Winda pater noster to unikat. Jeździ w kółko. Jest w urzędzie wojewódzkim w Katowicach i właśnie przechodzi remont. Pierwszy od ponad 40 lat
Autor: Jakub Grygiel/ Śląski Urząd Wojewódzki
Remont zabytkowej windy paciorkowej z 1929 roku
Budzi ekscytację i strach, bo żeby do niej wsiąść, trzeba mieć refleks. To unikat na skalę kraju, dlatego w Katowicach uznali, że nie chcą jej likwidować, tylko wyremontować. Winda pater noster, czyli okrężna, jest w urzędzie wojewódzkim. Właśnie zaczął się jej remont. Potem kabiny znów mają być z drewna, jak przed wojną. Prace kosztują milion złotych, potrwają do końca 2024 roku.
Spis treści
- Winda pater noster w Katowicach
- Winda paciorkowa w remoncie. Jaki jest zakres prac?
- Urząd wojewódzki w Katowicach. Historia gmachu i windy
- Co to jest winda okrężna?
- Nietypowe i stare windy w Polsce
- Niezwykła winda w Katowicach. Zobacz zdjęcia
Winda pater noster w Katowicach
Winda pater noster w Katowicach w urzędzie wojewódzkim działa od 1929 roku, a więc ma 95 lat! Owszem - teraz akurat nie działa, bo latem 2024 rozpoczął się jej remont - ale po jego zakończeniu znów ma budzić ekscytację i strach. To dlatego, że to winda ciągle jeżdżąca - wsiada się do niej i wysiada z niej w ruchu.
Co więcej, urzędnicy wojewody chcą przywrócić windzie sznyt z międzywojnia. Bo wtedy wnętrza 14 kabin windy paciorkowej były z drewna. Obecnie zaś... są z płyt pilśniowych. Płyty zastąpiły oryginalne elementy podczas remontu w 1980 roku. Niestety. Nie tylko nie zachowały się oryginalne elementy, ale nawet żadne zdjęcia kabin w dawnym wystroju. A tymczasem jest plan, by je odtworzyć. Dlatego urzędnicy apelują, aby jeśli ktoś takie zdjęcia ma - przekazał je UW w Katowicach. W kabinach z 1980 roku większość wyciągów jest z metalu lub stali. Nowe będę drewniane. Być może - mahoniowe. Bo prawdopodobnie kabiny windy były wyłożone takim samym drewnem, z jakiego powstały meble w Sali Sejmu Śląskiego.
Winda paciorkowa w remoncie. Jaki jest zakres prac?
Zakres prac obejmie naprawę i konserwację mechanizmu oraz szybu windy, a także wymianę wszystkich 14 kabin. Konserwację i rekonstrukcję przejdą drewniane elementy dźwigu okrężnego windy paternoster. Naprawiona zostanie również metalowa konstrukcja, napęd, a także szyb windowy. Prace zostaną przeprowadzone zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi i potrwają do końca 2024 roku. Koszt renowacji wyniesie prawie milion złotych.
Przeprowadziliśmy ekspertyzę techniczną windy. Mechanizm, który ją napędza, będzie mógł być użytkowany jeszcze przez kolejne 50 lat, ale wymaga konserwacji i naprawy uszkodzonych elementów - przyznał wojewoda śląski Marek Wójcik. I dodał: W dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce i na świecie było takich wind znacznie więcej niż teraz. Dziś nasza winda na skalę polską jest unikalna.
Remontem windy i szybu windowego zajmuje się firma Intero Serwis z Warszawy.
Jedna kabina została zdemontowana i trafiła do warsztatu. Jej elementy posłużą za wzór przy odtworzeniu wszystkich innych, które zostaną zamontowane podczas remontu - mówi Alicja Waliszewska, rzeczniczka wojewody. - Między innymi trwa wybór materiałów wykończeniowych. 13 sierpnia dowiemy się, jakie to będą materiały. Muszą zostać zatwierdzone nie tylko przez kierownika budowy, ale i konserwatora zabytków - dodaje.
Rzeczniczka dodaje: Będzie to pierwszy wielki przegląd windy od 1980 roku. Oczyszczony zostanie szyb windowy, a specjalny impregnat zostanie wstrzyknięty w ściany w piwnicach, aby woda nie zagrażała mechanizmowi windy. Musimy też dostosować windę do współczesnych wymogów bezpieczeństwa - trzeba wymienić instalację elektryczną czy zamontować specjalne kurtyny wodne, podpięte do systemu przeciwpożarowego. Nie likwidujemy jej, bo to unikat na skalę kraju i ważny element tego budynku.
Tak zmieni się Dworcowa w Katowicach. Projekt: Tomasz Konior
Autor: Projekt: Konior Studio
Dworcowa w Katowicach. Wizualizacja
Urząd wojewódzki w Katowicach. Historia gmachu i windy
Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego w Katowicach jest jednym z najwybitniejszych dzieł polskiej architektury dwudziestolecia międzywojennego. Powstał w latach 1924-1929. Autorzy projektu to Kazimierz Wyczyński, Stefan Żeleński, Piotr Jurkiewicz i Ludwik Wojtyczko. Prace wykończeniowe we wnętrzach trwały do 1932. Niestety, nie zachował się oryginalny wystrój większości wnętrz. Tak jak kabiny windy. Oryginalne kabiny z 1929 roku wyprodukowane przez firmę Wertheim z Wiednia. Najprawdopodobniej same kabiny zostały wykonane w Polsce, a mechanizm pochodził z siedziby producenta w Wiedniu.
Czytaj też:
Pałac "śląskiego Kopciuszka" jak z bajki
Przepiękna wanna jest w pałacu w Sosnowcu
Kamienica Siemensa. Tak, to tu Manaam kręcił "Luciolę". ZDJĘCIA
Autor: Mat. Pracowe VP Piotrkowska 96
Tak ma wyglądać Kamienica Siemensa po remoncie
Co to jest winda okrężna?
Po raz pierwszy taka winda została zainstalowana w 1876 roku w Londynie, w budynku poczty. System składa się otwartych kabin połączonych w łańcuch i poruszających się z niewielką prędkością ( od 0,25 do 0,45 m/s.) w zamkniętej pętli w ruchu ciągłym. Winda okrężna, czyli pater noster jest ciągle w ruchu okrężnym, dlatego jest właśnie określana mianem windy okrężnej. Windy paciorkowe stały się popularne i w Europie, i w USA. Jednak w latach 50. XX wieku w wielu krajach stosowanie tego rozwiązania zostało zabronione, ze względu na wysoką wypadkowość, a także wysoki pobór energii wynikający z nieustannego działania systemu. W Polsce jest wciąż kilka takich wind - działających. Prócz tej z Katowic, dwie są w Opolu, a jedna we Wrocławiu.
Nietypowe i stare windy w Polsce
Jak podaje Urząd Dozoru Technicznego, w Polsce wciąż działa około 350 wind zainstalowanych w latach 1900 do 1945. Wile - z lat 30. Stylizowane kabiny, obudowy szybu z metaloplastyki - może czasem widzicie taką windę w starej kamienicy?
Niezwykła winda w Katowicach. Zobacz zdjęcia
Tak wygląda mechanizm niezwykłej windy w Katowicach. Te zdjęcia powstały tylko dlatego, że trwa remont.
Autor: Jakub Grygiel/ Śląski Urząd Wojewódzki
Remont zabytkowej windy paciorkowej z 1929 roku
