Pałacu Saskiego coraz bliżej. Termin bez zmian?
Jak zapewnia rzecznik spółki Pałac Saski Sławomir Kuliński, termin realizacji inwestycji pozostaje bez zmian. Odbudowa zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego ma się zakończyć w 2030 - powiedział pod koniec ubiegłego roku.
Obecnie prowadzone są przygotowania do kolejnych etapów prac. Architekci pracują nad szczegółowym odwzorowaniem wyglądu zachodniej pierzei placu Piłsudskiego z 1939 roku – dodał.
Aktualnie trwają badania archeologiczne w miejscach, gdzie pod ziemią zachowały się pozostałości zniszczonych budynków. Toczą się też inne prace koncepcyjne i przygotowawcze. Rozpoczęcie robót budowlanych zaplanowano na 2026 r. Opóźnia się jednak podpisanie umowy z pracownią projektową (miało to nastąpić jeszcze w 2024 r.) z powodu długotrwałego uzgadniania dokładnej treści umowy. Na ten moment nie wiadomo, jak to może wpłynąć na samą odbudowę.
Co więcej, są problemy z decyzją środowiskową. Procedura uzyskiwania tego kluczowego dokumentu też się przedłuży, bo miasto odwołało się od decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Dyrektor RDOŚ stwierdził, że nie trzeba badać wpływu inwestycji na środowisko, z czym nie zgadzają się władze Warszawy, wskazując m.in. na bliskość cennego przyrodniczo Ogrodu Saskiego.
Pałac Saski – wizualizacja. Jak będzie wyglądał?
Przypomnijmy, że 12 października 2023 roku rozstrzygnięto ogłoszony przez Stowarzyszenie Architektów Polskich konkurs na koncepcję architektoniczną odbudowy. Zwyciężyła warszawska pracownia WXCA, znana m.in. z takich projektów jak Plac Pięciu Rogów czy nowa siedziba Muzeum Historii Polski.
We wrześniu 2024 r. koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i pozostałych gmachów przy pl. Piłsudskiego została uhonorowana międzynarodową nagrodą International Architecture Award 2024. Jak wyjaśnili jurorzy, wizja pracowni WXCA zachwyciła przede wszystkim nowatorskim podejściem do łączenia historycznych obiektów z nowoczesną przestrzenią miejską stolicy.
– Nasza koncepcja Pałacu opiera się na założeniu, że odbudowa nigdy nie jest jedynie odtworzeniem murów i estetyki z przeszłości. Stanowi raczej proces przywracania lub kształtowania na nowo tożsamości miasta przy jednoczesnym zaznaczeniu wagi i wpływów współczesności. To zatem nie powrót do tego, co było, ale poszukiwanie dialogu między dbałością o pamięć a zaadresowaniem aktualnych potrzeb i uwarunkowań –napisali architekci z WXCA na Facebooku.
- Zobacz galerię: Wizualizacje Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej po odbudowie
Autor: WXCA
– W miejscu dotychczasowych dziedzińców Pałacu Saskiego i kamienic przy ul. Królewskiej zaproponowaliśmy atrakcyjne i reprezentacyjne wnętrza połączone ze sobą czytelnymi przejściami. Tak skonstruowane prześwity i dziedzińce stanowić będą przedłużenie przestrzeni ulic i placów, co zapewni swobodę poruszania się w różnych kierunkach – pomiędzy budynkami, z kamienicy do Pałacu lub Ogrodu Saskiego, z Pałacu na Plac Piłsudskiego. Dzięki temu dotychczasowe ciągi piesze pozostaną niezaburzone, a kubatura Pałacu i kamienic nie będzie stanowić bariery urbanistycznej – wyjaśnia na Facebooku pracownia WXCA.
Jaki będzie Pałac Saski w Warszawie?
Pałac Saski i inne odbudowywane obiekty zostaną odtworzone w formie zewnętrznej z 31 sierpnia 1939 r. W przypadku samego Pałacu Saskiego architektom narzucono kilka wymogów:
- odtworzenie kształtu zewnętrznego budynku z 1939 r.,
- pozostawienie zachowanego fragmentu Pałacu, czyli Grobu Nieznanego Żołnierza,
- pozostawienie zachowanych piwnic budynku i wyeksponowanie ich dla zwiedzających,
- czytelne wizualne wyodrębnienie zachowanego fragmentu budynku (GNZ) od nowego obiektu.
Z kolei wnętrza Pałacu zostaną dostosowane do współczesnych wymogów i nowych funkcji. Na zaprezentowanych wizualizacjach pokazano m.in. pomieszczenia wystawowe oraz salę koncertową.
Co znajdzie się w Pałacu Saskim?
Wnętrza obiektu zostaną przystosowane do współczesnych wymogów (w tym wymogów dostępności dla osób z niepełnosprawnościami). W odtworzonym budynku mają się znaleźć:
- ekspozycja Muzeum Narodowego w Warszawie,
- ekspozycja Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina,
- ekspozycja Muzeum Historii Polski,
- ekspozycja Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki,
- ekspozycja Biura „Niepodległa”,
- lokale gastronomiczne,
- pomieszczenia konferencyjne.
W piwnicach Pałacu Saskiego cenne znaleziska
Pod placem Piłsudskiego zachowały się piwnice zniszczonego Pałacu, które w odrestaurowanym obiekcie mają zostać wyeksponowane. Obecnie trwają prace archeologiczne w piwnicach tego obiektu oraz w miejscach, gdzie znajdowały się pozostałe przeznaczone do odbudowy budynki (w tym Pałac Brühla). Są one konieczne, zanim właściwe prace budowlane (zaplanowane na 2026 r.) będą mogły się rozpocząć.
– Teren dawnego Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla to niesamowita skarbnica wiedzy oraz kapsuła czasu, ponieważ tak jak Pałac Saski był badany kilkanaście lat temu przez archeologów, tak Pałac Brühla nigdy od 1945 roku nie był badany sapersko i archeologicznie – podał cytowany przez PAP Sławomir Kuliński, rzecznik prasowy Pałac Saski Sp. z o.o.
Pałac Saski – historia
Budynek znany jako Pałac Saski pierwotnie był dworem szlachcica Jana Andrzeja Morsztyna, wybudowanym po 1661 r. W 1713 r. obiekt został kupiony przez króla Augusta II Mocnego i bardzo rozbudowany, stając się pałacem. Przebudową kierowali Carl Friedrich Pöppelmann i Joachim Daniel Jauch. Prace rozpoczęte za Augusta II dokończył po jego śmierci syn, August III Sas. Pałac cieszył się latami świetności aż do 1763 r., kiedy to August III zmarł i budynek zaczął podupadać.
W późniejszych latach budynek był wynajmowany rozmaitym osobom, mieściło się tu także Liceum Warszawskie. W początkach XIX w. mieszkała tu m.in. rodzina Fryderyka Chopina. Po uszkodzeniach doznanych w czasie powstania listopadowego budynek został wystawiony na sprzedaż. Kupił go w 1837 r. rosyjski kupiec Jan Skwarcow. Zlecił on przebudowanie gmachu w stylu klasycystycznym, co nastąpiło w latach 1839–1842 według projektu Adama Idźkowskiego. To w tym okresie Pałac Saski zyskał formę, z której dziś jest kojarzony – z charakterystyczną kolumnadą.
W latach 1864 –1915 budynek zajmowała armia carska (był siedzibą Dowództwa III Warszawskiego Okręgu Wojskowego). Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. do Pałacu wprowadził się Sztab Generalny Wojska Polskiego. W 1923 r. przed budynkiem stanął pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, zaś w 1925 r. pod kolumnadą powstał Grób Nieznanego Żołnierza.
W okresie międzywojennym budynek pełnił istotną rolę publiczną – odbywały się przed nim parady wojskowe oraz ważne uroczystości kościelne i państwowe. W obiekcie mieściło się też Biuro Szyfrów. W trakcie drugiej wojny światowej zajęty przez Niemców Pałac stał się siedzibą Wehrmachtu. W 1944 r., w ramach zemsty za powstanie warszawskie, Pałac Saski oraz Pałac Brühla zostały przez hitlerowców wysadzone w powietrze.
